A DISPUTA DOS ESPELLOS USTORIOS DE ARQUÍMEDES
Pintura de Giulio Parigi representando o incendio dunha nave romana utilizando un espello ustorio durante o sitio de Siracusa (Galería dos Uffizi, Florencia) / Galería dos Uffizi
Hai unha historia que conta Luciano de Samosata na que Arquímedes, valéndose do uso de espellos ustorios, queima as naves do xeneral romano Marcelo. Parece ser que o enxeño de Arquímedes sementou o terror e a paranoia entre os soldados romanos e que cada vez que estes vían unha corda ou unha viga espida, asociaban a súa imaxe cunha arma mortífera, froito da inventiva do científico grego. Non era para menos.
Sen ir máis lonxe, Plutarco cóntanos que Arquímedes empregou o seu enxeño para afundir barcos con toda sorte de proxectís lanzados por máquinarias que foron traballadas a base de pancas e poleas. A dicir de Plutarco, eran máquinas que Arquímedes “deseñara e inventara como simples pasatempos de xeometría; de conformidade co desexo e demanda do rei Hierón”. Con todo, Plutarco non fai alusión algunha ao uso de espellos inflamables que incendiasen os navíos aproveitando a luz solar.
De igual maneira, tampouco se fai alusión aos espellos ustorios nos escritos de Plinio o Vello ou de Tito Livio, polo cal, supúxose que a historia dos espellos non é máis que unha fábula, produto da mente fantástica de Luciano de Samosata, mestre da sátira ao que se lle adoita citar como o pai da ciencia ficción.
Ao longo e ancho da historia, o uso dos espellos inflamables por parte de Arquímedes foi posto en dúbida por algúns homes de ciencia, dando lugar a unha extensa disputa que chega ata os nosos días. Imos facer a relación de experimentos empezando por Athanasius Kircher, que foi un xesuíta alemán de espírito enciclopédico.
Recoñecido como un dos científicos máis importantes da época barroca, Kircher empeñouse en demostrar que a historia que narraba Luciano de Samosata referida a Arquímedes era certa e que Arquímedes incendiou as naves de Marcelo con axuda dos espellos inflamables. Para iso Kircher foi ata Siracusa e demostrou, con axuda de cinco espellos, que se podía obter unha temperatura o suficientemente alta para queimar as naves a unha distancia de só trinta pasos.
Anos despois, en 1637, Descartes vén dicirnos na súa Dióptrica algo así como que só os ignorantes poden crer estas cousas pois queimar un barco a distancia con axuda de espellos é materialmente imposible. Pero o Conde de Buffon, mostrando afinidade á polémica, empeñouse en evidenciar o contrario. Aproveitándose do seu cargo como director de Lle Jardin du Roi en Paris, o Conde de Buffon instalou un espello ustorio xigante, conseguindo que ardese un madeiro situado a máis de cincuenta metros. Posteriormente repetiu o experimento e queimou unha casa enteira.
Xa no século pasado, en 1973, o enxeñeiro grego Ioanis Sakka utilizaría como espellos unha réplica dos escudos gregos utilizados na segunda guerra púnica e que recubriu cunha capa de bronce. Situándoos a cincuenta metros de distancia, conseguiu incendiar a maqueta dunha nave grega. Pero en 1977, o físico e matemático británico Dennis L. Sims, apoiándose nos traballos da British Fire Station acerca da cantidade de enerxía suficiente para queimar unha madeira, demostrou nun artigo que Arquímedes non posuía os medios para construír espellos que concentrasen a enerxía solar con finalidade bélica.
O asunto dos espellos de Arquímedes non acabaría aquí pois, chegando ata o noso século, un grupo de estudantes do Instituto tecnolóxico de Massachusetts, no ano 2005, experimentaría de novo con espellos, proxectando a luz solar sobre a maqueta dun barco da cal brotaron as chamas só nunha parte. O incendio conseguiuse cando o barco estivo inmóbil ao redor de dez minutos, o que vén demostrar que foi imposible que Arquímedes utilizase os citados espellos.
