Cada principio do ano, a Terra pasa polo punto da súa órbita máis próximo ao Sol, coñecido como perihelio. Este ano este acontecemento terá lugar hoxe ás 11:59 hora peninsular. A Terra e o Sol distarán entón 147,1 millóns de quilómetros, uns cinco millóns menos que na súa posición máis afastada, que ten lugar a principios de xullo e denomínase afelio.

Esta "proximidade" ao Sol ten varias consecuencias. Por unha banda, o Sol presentará o seu máximo diámetro aparente visto desde a Terra. E, por outro, a Terra alcanzará a máxima velocidade na súa órbita. Concretamente desprazarase a 30,75 quilómetros por segundo (110.700 quilómetros á hora). Dous quilómetros por segundo máis máis rápido que no punto da súa órbita máis afastado do sol, o que equivale a 7.164 quilómetros por hora máis rápido. Como media, a Terra móvese a 107.280 quilómetros por hora.

O primeiro en darse conta deste fenómeno foi o matemático e astrónomo alemán Johannes Kepler (1571-1630). Grazas ás notas dun dos seus mestres, o astrónomo danés Tycho Brahe, o observador máis importante do ceo antes da invención do telescopio, Kepler deuse conta de que a órbita que describe a Terra ao redor do Sol non é circular, senón lixeiramente elíptica. Isto levoulle a definir a que hoxe se coñece como primeira lei de Kepler: "Os planetas describen órbitas elípticas ao redor do Sol, que ocupa un dos focos da elipse".

Tamén observara que a velocidade da terra ao percorrer a súa órbita varia. E plasmouno na segunda lei de Kepler: "Cada planeta móvese de tal maneira que a recta imaxinaria que lle une ao centro do Sol (denominada radio vector) varre áreas iguais en tempos iguais". O planeta, cando está máis preto do sol, debe percorrer unha distancia maior e a súa velocidade aumenta. Durante todo o inverno no hemisferio norte (verán no sur), cando a Terra e o Sol están máis próximos, a velocidade á que viaxa o noso planeta é maior. E o máximo prodúcese durante o perihelio.

Aínda que Kepler enunciou as leis dos movementos dos planetas, descoñecía que forza obrigábaos a cumprilas. Isaac Newton (1643-1727), baseándose nas observacións Tycho Brahe, Galileo e Kepler, deu coa causa: a gravidade. E é a súa segunda lei a que explica por que a terra vai a hora máis rápido: "A forza de atracción entre dous corpos de masas separados unha distancia r é proporcional ao produto das súas masas e inversamente proporcional ao cadrado da distancia". É dicir, canto menor sexa a distancia ao Sol, maior será a forza de gravidade e por tanto a velocidade á que se despraza un planeta.

E se estamos máis preto do Sol, por que é inverno? Dúas cousas determinan a cantidade de calor do sol que recibe un planeta. A excentricidade da súa órbita e a inclinación do seu eixo. A excentricidade define canto se aparta a órbita dun circulo. A Terra segue unha órbita case circular, así que as estacións veñen determinadas exclusivamente pola inclinación do seu eixo, que á súa vez determina a inclinación con que os raios solares chegan á Terra.

O eixo de rotación do noso planeta está inclinado uns 23,5 graos con respecto á perpendicular do plano da órbita que describe ao redor do Sol (plano da eclíptica). Canto máis perpendiculares incidan os raios do Sol, menor será a calor que se disipe ao atravesar a atmosfera terrestre e será a estación máis cálida. Nos meses próximos o perihelio (de decembro a marzo), é o hemisferio Sur o que está inclinado cara ao Sol e alí será verán, mentres no Norte será inverno.

FONTE: Pilar Quijada/abc/ciencia

Estacións do ano / Imaxe: eltiempo.es

Hoxe, 21 de decembro, ás 11:44 horas peninsulares (10:44 UTC) comeza o inverno.

Meste día acontece o chamado "Solsticio de Inverno", sendo o día máis curto do ano, marcando o paso do outono ao Inverno (ao mediodía o Sol acada o punto máis baixo de todo o ano). A partir desta data os días comezan a alongarse.

Durará 88 días e 23 horas e rematará o 20 de marzo, ás 5:30 horas, co comezo da primavera.

Que frío!

A táboa periódica aumenta a súa familia de elementos con catro nomes adicionais. Desde hoxe, a súa sétima fila contén oficialmente catro novos inquilinos: os elementos 113, 115, 117 e 118 foron bautizados como Nihonio, Moscovio, Téneso e Oganesón, respectivamente. O primeiro deles foi descuberto por científicos do Instituto Riken en Xapón; o resto, por equipos científicos diseminados entre Rusia e Estados Unidos, todos eles integrados desde xaneiro pasado na táboa periódica.

Os novos elementos xa foron acordados pola IUPAC (A Unión Internacional de Química Pura e Aplicada) encargada de aprobar os cambios. Segundo as normas do organismo, os nomes deben estar relacionados cun lugar, unha rexión xeográfica ou un científico.

Nihonio provén da palabra "Nihon", unha palabra de orixe nipón; Moscovio, fai referencia a Moscova, a capital de Rusia; Téneso, provén do estado de Tenesee (EE UU) debido a que esta rexión é pioneira en investigación en canto ao mundo da química refírese e convértese así no segundo estado en verse reflectido na táboa periódica, tras California (correspondente ao elemento 98). Por último, Oganesón foi nomeado así en honra ao físico ruso Yuri Oganessian, de 83 anos. Por segunda vez na historia, un científico en vida ten a honra de ver o seu nome escrito nun elemento.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Os Outeiros de Chocolate / Imaxe.huaynapicchu.org

Os Outeiros de Chocolate (tsokolateng burol, en tagalo), denominados así porque a súa cobertura de herba verde adquire unha cor marrón ao secarse entre decembro e maio, están en Bohol (Filipinas) e compóñense duns 1.260 outeiros, repartidas en máis de 50 km².

Estes outeiros cónicos, que están separados por chairas planas e conteñen numerosas covas e mananciais, son similares a outras de rocha calcárea que hai en Eslovenia, Croacia, Porto Rico ou Cuba.

Trátase dunha forma de relevo característica de certas paisaxes kársticos, é dicir, xurdidos a partir dunha combinación da disolución da rocha por efecto da choiva, as augas superficiais e as subterráneas.

Orixinariamente os compoñentes que a forman depositáronse no mar por acumulación de esqueletos calizos de organismos mariños (corais, moluscos…) e despois, durante o Plioceno, hai uns cinco millóns de anos, a rocha calcárea foi fracturada e elevada sobre o nivel do mar por mor de procesos tectónicos.

FONTE: Álex Fernández Muerza/Revista Muy Interesante

Estampa de outono / Imaxe: rclamego.pt

Hoxe, ás 16 horas e 21 minutos, hora oficial peninsular, entrará oficialmente o outono. Esta estación durará 89 días e 20 horas, e terminará o 21 de decembro co comezo do inverno.

Por outra banda, o domingo día 30 de outubro terá lugar o cambio de hora, recuperando o horario de inverno.

O inicio astronómico das estacións vén dado, por convenio, como o instante en que a Terra pasa por unha determinada posición da súa órbita ao redor do Sol. No caso do outono, esta posición é desde a que o centro do Sol, visto desde a Terra, cruza o ecuador celeste no seu movemento aparente cara ao sur. Cando isto sucede, a duración do día e a noite practicamente coinciden, e por iso, a esta circunstancia lla chama tamén equinoccio de outono. Neste instante no hemisferio sur iníciase a primavera.

O fungo zombi / Imaxe: youtube.com

Hai un fungo, o Ophiocordyceps unilateralis, que converte en zombis ás formigas Camponotus leonardi que viven nas árbores das selvas tropicais: fíxanse ao cerebro das formigas e obríganlles a realizar os seus desexos, se é que un fungo pode ter desexos.

Por que? Simple cuestión de supervivencia. Se es un fungo só te sentes ben a unha certa temperatura, porcentaxe de humidade e distancia ao chan. Claro que tes un grave problema; non tes pernas e non podes ir en busca do teu paraíso na terra. Que facer? Nada máis fácil que atopar un transporte. Podes subirte a un insecto pero non te levará onde queres, senón a onde a el lle guste. O único que che queda é, ademais de facer de autoestopista, obrigarlle a que te conduza onde ti queres e para iso debes tomar o control de todo o seu corpo.

Isto é precisamente o que fai este fungo: cando a formiga está "posuída" polas esporas diríxese á parte interior dunha folla que se atope a 25 cm do chan cun 95% de humidade e unha temperatura entre 20 e 30 ºC. E alí a formiga, baixo as ordes do fungo, morde con forza a folla para non caer ao chan e morre. Dito doutro xeito, o fungo obriga á formiga, que prefire vivir 20 metros por encima, a levala ao mellor lugar para reproducirse.

Unha vez que o Ophiocordyceps unilateralis está comodamente instalado empeza a desenvolver as hifas, eses fios que compoñen o micelio do fungo, primeiro no interior do corpo da formiga e de aí ao exterior. Nunha semana, cando se desenvolveu o suficiente, reprodúcese e termina coa liberación de esporas creando o que os investigadores chaman un "infeccioso campo da morte" dun metro cadrado baixo o cadáver da formiga. Se algunha C. leonardi despistada ou outra especie similar pasa pola zona, podería quedar infectada. Entón, como di o desapiadado psicópata da película Saw, comeza o xogo.

FONTE: Revista Muy Interesante/Natureza

O salgar de Uyuni é a máis extensa planicie salgada do mundo e atópase en Bolivia, na rexión de Potosí. A súa superficie alcanza o 10.582 km² e produce máis de 10.000 millóns de toneladas de sal ao ano. Tamén é a maior reserva de litio do planeta. É o resultado da desaparición de dous lagos prehistóricos: hai 40.000 anos este deserto de sal estaba cuberto polo Lago Minchinnota e hai 11.000 anos, polo lago Tauca.

 Voitre comendo unha prea / Imaxe: Xornal El País

Os voitres e outras criaturas preeiras aguantan practicamente todo o que lles boten. Os seus zumes gástricos ácidos e extremadamente potentes torran case calquera bacteria, virus e parasito. Algúns preeiros posúen encimas específicas que degradan as toxinas botulínicas (os velenos máis potentes que se coñecen) producidas pola bacteria Clostridium botulinum. Esta aparece na carne putrefacta.

Outros preeiros afinaron o seu sistema neurolóxico para vomitar inmediatamente despois de tragar unha prea impregnada de toxinas bacterianas. No caso do voitre, sábese que os seus ouriños son ricos en amoníaco, un axente esterilizante.

FONTE: Revista Muy Interesante

Hoxe realizaremos varios experimentos coa bebida escumante habitual das celebracións, a champaña, que adquire as súas burbullas debido a unha segunda fermentación do viño na botella para conseguir a carbonatación.

Esto é Ciencia!

Temos 5 sentidos. Afirmación non correcta! / Imaxe: taringa.net

Moitos somos os que na escola estudamos que temos cinco sentidos.

Esta categorización que vén de Aristóteles é incompleta. Temos entre 9 e 20, dependendo da definición que usemos. Estes inclúen a propiocepción, que nos permite saber onde están as diferentes partes do noso corpo, os sensores de temperatura (termocepción), da dor (nocicepción) e mesmo o sentido do equilibrio. Penso que o máis fácil é dividilos en tres grupos: mecánicos (tacto, oído e propiocepción), químicos (gusto, olfacto e os sentidos internos) e a luz.

FONTE: Verne/Xornal El País

Átomo de Helio / Imaxe:sofialabrado.wordpress.com

Desde a antiga Grecia ata o Renacemento, a idea de que as distintas sustancias que nos rodean están formadas por combinacións diferentes de catro elementos básicos (terra, auga, lume e aire) en distintas proporcións non parecía desatinada, pero esta hipótese foi desbancada por completo grazas ao desenvolvemento da química. O número de elementos coñecidos ascende a 120 a día de hoxe e, aínda que só eramos conscientes da existencia duns 13 ata o século XVII, entre os séculos XVIII e XIX conseguíronse illar case todos os elementos que aparecen en cantidades considerables e de maneira natural en superficie terrestre (uns 90).

Pero, de entre todos estes elementos, o helio é o único que se observou por primeira vez fóra da Terra.

A principios do século XIX descubriuse que distintas sustancias químicas tenden a absorber lonxitudes de onda (ou cores) diferentes cando a luz pasa a través deles. Este fenómeno viña moi ben aos científicos porque xa non tiñan que separar químicamente, purificar e concentrar os elementos que compoñían unha sustancia para ver de que estaba feita, un proceso que podía volverse moi longo e custoso. Agora bastaba con queimalas, proxectar a súa luz nunha cámara escura e ver que cores faltaban.

En 1868, o astrónomo Norman Lockyer estaba a usar esta técnica para analizar a luz solar durante unha eclipse, precisamente para coñecer a mellor a composición da nosa estrela. Pero, ao descompoñer a luz do sol, notou que lle faltaba un ton específico de amarelo que non se podía explicar pola absorción de ningún outro elemento coñecido naquela época. Lockyer deduciu que esta cor estaba a ser absorbido por un elemento descoñecido que bautizou co nome de helio, en honra á palabra helios coa que os gregos se referían ao Sol. E, en efecto, en 1895, un químico chamado William Ramsay logrou illar un gas a partir dun mineral que contén uranio que, efectivamente, absorbía os mesmos cores que ese elemento que estaba a deixar a súa marca na luz solar.

Curiosamente, aínda que é o segundo elemento máis abundante do universo tras o hidróxeno, o helio é un ben escaso na Terra porque se atopa en forma de gas en condicións normais e, ao ter unha densidade tan baixa, calquera rastro de helio que hai na atmosfera elévase no ceo e escapa ao espazo.

É por iso que, na Terra, o helio só se atopa alí onde hai elementos radioactivos na cortiza terrestre, xa que os seus núcleos inestables tenden a desfacerse de dous protones e dous neutróns (un núcleo de helio). Este helio producido pola radiación tende a acumularse aí onde pode, por exemplo os depósitos de gas natural, e desta maneira podemos extraelo para elevar zepelines no aire, arrefriar os nosos escáneres de resonancia magnética... Ou respiralo para que a nosa voz soe moi aguda.

FONTE: revista Muy Interesante/Ciencia

A listaxe que recita Sheldon inclúe as estrelas que se atopan a menos de 20 anos-luz de distancia, ou sexa, que a luz tarda polo menos 20 anos en chegar ata nós.

E é que falar de astronomía é falar de números moi grandes. Cando nos din que o tamaño do universo visible é de 15.000 millóns de anos-luz ou que a nosa galaxia ten un diámetro de 100.000 anos-luz non adoitamos ser conscientes do que significan esas distancias. Sabemos que é moito, pero canto é ese moito?

Para facernos unha idea, imaxinemos que podemos contar en voz alta a unha velocidade de cinco números por segundo. Unha boa velocidade, sobre todo cando nos toquen números como 1.234.564. Se non comemos, non durmimos, non imos ao baño…, se só nos dedicamos a contar os 365 días do ano, as 24 horas do día, os 3.600 segundos de cada hora, tardariamos en chegar á cifra un billón... 6.000 anos. Ou o que é o mesmo. Se cando inventamos a escritura empezásemos a contar nunha especie de xigantesca maratón numérica, agora estariamos a chegar á cifra un billón. E a estrela máis próxima atópase a máis de 36 billóns de quilómetros.

Para medir distancias tan grandes en astronomía emprégase o ano-luz. Un ano-luz é a distancia que viaxa a luz nun ano, que corresponde a case nove billóns e medio de quilómetros. Iso significa que o tamaño da nosa galaxia é de máis dun trillón de quilómetros. Por certo, un trillón é a cantidade de palabras e sons que os seres humanos habemos emitido desde que aparecemos sobre a Terra. Discursos de políticos incluídos. Curiosamente, tamén é, en media, o número de grans de area dunha praia calquera.

O mesmo vertixe de cifras ocorre se empezamos a falar de tempo. Comparado coa duración dunha vida humana, a vida dos diferentes obxectos celestes é case eterna. O noso universo existe desde hai uns 14.000 millóns de anos, a nosa galaxia desde fai 8.000 millóns e o Sistema Solar desde fai 6.000. Como nas listas das maiores fortunas do mundo publicadas pola revista Forbes, no universo poucas cousas hai que baixen dos mil millóns.

Se reflexionamos só un pouquiño darémonos conta, ademais, dun detalle que dificilmente se nos pode escapar: se as distancias que nos separan doutras estrelas e galaxias son tan enormes e nós vémolas grazas a que recibimos a súa luz, que viaxa a unha velocidade de 300.000 quilómetros por segundo, iso quere dicir que as estamos vendo non como son agora, senón como o eran nun pasado. Por exemplo, se unha estrela está a oito anos-luz quere dicir que a súa luz tarda en chegar a nós oito anos, logo estámola vendo tal e como era fai oito anos. Deste xeito, se o noso Sol apagásese en leste mesmo instante, na Terra tardariamos en decatarnos oito minutos, que é o tempo que tarda a luz en chegar aquí. Ou se, como ocorre nalgunhas galaxias, o centro da nosa Vía Láctea estalase, tardariamos 27.000 anos en decatarnos. Poderiamos vivir tranquilos na nosa ignorancia do terrible cataclismo que, en canto chegase a onda explosiva á Terra, varrería a atmosfera dunha plumada.

Pero, claro, tamén pode ocorrer que o centro da nosa galaxia estoupasese hai 27.000 anos...