Con todo, a interpretación dos feitos acontecidos en Siracusa vai ser o único que resolva as contradicións entre o fabuloso e o real. Por iso, chegados aquí, é fácil interpretar que, grazas ao enxeño de Arquímedes, acabáronse queimando as naves de Marcelo con frechas de chamas ou bólas de lume lanzadas por enxeñosas maquinarias iguais ás que contaba Plutarco e que ademais de afundir os barcos, incendiábanos.
Sen ir máis lonxe, Plutarco cóntanos que Arquímedes empregou o seu enxeño para afundir barcos con toda sorte de proxectís lanzados por máquinarias que foron traballadas a base de pancas e poleas. A dicir de Plutarco, eran máquinas que Arquímedes “deseñara e inventara como simples pasatempos de xeometría; de conformidade co desexo e demanda do rei Hierón”. Con todo, Plutarco non fai alusión algunha ao uso de espellos inflamables que incendiasen os navíos aproveitando a luz solar.
De igual maneira, tampouco se fai alusión aos espellos ustorios nos escritos de Plinio o Vello ou de Tito Livio, polo cal, supúxose que a historia dos espellos non é máis que unha fábula, produto da mente fantástica de Luciano de Samosata, mestre da sátira ao que se lle adoita citar como o pai da ciencia ficción.
Ao longo e ancho da historia, o uso dos espellos inflamables por parte de Arquímedes foi posto en dúbida por algúns homes de ciencia, dando lugar a unha extensa disputa que chega ata os nosos días. Imos facer a relación de experimentos empezando por Athanasius Kircher, que foi un xesuíta alemán de espírito enciclopédico.
Recoñecido como un dos científicos máis importantes da época barroca, Kircher empeñouse en demostrar que a historia que narraba Luciano de Samosata referida a Arquímedes era certa e que Arquímedes incendiou as naves de Marcelo con axuda dos espellos inflamables. Para iso Kircher foi ata Siracusa e demostrou, con axuda de cinco espellos, que se podía obter unha temperatura o suficientemente alta para queimar as naves a unha distancia de só trinta pasos.
Anos despois, en 1637, Descartes vén dicirnos na súa Dióptrica algo así como que só os ignorantes poden crer estas cousas pois queimar un barco a distancia con axuda de espellos é materialmente imposible. Pero o Conde de Buffon, mostrando afinidade á polémica, empeñouse en evidenciar o contrario. Aproveitándose do seu cargo como director de Lle Jardin du Roi en Paris, o Conde de Buffon instalou un espello ustorio xigante, conseguindo que ardese un madeiro situado a máis de cincuenta metros. Posteriormente repetiu o experimento e queimou unha casa enteira.
Xa no século pasado, en 1973, o enxeñeiro grego Ioanis Sakka utilizaría como espellos unha réplica dos escudos gregos utilizados na segunda guerra púnica e que recubriu cunha capa de bronce. Situándoos a cincuenta metros de distancia, conseguiu incendiar a maqueta dunha nave grega. Pero en 1977, o físico e matemático británico Dennis L. Sims, apoiándose nos traballos da British Fire Station acerca da cantidade de enerxía suficiente para queimar unha madeira, demostrou nun artigo que Arquímedes non posuía os medios para construír espellos que concentrasen a enerxía solar con finalidade bélica.
O asunto dos espellos de Arquímedes non acabaría aquí pois, chegando ata o noso século, un grupo de estudantes do Instituto tecnolóxico de Massachusetts, no ano 2005, experimentaría de novo con espellos, proxectando a luz solar sobre a maqueta dun barco da cal brotaron as chamas só nunha parte. O incendio conseguiuse cando o barco estivo inmóbil ao redor de dez minutos, o que vén demostrar que foi imposible que Arquímedes utilizase os citados espellos.
Con todo, a interpretación dos feitos acontecidos en Siracusa vai ser o único que resolva as contradicións entre o fabuloso e o real. Por iso, chegados aquí, é fácil interpretar que, grazas ao enxeño de Arquímedes, acabáronse queimando as naves de Marcelo con frechas de chamas ou bólas de lume lanzadas por enxeñosas maquinarias iguais ás que contaba Plutarco e que ademais de afundir os barcos, incendiábanos.
FONTE: Montero González/elpais.es/ciencia
0 comentarios