FONTE: Miguel A. Sabadell/ La Ciencia en Big Bang

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos A ENTROPIA.

A entropía é unha magnitude termodinámica que dá conta da enerxía que non pode realizar traballo útil nun proceso termodinámico. É unha función de estado de carácter extensivo e o seu valor medra nun sistema illado, de acordo coa Segunda Lei da Termodinámica. Pode ser interpretada como o estado de desorde dun sistema.

Esto é ciencia!

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos O CONCEPTO DE MÚLTIPLES DIMENSIÓNS.

“Flatland: A Romance of Many Dimensions” é una novela satírica de 1884 escrita por Edwin Abbott Abbott baixo o pseudónimo "A Square" e traducida ao español como “Planilandia: Unha novela de moitas dimensións”.

É unha obra especialmente popular entre estudantes de matemáticas, física e ciencias da computación, xa que a súa fácil lectura resulta útil para estudar o concepto de múltiples dimensións.

Esto é ciencia!

Letharia vulpine, unha das especies de liques investigadas no traballo / Imaxe: elpais.com

Seguro que o lembrades das clases de ciencias naturais: os liques, dos que hai unhas 15.000 especies, que consisten nunha asociación simbiótica dun alga e un fungo. Pero hoxe é un deses raros días en que é preciso cambiar os libros de texto, porque os científicos acaban de descubrir un terceiro compoñente do consorcio, un fermento que, por mentira que pareza, escapouse ata agora da lupa analítica de séculos de estudos e decenas de xeracións de estudiosos.

O investigador posdoctoral Toby Spribille e os seus colegas das universidades de Montana en Missoula, Uppsala (Suecia), Graz (Austria), Purdue (Estados Unidos) e o Instituto Canadense de Investigación Avanzada en Toronto tiveron que empregarse a fondo non só con observacións microscópicas, senón tamén xenómicas, para pillar in fraganti ao terceiro home da asociación simbiótica. O seu espectacular descubrimento merece a portada da revista Science, un infrecuente recoñecemento para un traballo de índole máis ben taxonómica, como os que facía Linneo no século XVIII.

“Isto supón unha bonita sacudida do que sabiamos, ou pensabamos que sabiamos, sobre a simbiose do lique”, comenta Spribille. “Fórzanos a unha revaloración das suposicións máis básicas sobre a maneira en que se forman os líquenes, e sobre quen fai que cousa na simbiose”.

O científico conta que o punto de partida do traballo foi o seu intento de pescudar por que dúas especies de liquen moi estreitamente relacionadas, ambas as comúns en Montana, exhibían unha diferenza drástica: unha é tóxica para os mamíferos e a outra non. As análises de ADN non fixeran máis que profundar o misterio, porque as dúas especies presentaban uns xenomas idénticos. Ou iso parecía.

A explicación do descubrimento require unha mínima introdución aos elementos da bioloxía molecular. Os xenes están feitos de ADN, a famosa dobre hélice, pero activalos implica abrir a dobre hélice e sacar unha copia dunha das súas hebras. Esta copia non é de ADN, senón dunha molécula similar cunha soa hebra, chamada ARN. Se un analiza o ARN dunha célula está, polo tanto, examinando de forma indirecta os xenes que están máis activos nesa célula.

E iso é o que fixeron Spribille e os seus colegas: analizar o ARN das dúas especies de líquenes. E aí si que saltou á vista unha diferenza ben notable. Porque o ARN non correspondía só ao fungo coñecido da simbiose, senón tamén a outro tipo de fungo “un fermento” que pasara por completo inadvertido durante un século e medio. Máis aínda: a especie de lique tóxica contiña moita máis cantidade dese fermento que a especie inocua.

Como as células do fermento son minoritarias, escapáronse á análise de ADN (pois só hai unha ou dúas copias de ADN por célula). Con todo, se algúns dos seus xenes están moi activos, poden facer centos ou miles de copias de ARN por cada unha de ADN. Esa foi a clave do éxito. E, en efecto, é o fermento a que explica que un liquen sexa tóxico e o outro non, a pesar de que por todo o demais son idénticos.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Portada de "De Revolutionibus Orbium Coelestium", por Copérnico, na edición inicial de 1543. UNIVERSIDADE DE VIENA

Hai 500 anos, Nicolas Copérnico, un descoñecido canon da catedral da cidade de Frombork, na actual Polonia, distribuíu un pequeno opúsculo manuscrito ("Commentariolus") entre o seu círculo máis próximo. O texto contiña, sen aparato matemático, un programa heliocéntrico que culminaría co seu magnum opus, "De revolutionibus", que apareceu cando Copérnico se atopaba xa no seu leito de morte, en 1543. Sen sabelo, o seu traballo contribuiría de maneira esencial a cambiar a visión do home respecto da súa posición no universo, a pesar da censura á que eventualmente se enfrontaría. No proceso a teoría copernicana sería unha das pedras angulares sobre as que se edificaría a revolución científica, cuxos efectos hoxe en día son tan patentes.

O "programa de investigación" heliocéntrico que expuxo no "Commentariolus" baseouse en sete axiomas ou principios, entre os que destacaba dúas ideas totalmente fóra da visión do home medieval: que o movemento nocturno aparente das estrelas era debido á rotación da Terra e que o ciclo anual do Sol producíase porque o noso planeta vira ao redor daquel.

Copérnico traballou durante varias décadas na súa gran obra. Aínda que puido terminala cara a 1530, non se decidía a publicala, a pesar de existir certa expectativa en determinados círculos.

"De revolutionibus" fundou a cosmología moderna, negando a centralidade da Terra, expandiu o tamaño do Universo e situou ao Sol moi preto do centro daquel. Estes conceptos opoñíanse ao saber dos sabios e á experiencia máis directa do home común, pero sobre todo á doutrina eclesiástica dos doutores da igrexa. Era pois un salto no baleiro, que requiriu un gran esforzo intelectual para a súa concepción. Un risco para a súa carreira profesional, pero tamén persoal: outros, entre os que se atopan Giordano Bruno e Galileo Galilei, sufrirían décadas despois presións, xuízos, encarceramentos e ata o axustizamento na fogueira no caso do primeiro.

A idea copernicana tivo varios antecendentes. Aristarco de Samos, no século III antes de nosa era, abrazou este concepto, pero foi moito máis alá. Identificou o lume central co Sol, ao que colocou no centro do Universo, e postulou que as estrelas son obxectos similares ao Sol. Pero estas revolucionarias ideas, que eran coñecidas por Copérnico, non están recollidas na versión impresa de «De revolutionibus». Curiosamente, foi o mesmo Copérnico quen eliminou a referencia do heliocentrismo de Aristarco, talvez nun exercicio de prudente autocensura.

O uso de "De revolutionibus" lpermanecería formalmente no índice dos libros prohibidos pola Inquisición ata o ano 1835.

A historia que subxace no desenvolvemento do heliocentrismo iniciado co "Commentariolus" de Copérnico é, en realidade, o enfrontamento do individuo co poder e as crenzas asentadas. Un fenómeno que se repite unha e outra vez, e non só na ciencia, como recentemente vimos coa teoría da gravitación de Albert Einstein e a espectacular detección das ondas que predixo hai 100 anos. En todos os campos do saber, en calquera actividade humana, uns poucos visionarios empuxan os límites do coñecemento e ofrécennos novas vías de desenvolvemento e, finalmente, de benestar.

FONTE: David Barrado Navascués /Xornal El Mundo/Ciencia

Unha xirafa nun safari de Emiratos Árabes / Imaxe:Kamran Jebreili AP

Poucos animais terán un valor tan simbólico na historia das teorías evolutivas. A xirafa, de feito, co seu pescozo alongado ata unhas dimensións extravagantes, converte a calquera visitante dun zoo nun teórico evolutivo. Ninguén dubida da utilidade de alcanzar esas estratosferas da bioloxía cando as follas escasean a menores altitudes, pero como demos se fai iso?

O primeiro gran teórico da evolución, o francés Jean-Baptiste Lamarck, pensaba que os cambios logrados durante a vida do individuo podían transmitirse á descendencia (isto é o que hoxe coñecemos como lamarckismo, ou herdanza dos caracteres adquiridos) e por tanto utilizou á xirafa para confeccionar un conmovedor relato de superación transgeneracional: o esforzo de mamá jirafa por alcanzar as follas máis altas das árbores acabou por alongar un pouco o seu pescozo, e ese incremento de lonxitude transmitiuse á prole, e así unha xeración tras outra.

Charles Darwin foi moi consciente de que as teorías de Lamarck foran ridiculizadas, e dedicou os seus mellores esforzos a formular un mecanismo evolutivo que puidese resultar crible para os científicos

Desde que se converteu ao evolucionismo durante a travesía do Beagle, Darwin foi moi consciente de que as teorías de Lamarck foran ridiculizadas e vituperadas ata o escarnio, e dedicou os seus mellores esforzos intelectuais a formular un mecanismo evolutivo que puidese resultar crible para os científicos da súa época. A súa fonte de inspiración foi a selección artificial que os agricultores e gandeiros utilizaran durante milenios para xerar as espectaculares variedades domésticas de animais e plantas que afán acabar no noso prato.

O gran naturalista inglés sabía que non había ningunha forza intrínseca que levase ás sementes para facerse máis grandes ou ás vacas para producir máis leite: era o granxeiro o que, en cada xeración, seleccionaba as sementes maiores ou as vacas máis leiteiras. E formulou así a teoría da selección natural, onde o granxeiro queda substituído polas presións do medio, é dicir, por uns recursos sempre máis escasos que a exponencial capacidade de reprodución dos seres vivos. Así, as xirafas (ou pre-xirafas, mellor devandito) de calquera xeración varían ao azar na lonxitude do seu pescozo, e é a contorna o que mata de fame ás que teñen o pescozo máis curto. Unha xeración tras outra deste proceso cego e mecánico acaba xerando o pescozo desmesurado sen máis axuda que o paso duns cuantos millóns de anos.

A xenómica definiu agora os 70 xenes responsables da evolución do pescozo da xirafa, e doutros cambios imprescindibles asociados a ela, como un turbo-corazón capaz de bombear o sangue ao longo dos dous metros que lle separan do cerebro do animal. Polo menos tres destes xenes mostran signos evidentes de selección natural darwiniana, o que dá a razón ao británico. Aínda que sen quitarlla necesariamente ao francés, pois tres xenes de 70 pódense ver como unha vitoria pírrica.

FONTE: Javier Sampedro/Xornal El País/Materia

Iste ano o DÍA DAS LETRAS GALÉGAS adícaselle a MANUEL MARÍA FERNÁNDEZ TEIXEIRO (Outeiro de Rei-Lugo, 1929 – A Coruña, 2004).

Tivo una extensa obra poética, aínda que tamén cultivou outros xéneros, especialmente o teatro e as narracións infantís. Os seus textos abordan desde a voz existencialista e o amor, ata o compromiso social e político.

Para coñecer mías sobre a súa vida e a súa obra preme AQUÍ.

Aquí temos un dos seus peomas onde fai una defensa do noso idioma: “A fala”

O idioma é a chave
coa que abrimos o mundo:
o salouco máis feble,
o pesar máis profundo.

O idioma é a vida,
o coitelo da dor,
o murmurio do vento,
a palabra de amor.

O idioma é o tempo,
é a voz dos avós
e ese breve ronsel
que deixaremos nós.

O idioma é un herdo,
patrimonio do pobo,
maxicamente vello,
eternamente novo.

O idioma é a patria,
a esencia máis nosa,
a creación común
meirande e poderosa.

O idioma é a forza
que nos xungue e sostén.
¡Se perdemos a fala
non seremos ninguén!

O idioma é o amor,
o latexo, a verdade,
a fonte da que agroma
a máis forte irmandade.

Renunciar ao idioma
é ser mudo e morrer.
¡Precisamos a lingua
se queremos vencer!

Manuel María (2001). Obra poética completa I (1950-1979) (A Coruña: Espiral Maior)

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos A ECUACIÓN DE DRAKE (astrónomo americano que ideou unha fórmula moi curiosa para calcular as posibilidades de contactar con seres extraterrestres).

Esto é ciencia!

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos O PARADOXO DE SCHRÖDINGUER (o físico austriaco Erwin Schrödinger concibiu no ano 1935 un curioso e ao cabo famosísimo experimento imaxinario para explicar un aspecto fundamental da mecánica cuántica).

Esto é ciencia!

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos a TEORÍA DE CORDAS, que é unha das hipóteses máis mentadas, complicadas e estudiadas da física.

Esto é ciencia!

Flores / Imaxe:bonitasimagenesconreflexiones.com

A primavera de 2016 comezou na madrugada de hoxe, domingo 20 de marzo, ás 4 horas 30 min. Durará 92 días e 18 horas, rematando o 20 de xuño co comezo do verán.

O próximo domingo, 27 de marzo, terá lugar o cambio de hora, recuperando o horario de verán.

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos os segredos da xenética. Por que o fillo de dúas persoas guapas pode ser feo? Que ocorrería se creásemos un banco de espermatozoides e ovulos das persoas máis intelixentes do mundo? Asegurariámonos que a descendencia fóra especialmente intelixente?

O tema, promete!

O vídeo de hoxe da ciencia en Big Bang, da revista MUY INTERESANTE, explicarnos que é exactamente o efecto Doppler. Aínda que nin sequera sóeche o nome, debes saber que está moito máis presente na túa vida do que poidas imaxinar.

Esto é ciencia!

MUY INTERESANTE, ten un apartado adicado á ciencia, concretamente a ciencia en Big Bang.

Hoxe, neste vídeo, coñeceremos algunhas das sorprendentes propiedades da auga e faremos experimentos con este líquido esencial no noso planeta.

Esto é ciencia!

Chega o inverno e con el o fío. Veremos! / Imaxe:deguapas.com

Hoxe martes, 22 de decembro, un chisco antes de que os nenos do colexio San Ildefonso empezasen a cantar os números da lotería, comezou o inverno. Exactamente ás  5 horas e 48 minutos.

Durará ata o 20 de marzo, ás 4 horas e 30 minutos, momento que entraremos na primavera, pero xa en 2016.

O inicio do inverno pode darse, como máximo, en catro datas distintas do calendario (do 20 ao 23 de decembro). Ao longo deste século  o inverno iniciarase nos días 20 a 22 de decembro (data oficial española), sendo o seu inicio máis temperán o do ano 2096 e o inicio máis tardío o de 2003. As variacións dun ano a outro son debidas ao modo en que encaixa a secuencia de anos segundo o calendario (uns bisestos, outros non) coa duración de cada órbita da Terra arredor do Sol (duración coñecida como ano trópico).

O Día dos Dereitos Humanos celébrase todos os anos o 10 de decembro. Tal día coma hoxe, en 1948, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas aprobou a Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

En 1950, a Asemblea adoptou a resolución 423 (V), convidando a todo os Estados e organizacións interesadas a que observen o 10 de decembro de cada ano como Día dos Dereitos Humanos.

O lema deste ano “Os nosos dereitos. As nosas liberdades. Sempre”, ten como obxectivo o tema dos dereitos e liberdades (a liberdade de expresión, a liberdade de culto, a liberdade para vivir libres da miseria e a liberdade para vivir sen medo) que sustentan a Carta Internacional de Dereitos Humanos.

Queres coñecer a historia dos dereitos humanos e o seu articulado? Nese caso visualiza o vídeo superior.

Enténdese por violencia de xénero calquera acto violento ou agresión, baseados nunha situación de desigualdade no marco dun sistema de relacións de dominación dos homes sobre as mulleres que teña ou poida ter como consecuencia un dano físico, sexual ou psicolóxico, incluídas as ameazas de tales actos e a coacción ou privación arbitraria da liberdade, tanto se ocorren no ámbito público coma na vida familiar ou privada. (Lei 11/2007, do 27 de xullo, galega para a prevención e o tratamento integral da violencia de xénero).

O concepto "violencia de xénero" dá nome a un problema, que ata hai pouco, formaba parte da vida privada das persoas; era considerado un asunto de familia que non debía transcender de portas para fóra e, polo tanto, no que non se debía intervir. Entender a violencia como un asunto privado reforza ás mulleres a unha situación de subordinación respecto do home e implica asumir as relacións de poder historicamente desiguais entre ambos e a través das cales se lexitima ao home a manter o seu status-quo da dominación incluso a través da violencia. Esta percepción contribúe a que as mulleres non denuncien a súa situación por medo, vergoña ou culpabilidade.

A discriminación das mulleres e a violencia de xénero (como a manifestación máis brutal das desigualdades entre homes e mulleres) é un problema que traspasa fronteiras e que está presente na maior parte dos países do mundo coa particularidade de que as vivencias do maltrato son enormemente parecidas en todos os lugares e culturas.

Debe lembrarse que a violencia é unha estratexia de relación aprendida, non é innata. Se isto fose así, todas as persoas serían violentas ou todas as persoas exercerían a violencia da mesma maneira e no mesmo grao; sen embargo, non sempre a empregamos nas nosas relacións: falamos, negociamos, pactamos, tratamos de comprender o punto de vista da outra persoa e finalmente chegamos a un acordo, aínda que non obteñamos o que en principio queríamos.

Os maltratadores son selectivos no exercicio da violencia, o que demostra que son capaces de controlarse en calquera outra situación.

A mellor forma de combatila é por un lado a denuncia e por outro a educación en igualdade. Os dos vídeo que tes na parte superior seguen esa cronoloxía.

Está nas nosas mans!

Climatólogos e historiadores comparten unha broma sobre quen gañou as batallas que libraron tanto Napoleón en 1812 como Hitler en 1941 tratando de invadir Moscova. Ambos fracasaron no seu avance cara á capital rusa debido ao azoute de senllos invernos especialmente severos. “Non foron derrotados por ningún exército, senón polo Neno”, afirma o experto da NASA William Patzert. Este fenómeno climático (chamado así porque ten o seu máximo de actividade ao redor do Nadal) consiste nun quecemento do leste do océano Pacífico ecuatorial que altera os patróns de choivas e provoca intensas secas e inundacións nunha e outra costa pacíficas. Pero as súas consecuencias déixanse notar por todo o planeta.

“En Europa, os anos nos que O Neno é potente danse invernos moi fríos no Leste do continente e na parte occidental de Rusia”, explica Verónica Neves, climatóloga do Laboratorio de Propulsión a barullo da NASA (JLP). E iso é precisamente o que ocorreu neses dous anos (1812 e 1941) nos que se rexistraron dous dos fenómenos do Neno máis potentes dos últimos séculos. A crueldade do inverno terminou esgotando ás tropas de Napoleón e Hitler.

Este ano non hai conflitos bélicos á vista nas inmediacións de Moscova. Pero o Pacífico si está a vivir un fenómeno do Neno de gran violencia, tanta que podería converterse no máis potente do rexistro histórico superando ao dos anos 1997 e 1998 e ao que os expertos xa bautizaron como O Neno Gotzila, “polas súas temperaturas inusualmente altas”, explica a citada climatóloga.

A intensidade deste fenómeno climático mídese sobre todo polo aumento da temperatura da superficie do océano Pacífico. Se é polo menos 0,5ºC maior que o valor medio xa se considera que O Neno está activo. Este ano, a alarma saltou a principios do mes de setembro. O Centro de Predicións Climáticas da Axencia Norteamericana para a Atmosfera e o Océano (NOAA) informaba a través do seu diagnóstico mensual de que durante o mes de agosto a temperatura do Pacífico xa estaba 2ºC por encima dos valores normais. Xa se trataba dun evento de gran potencia e aínda quedaban máis de catro meses para alcanzar o máximo, que chegará entre decembro e xaneiro. O evento de 1997 que ostenta o título do Neno máis intenso tivo o seu máximo en 3ºC sobre a temperatura media do Pacífico.

“Nestes momentos, a temperatura do océano xa está 2,5ºC por encima dos valores medios. O normal é que teña o seu máximo no Nadal e que se atenúe na primavera”, explica a investigadora española do JLP da NASA. “Debido á gran intensidade do fenómeno deste ano pode durar ata o mes de xuño”, afirma. “O Neno 2015 xa é moi potente. Todos os modelos indican que será dos máis potentes do rexistro”, engade Ernesto Rodríguez Camiño, xefe da área de Modelización do Clima da Axencia Estatal de Meteoroloxía (Aemet).

Os expertos aseguran que cada fenómeno do Neno ten as súas propias características e que é moi difícil resumir cales serán as consecuencias que traerá un evento concreto baseándose nos que sucederon en ocasións anteriores. Con todo, os efectos sobre as áreas do globo máis próximas á corrente oceánica que orixina este fenómeno adoitan ser constantes: grandes secas en Indonesia e leste de Australia e choivas torrenciais e inundacións no sur de Estados Unidos e na costa oeste do norte de Chile, Ecuador ou Perú.

Aínda que o fenómeno climático aparece localizado nunha zona moi concreta do planeta, ten o que os expertos chaman teleconexiones, é dicir, sinais ou ondas que se transmiten a áreas afastadas debido á circulación xeral da atmosfera. E ademais, nalgunhas zonas cun atraso de varios meses. “En España, o sinal é moi débil, pero pode producir cambios na precipitación ou na temperatura aínda que en diferido”, explica Rodríguez Camiño. “Este atraso pode facer chegar os efectos do O Neno ata a Península Ibérica entre 6 e 10 meses despois”, di o meteorólogo. Ou o que é o mesmo, en España probablemente notaremos as consecuencias deste súper Neno que estamos a vivir en 2015 en forma de aumento das precipitacións durante o outono do ano 2016.

A pregunta que xorde con facilidade é: Canto ten que ver a intensidade do Neno de 2015 co cambio climático? E a resposta non é sinxela. Nin sequera os expertos neste tipo de acontecementos do clima teñen unha postura común.

No vídeo superior tedes a explicación, en imaxes, deste fenómeno.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Unha eclipse total de Lúa tinguirá de vermello o ceo desta noite do domingo ao luns. Toda Europa, África e América gozarán dun verdadeiro espectáculo, no que a fase chea permitirá gozar dunha Lúa especialmente brillante e de gran tamaño. De aí o seu nome: superlúa. 

A desta noite será a primeira eclipse superlunar desde 1982, e non se poderá gozar doutro fenómeno igual ata o ano 2033. E é que o noso satélite atoparase no punto da súa órbita máis próximo á Terra, o Perigeo (356.500 km), situado a uns 50.000 quilómetros máis próximo si tómase como referencia o punto máis afastado da Lúa, o Apoxeo (406.700 km). 

A eclipse total comezará ás 2:12 da madrugada, cando a Lúa entre na zona de penumbra creada pola Terra. Haberá que esperar ata as 3:07 para que o satélite entre na zona de sombra e ata as 4:11 para ver o espectáculo en máximo apoxeo, cando a Lúa quede completamente escurecida. O punto e final chegará a partir das cinco e media da mañá. 

Ao contrario do que sucede cos de sol, as eclipses lunares poden verse a primeira ollada sen risco de sufrir ningún dano no ollo.

A lúa de perigeo é un fenómeno que se produce cando o astro se atopa a non máis dun 10 % do seu punto máis próximo á terra no percorrido da súa órbita. E é que a traxectoria lunar non é circular, senón ovalada (elíptica) e o seu centro non é o mesmo que o do planeta, situando así un dos lados 50.000 quilómetros máis preto que o outro (perigeo fronte ao apoxeo). É esta a razón de que cando as lúas cheas se producen no lado máis próximo á terra, parecen moito máis grandes e convértense en Superlúas.

Que disfrutedes do espectáculo, se a nénoa non o pimpide!

FONTE: Xornal La Voz de Galicia

Comeza o outono / Imaxe:nuevotiempo.org

Hoxe, mércores, 23 de setembro de 2015, ás 10 horas e 21 minutos, comeza oficialemnete o outono. Esta estación durará 89 días e 20 horas, e rematará o 22 de decembro co comezo do inverno.

O inicio astronómico das estacións vén dado, por convenio, como o instante en que a Terra pasa por unha determinada posición da súa órbita ao redor do Sol. No caso do outono, esta posicion é desde a que o centro do Sol, visto desde a Terra, cruza o ecuador celeste no seu movemento aparente cara ao sur. Cando isto sucede, a duración do día e a noite practicamente coinciden, e por iso, a esta circunstancia lla chama tamén equinoccio de outono.

Coa intención de fusionar a ciencia e a cultura galega, acaba de nacer unha nova canle de divulgación científica chamado "Setestrelo"; nome en galego da constelación Osa Maior.

Esta publicación combina textos xornalísticos sobre actualidade ademais de textos publicado por científicos galegos que explican en primeira persoa o seu traballo.

Os contidos serán renovados cada catro meses, podéndose acceder a través de . Cada día da semana publicarase unha reportaxe sobre o tema acompañado de gráficas e viñetas do debuxante Santy Gutiérrez.

Trátase dunha proposta da sección de Ciencia, Natureza e Sociedade. Coa tecnoloxía como protagonista, os contidos publicados maquétanse en formato epub ou pdf para que o usuario poida acceder a eles a través de tablets ou móbiles.

Se quederes acceder só tedes que premer AQUÍ.

FONTE: Xornal Faro de Vigo

Filgueira Valverde / Imaxe: periodistadigital.com

Non hai dúbida de que o principal factor de identidade que posúe Galicia é a súa lingua. Son moitos os galegos que coidan que a lingua galega é un elemento esencial na conformación da nosa personalidade como pobo, e, segundo os datos do Mapa Sociolingüístico de Galicia, máis do 70 % da poboación considera que, se se deixase de falar galego, perderíase a cultura diferenciada e a identidade de Galicia. Pero na conformación da identidade dos pobos é tamén moi importante o recoñecemento exterior: existimos porque somos, pero tamén porque os demais recoñecen que existimos. De aí a importancia que ten para os galegos dar a coñecer a súa lingua e a súa cultura máis aló dos lindeiros administrativos da Comunidade Autónoma, tanto no resto do Estado español coma nos principais países do mundo.

O Día das Letras é unha data consagrada á exaltación e promoción da nosa literatura e da nosa lingua arredor da cal se celebran no noso país, e no estranxeiro, numerosas producións e eventos culturais de homenaxe á figura escollida.

Iste ano adícámolo a Xosé Filgeira Valverde (Pontevedra, 1906-1996). Historiador, escritor, erudito enha das figuras centrais na vida cultural galega do século XX.

Se queres profundizar na súa vida e obra preme AQUÍ.

 FONTE: RAE

Chega o inverno e con el o fío / Imaxe:deguapas.com

O inverno  comezará nesta próxima noite, concretamente  ás 0 horas e 3 minutos, xa luns 22 de decembro, segundo cálculos do Observatorio Astronómico Nacional.

Durará 88 días e 23 horas, e rematará o 20 de marzo de 2015 co comezo da primavera.

O inicio do inverno pode darse, como máximo, en catro datas distintas do calendario (do 20 ao 23 de decembro). Ao longo deste século  o inverno iniciarase nos días 20 a 22 de decembro (data oficial española), sendo o seu inicio máis temperán o do ano 2096 e o inicio máis tardío o de 2003. As variacións dun ano a outro son debidas ao modo en que encaixa a secuencia de anos segundo o calendario (uns bisestos, outros non) coa duración de cada órbita da Terra arredor do Sol (duración coñecida como ano trópico).

Escintileo das estrelas / Imaxe: portalastronomico.com 

Unha das preguntas tipo na parte de astronomía das Ciencias da Natureza é “Diferenzas entre un planeta e unha estrela?” Das moitas diferenzas a considerar na contestación, hai unha repetitiva: “As estrelas escintilas e os planetas non!” Pero cal é a explicación desta afirmación?

Se observan o ceo nunha noite despexada (e sen contaminación lumínica; é dicir, fose das grandes cidades), poderán ver como unha infinidade de puntiños brancos enchen o firmamento. E se se fixan aínda máis decataranse como uns parecen pestanexar e outros non. A que é debido isto? Ben, en primeiro lugar diremos que as estrelas son as únicas que escintilan, mentres que os planetas permanecen como puntos fixos na bóveda celeste. A razón pola que vemos pestanexar as primeiras é debido á distorsión que a nosa atmosfera produce sobre os raios luminosos que nos chegan delas. A medida que a luz dunha estrela (que é en realidade radiación) vai atravesando cada unha das capas da atmosfera terrestre, vaise refractando e cambiando de dirección, posto que cada unha destas capas ten turbulencias, temperatura e unha densidade diferente, motivo polo cal parece que escintile.

Realmente, os nosos ollos perciben un feixe que cambia continua e rapidamente de posición no ceo e por iso dános a sensación de brillo continuo. Isto é un crebacabezas para os astrónomos porque este efecto distorsionador da atmosfera (chamado seeing) afecta ás observacións de obxectos astronómicos, por iso o telescopio espacial Hubble situouse no espazo.

No referente aos planetas (do Sistema Solar), aparecen como puntos máis grandes e non escintilan porque ao estar máis próximos a nós que as estrelas, presentan unha superficie e un feixe moito maior que non se ve afectado por estas perturbacións. O dato curioso é que, se puidésemos ver as estrelas dende o espazo, a súa luz permanecería inmóbil posto que non teriamos a influencia da atmosfera.

FONTE: Los porqués del tiempo / Jovi Esteve/ Xornal El País

Lume de San Telmo / Imaxe: fondear.org 

Probablemente sexa un dos fenómenos naturais eléctricos menos coñecidos e co que é máis difícil atoparse, e aínda que o seu nome induce a confusión, non é ningunha clase de lume (é un plasma), nin tampouco é unha forma de raio. O lume de San Telmo ten a súa orixe na electricidade estática da atmosfera e poderiamos definilo como unha descarga luminiscente ou resplandor luminoso semellante a pequenas faíscas que saltan dos obxectos metálicos e punzantes durante unha tormenta intensa. Os obxectos puntiagudos ou bos condutores da electricidade empezan a desprender pequenos estalos ou labaradas pola ionización do aire dentro do campo eléctrico que orixinan estas tormentas. O aire ionizado desprende esa luz entre azulada e violeta característica do fenómeno.

Na antigüidade, o lume de San Telmo observábase con frecuencia no mar. Os navegantes coñecían ben estas luzadas posto que se formaban nas puntas dos mastros dos barcos, e aínda que parecían estar en chamas, non se queimaban. Chegaron a pensar que era unha protección de santo (San Telmo é o patrón dos mariñeiros e da vila veciña de Tui) contra a tormenta. Mesmo Charles Darwin, mentres viaxaba polo río da Prata, quedou asombrado polo "lume que non ardía". A explicación é que este lume se produce a temperatura baixa, co que non é habitual que produza incendios (tamén pode aparecer no morro dos avións en pleno voo). Iso si, cando se producía nos antigos dirixibles era moi perigoso porque o hidróxeno que se utilizaba para enchelos era extremadamente inflamable. No accidente do cepelín Hindenburg, en Nova Jersey, o 6 de maio de 1937, morreron 36 persoas.

FONTE: Los porqués del tiempo/Jovi Esteve/Xornal El País

Mínimo perixeo lunar (distancia Terra-Luna=356.355 km; tamaño aparente da Luna=33,5 minutos de arco) e máximo apoxeo (distancia Terra-Luna=406.725 km; tamaño aparente da Luna=29,4 minutos de arco) no período que vai dende os anos -1999 a 3000. A diferenza de tamaños aparentes (dende a Terra) é dun 14% / ILUSTRACIÓN: Gabriel Pérez Díaz, SMM (IAC) / FONTE: Fred Espenak @ astropixels.com.

A Lúa orbita arredor da Terra cun período de aproximadamente 27 días (27,32 días), se consideramos o tempo que tarda o satélite en completar unha órbita respecto ao fondo de estrelas (período sideral), pero como durante ese tempo a Terra  móvese tamén na súa órbita arredor do Sol, a Lúa necesita un pouco máis de tempo, aproximadamente 29 días (29,53 días), para mostrar a mesma fase á Terra (período sinódico). Ademais, a súa órbita non é circular, senón que se parece máis a unha elipse, de aí que a distancia Luna-Tierra non sexa sempre a mesma. É máis, os parámetros orbitais da Lúa varían co tempo debido principalmente ás influencias gravitatorias do Sol e os planetas. Por esta última razón, sempre que falemos dalgunha característica da órbita lunar debemos referirnos a un determinado período de tempo.

Se tomamos o período de 5.000 anos que vai dende -1999 ata 3000, a distancia do perixeo lunar (máxima aproximación entre a Terra e a Lúa) terá variado de 356.355 a 370.399 km, mentres que o apoxeo lunar (máxima separación entre a Terra e a Lúa) variará de 404.042 a 406.725 km.

Por definición, producirase unha SuperLúa se a lúa chea sucede preto do perixeo lunar (normalmente a menos de dous días). Durante o ano 2014 teremos cinco SuperLúas (13 de xuño, 12 de xullo, 10 de agosto, 9 de setembro e 8 de outubro) sendo a maior a do 10 de agosto, cando a distancia Terra-Lúa será de 356.898 km. A maior SuperLúa do século XXI producirase o 6 de decembro do ano 2052 coa Lúa a unha distancia de 356,429 km.

Durante as SuperLúas, o diámetro da lúa chea pode aumentar ata nun 14% e o seu brillo arredor dun 30%, respecto a unha lúa chea no apoxeo.

Lamentablemente, onte, as condicións meteorolóxicas impediron observar claramente a Lúa, pero non vos preocupedes, pois resulta moi difícil percibir o cambio de tamaño a simple vista.

FONTE: Miguel Serra Ricar/iac.es/el blog

Estacións do ano / Imaxe:hablandodeciencia.com

Hoxe, sábado, 21 de xuño ás 12 horas e 51 minutos (hora oficial peninsular), comezará o verán. Esta estación durará 93 días e 15 horas, e rematará o 23 de setembro co comezo do outono.

Veremos que verán temos!

Como cada 17 de maio, dende 1963 (comemoración da edición de Cantares Gallegos de Rosalía de Castro, o 17 de maio de 1863) celebramos este día, homexaneando ao poeta e tradutor XOSE MARÍA DÍAZ CASTRO.

Xose María Díaz Castro naceu en O Vilariño, parroquia de San Vicente dos Vilares, concello de Guitiriz, provincia de Lugo, o 19 de febreiro de 1914 no seo dunha familia labrega. Aos 17 anos ingresou no Seminario de Mondoñedo, saíndo en 1936 (ano da guerra civil, que cumpre na retagarda no Hospital Militar de Pontevedra). Rematada a guerra exerceu de profesor de Ensinanza Media en Vilagarcía de Arousa (Pontevedra). En 1948, tras licenciarse en Filosofía e Letras, trasladouse a Madrid, onde alternou a docencia coa traducción no Ministerio da Gobernación. Tamén traballou no Instituto de Cultura Hispánica e no Consello Superior Científico, ata a súa xubilación, retornando a Galicia en 1982, poñendo casa en Guitiriz, onde morre o 6 de outubro de 1990.

Para afondar na súa biografía e na súa obra preme AQUÍ.

Maceira en flor / Imaxe:arteyjardineria.com 

Astronomicamente, hoxe xoves, comeza a primavera. Será ás 17 horas e  57 minutos (hora oficial peninsular).

Durará 92 días e 18 horas, e rematará o 21 de xuño co comezo do verán.

Esta é a época do ano en que a lonxitude do día se alonga máis rapidamente. Ás latitudes da península, o Sol sae polas mañás antes que o día anterior e pola tarde ponse despois. Como consecuencia, ao inicio da primavera o tempo en que o Sol está por enriba do horizonte aumenta case tres minutos cada día á latitude da península. 

Frío invernal / Imaxe:noticias.lainformacion.com 

O inverno comezará hoxe, sábado 21 de decembro, ás 18 horas e 11 mimutos, hora oficial peninsular. Durará 88 días e 23 horas, e rematará o 20 de marzo de 2014 co comezo da primavera.

O inicio desta estación vén dado, por convenio, polo instante en que a Terra se encontra no punto da eclíptica no que o Sol alcanza a súa posición máis austral. Neste día, o Sol alcanza a súa máxima declinación Sur (-23 º 27’) e durante varios días a súa altura máxima ao mediodía non cambia, e por iso, a esta circunstancia chámaselle tamén solsticio ("Sol quieto") de inverno.

Estes son os libros de texto de Ciencias da Natureza do próximo curso, que son os mesmos do curso pasado:

1º ESO: Ciencias da Natureza 1.

Autor/es: Zubiaurre Cortés, Sabino; Osuna Alcalaya, M.ª del Carmen; Plaza Escribano, Concepción; Hernández Gómez, Jesús; Martínez Casillas, Jesús.
ISBN: 978-84-678-0046-3
Idioma: Galego

2º ESO: Ciencias da Natureza 2.

Autor/es: Zubiaurre Cortés, Sabino; Osuna Alcalaya, M.ª del Carmen; Plaza Escribano, Concepción; Hernández Gómez, Jesús; Martínez Casillas, Jesús.
ISBN: 978-84-678-2376-9
Idioma: Galego

Estacións do ano / Imaxe:hablandodeciencia.com

Na próxima madrugada, xa venres día 21, comeza o verán de 2013, exactamente ás 7 horas e 4 minutos, hora oficial peninsular. Este día será o de maior duración do ano (tempo entre a saída e la posta ol Sol).

Esta estación, que é a máis longa do ano dende hai algúns séculos, durará 93 días e 15 horas, e rematará o 22 de setembro co comezo do outono.

 Argonauta/ Imaxe:avecesno.com.ar

Argonauta argo, é unha especie de cefalópodo cosmopolita que vive nas augas tropicais. A femia mide 20cm e está provista de oito longos brazos dos que dous, moi desenvolvidos, secretan unha cuncha espiral moi fina, translúcida, na que se manteñen os ovos. Nada na superficie, arrastrada polo vento, xa que non é unha grande nadadora. O macho é moito máis pequeno, ata 20 veces, e carece de cuncha. Os principais depredadores desta especie son os atúns e golfiños.

O seu nome, Argonauta, fai refrencia aos heroes da mitoloxía grega que viaxaron na nave Argos na procura do vellocino de ouro.

Un buraco negro  é un obxecto celeste cunha densidade tal que a curvatura do espazo adxacente está pregada sobre si, polo que están illados do universo exterior e nin sequera a luz pode fuxir. De aí o seu nome, xa que non só non emiten luz senón que absorben todo tipo de radiación ou materia que se achegue demasiado. O periodista científico José Manuel Nieves explica no seu videoblog «Materia Oscura» (na parte superior) que son estes pozos cósmicos e como se comportan.

Este vídeo amosa a realidade máis próxima a nós no Universo. Demostra que somos ananos neste mundo de xigantes. Danos unha visión comparativa para que teñamos unha realidade algo máis alá dos números.

O motivo deste vídeo (máis alá de ser un dos moitos sobre a temática que estamos a dar na clase) é tratar este tema pero empregando como lingua de información o inglés. Unha idea, que me propuxo, e que comparto, Rosana, do Departamento de Inglés do noso centro.

Seguramente non será a última colaboración! Grazas, Rosana.

Osa maior / Imaxe:coompu.net

Moitas persoas consideran que a Osa Maior é unha constelación, pero, de feito, é un asterismo. Un asterismo é un conxunto de estrelas que vistas dende o ceo da Terra parecen formar unha figura pero que a diferenza dunha constelación non ten un recoñecemento oficial por parte da comunidade científica. Polo tanto é un patrón de estrelas no ceo que tamén se compón de estrelas que non están fisicamente relacionadas entre si e poden ter grandes distancias de separación. Un asterismo pode estar composto por estrelas dunha ou máis constelacións (no caso da Osa Maior, componse enteiramente das sete estrelas máis brillantes da constelacion "Great Bear").

Cinco das estrelas do Carro están no núcleo da Asociación estelar da Osa Maior, as dúas dos extremos, Dubhe e Benetnasch (Alkaid), non son parte da agrupación e móvense na dirección oposta. En relación coas cinco do centro, móvense cara a abaixo e cara á dereita sobre o mapa. Isto cambiará a forma do Carro, co corpo abríndose e o mastro facéndose máis curvo. Nuns 50.000 anos, o Carro xa non existirá tal e como o coñecemos.

Mitoloxía da Osa Maior

Aínda que para os exipcios a constelación da Osa Maior ou Ursa Major representaba a silueta dun xabaril e mesmo un hipopótamo para outras civilizacións, é a osa co animal que máis se asociou este asterismo ao longo dos tempos entre xentes que nunca mantiveron contactos entre si, como árabes, fenicios e iroqueses (estes de Norteamérica).

Di a mitoloxía grega que o gran deus Zeus se encaprichou coa ninfa Callisto da deusa Diana, da cal se disfrazou Zeus para achegarse á ninfa ata conseguir facer o amor con ela. Como Callisto quedou embarazada e Diana deuse conta do acontecido cando tomaba un baño con todas as súas ninfas, apartouna del. Hera, a esposa de Zeus escoitou que Callisto parira ao seu fillo Arkas, polo que nun ataque de celos, a converteu nun oso.

Anos despois, Arkas encontrou un oso ao que, por medo, intentou matar. Zeus, sabendo que se trataba de nai e fillo, tomounos e colocou entre as estrelas como dúas resplandecentes e veciñas constelacións. Hera, enfadada por isto, somerxeuse no océano en busca de Thethys e Oceanos, aos que contou a historia e pediu un favor: que o oso (a constelación Ursa Major) nunca tocase a auga. Por iso, segundo a mitoloxía, o Grande Oso nunca toca o horizonte. (Metamorfose, libro II, de Ovidio).

FONTE:mallorcaweb.net / coompu.net

Imaxe da enciclopedia on line sobre natureza "Animal Diversity Web"

Agora que comeza o curso, na materia de Ciencias da Natureza compre contar con certos recursos á hora de consultar e  preparar traballos. Aquí che deixo un listado de enciclopedias temáticas on line sobre natureza que che poden axudar:

En español ou con esta opción:

Enciclopedia Virtual dos Vertebrados Españois creada polo Museo Nacional de Ciencias Naturais (MNCN), do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), para achegar a información científica máis recente e rigorosa sobre vertebrados ao público xeral e concienciar sobre a súa conservación. Polo momento publicaron unhas 200 especies das 600 coñecidas en España.

Iberfauna traballo do MNCN (Museo Nacional de Ciencias Naturais) coa axuda de diversos investigadores para ofrecer un sistema centralizado de acceso público ao estado de coñecemento da fauna ibérica. Ofrece tamén unha clasificación taxonómica.

FishBase posta en marcha en 2001 polo WorldFish Center, en colaboración coa FAO  e a Unión Europea. Esta base de datos inclúe información sobre máis de 32.000 especies e subespecies de peixes, máis de 50.000 imaxes, case 300.000 nomes comúns en case 300 idiomas e máis de 47.000 referencias.

Avibase xestionada por Denis Lepage e albergada por Bird Studies Canada, co-socio de BirdLife International, é froito dun traballo duns 15 anos. Ofrece información de todas as aves do mundo, con máis de nove millóns de rexistros de 10.000 especies e 22.000 subespecies, datos sobre a súa distribución, taxonomía, sinónimos en varios idiomas, etc.

Montipedia para afeccionados ao montañismo e á natureza "de altura", con información sobre montañas, volcáns, serras, cordilleiras, etc. de todo o mundo, artigos sobre xeografía, rutas, clasificacións, galería de imaxes, dicionario terminolóxico, directorio de enlaces...

En inglés:

Amphibia desenvolvida por varias institucións centradas na conservación dos anfibios, ofrece información sobre máis de 7.000 especies de ras, sapos, tritóns ou píntegas. O seu obxectivo é alertar do declive destes seres en todo o mundo.

Animal Diversity Web é unha extensa colección on line do Museo de Zooloxía da Universidade de Michigan sobre historia natural, especies, bioloxía, etc. de miles de especies de animais. Inclúe miles de fotos, centos de arquivos de son e un museo virtual.

Palaeos fundamentada no sistema de publicación colaborativa wiki para ofrecer unha enciclopedia sobre a historia da Terra, con información biolóxica, paleontolóxica, cladística (relacións evolutivas entre organismos) e xeolóxica. Participan científicos de primeira liña como Michael J. Benton, da Universidade de Bristol.

The Plant List creado por The Royal Botanic Gardens e o Kew and Missouri Botanical Garden, pretende reunir a todas as plantas coñecidas do mundo. Ata o momento inclúe máis dun millón de nomes de especies, organizadas en 620 familias e 16.167 xéneros.

World Register of Marine Species (Rexistro Mundial de Especies Mariñas, WoRMS) ten por obxectivo catalogar todos os nomes de organismos mariños, incluídos sinónimos. Leva xa máis de 200.000 especies das 240.000 coñecidas, e ofrece tamén unha fotogalería con máis de 20.000 imaxes.

Espero que che podan ser útiles!

FONTE: Revista Consumer

Outono / Imaxe:edu.xunta.es

Hoxe, sábado 22 de setembro, ás 16 horas e 49 minutos, hora peninsular, entra o outono, segundo os cálculos do Observatorio Astronómico Nacional (Instituto Xeográfico Nacional), dicíndolle adeus ao verán.

Esta estación durará 89 días e 20 horas, e rematará o 21 de decembro coa chegada do inverno.

Esta é a época do año na que a duración do día acúrtase máis rapidamente. O Sol sae polas mañás cada día un chisco máis tarde que o día anterior e pola tarde ponse antes, sendo o acurtamento do día especialmente apreciable polas tardes. En definitiva, nestes días é o tempo no que o Sol está por enriba do horizonte reducíndose en case tres minutos cada día.

A Secretaría Xeral de Política Lingüística presentou onte a nova versión do corrector de galego imaxin Galgo (GALGO 2.0), que actualiza e mellora esta ferramenta, pensada para a análise dos problemas de carácter ortográfico e léxico que poidan aparecer en textos escritos en galego.

Traballa cos procesadores de texto estándar Microsoft Office Word 2003, 2007 e 2010 para Windows e Microsoft Office Word 2011 para as versións de Mac para Snow Leopard e Lion.

Se queres descargar esta ferramenta no teu ordenador ou portátil só tes que premer AQUÍ e seguir as instrucións que se indican.

FONTE: Consellería de Educación e O. Universitaria

Dende hai uns días, contamos cunha nova ferramenta para a mellora do noso idioma: o novo Dicionario electrónico da Real Academia Galega.

Elaborado a partir dun amplo corpus do galego moderno, o seu carácter é normativo, polo que unha busca no Dicionario ofrece información sobre a pronuncia, grafía e significados correctos da palabra. Achega, ao mesmo tempo, información gramatical (xénero dos substantivos, formación do feminino, réxime dos verbos...) e, cando é pertinente, sobre o nivel de uso (rexistro formal ou familiar). As acepcións do termo buscado acompáñanse de sinónimos, antónimos e voces próximas semanticamente, ademais de ilustrarse con varios exemplos de uso. Asemade, o Dicionario incorpora a terminoloxía científica manexada nos niveis de estudos medios, así como as locucións e os fraseoloxismos de maior relevancia, cos seus significados e exemplos correspondentes.

No que se refire á súa consulta en liña, a páxina propón un sistema preditivo de busca que facilita a procura do termo. Na marxe dereita preséntanse os termos máis buscados polo público e a definición dunha "palabra á toa", ademais dun formulario que permite enviar calquera suxestión para favorecer unha mellora constante do dicionario. Ademais, unha aplicación permítenos enviar a Twitter a procura realizada, contribuíndo, deste xeito, á socialización do galego no seo das redes sociais. 

Estamos, finalmente, perante un dicionario que pretende ser respectuoso cos dereitos das persoas, dos grupos sociais e dos pobos; un dicionario que ten en conta o principio de igualdade e rexeita as discriminacións por razóns de xénero, raza ou relixión.

Podes consultalo pinchando AQUÍ ou ben no apartados de ENLACES.  

FONTE: Real Academia Galega (RAG)

Páxina do Álbum da Ciencia / Imaxe: usc.es

O Consello da Cultura Galega (CCG) recupera e divulgar a memoria e a obra dos protagonistas da modernización científica, cultural e educativa de Galicia no primeiro terzo do século XX a través da publicación no portal de divulgación culturagalega.org do Álbum da Ciencia, que hoxe comenza a súa andaina. 

Que é o álbum da ciencia?

A elaboración dun Diccionario histórico de científicos galegos foi un dos obxectivos básicos do Grupo de Traballo de Historia das Ciencias desde o momento da súa constitución, en 1987, como área do Seminario de Estudos Galegos. O proxecto deseñouse en dúas partes. A primeira, editada en 1993, implicou a redacción dos textos relativos a 121 autores correspondente ao período 1868-1936. A segunda, que apareceu no ano 2005, abordou o período cronolóxico previo e supuxo o achegamento a 80 novos  científicos.

En  2007, ao cumprirse o centenario da fundación da Junta para Ampliación de Estudios (JAE), o Consello da Cultura Galega decidiu crear o Álbum da Ciencia, un espazo destinado a recoller as biografías dos principais protagonistas da valiosa obra da JAE en Galicia, científicos e outros pensadores.

O Album da Ciencia inicía agora unha nova etapa na que atenderá en exclusiva ao ámbito científico e ampliará substancialmente o tramo temporal analizado. Un ambicioso e novidoso proxecto que ten como punto de partida as 201 biografías elaboradas para o Diccionario histórico, textos que serán actualizados e reformulados. A iso debe engadirse a incorporación de novas entradas, correspondentes a outros autores, nomeadamente ós que desenvolveron o seu labor entre 1936 e 1970, e as relativas a institucións científicas salientables. O principal criterio que utilizamos para a selección de autores será a relevancia da obra no momento histórico que viviron e o seu vínculo con Galicia. Canto a edición o Álbum abordará en 2011 a revisión e actualización das biografías publicadas en 1993 e 2005. Nun segundo momento, 2012, terá lugar a incorporación das novas entradas.

O resultado final permitirá ofrecer aos usuarios un total dunhas 300 entradas online, unha parte substancial do I+D histórico do país, unha especie de panteón virtual da excelencia científica que proporcionará unha valiosa e actualizable información a públicos diversos.

Con  esta iniciativa o Consello da Cultura Galega contribúe ao fomento da cultura científica da sociedade por medio da difusión do labor desenvolto polos científicos-as máis sobranceiros da historia de Galicia. A elaboración desta nova versión do Álbum da Ciencia supón un esforzo investigador e divulgativo dun amplo equipo de especialistas.

Para a súa consulta pincha  AQUÍ.

FONTE: culturagalega.org

Chega a Primavera / Veiñeta de Ramón (Xornal El País/19/03/2012)

A primavera de 2012, segundo cálculos do Observatorio Astronómico Nacional, comenzou hoxe, martes 20 de marzo, ás 6:14 hora oficial peninsular, unha hora menos en Canarias.

Esta estación durará 92 días e 18 horas, e rematará o 21 de xuño co comenzo do verán.

O inicio das estacións ven dado, por convenio, por aqueles instantes en que a Terra se atopa nunhas determinadas posicións na súa órbita arredor do Sol. No caso da primavera, esta posición é aquela na que o centro do Sol, visto dende a Terra, cruza o ecuador celeste no seu movemento aparente cara ao norte. Cando esto sucede, a duración do día e a noite prácticamente coinciden, e por eso, a esta circunstancia chámaselle tamén equinoccio de primavera. Nese instante no Hemisferio Sur empeza o outono.

Os corais son animais pertenentes ao filo Cnidaria, clase Antozoos. O animal coñecido como coral é unha colonia de pequenos pólipos de apenas uns milímetros de diámetro. Ten a capacidade de fixar sobre os seus tecidos o calcio disolto no mar e así formar as estructuras ríxidas características. O coral e a súa estructura calcaria é branca, as diferentes cores que presentan débense a unhas microalgas que viven en simbiose cos pólipos e reciben o nome de zooxantelas. Por esta razón o coral necesita augas trasparentes para desenvolverse, para que as zooxantelas realicen así a fotosínte.
Os corais son animais carnívoros, alimentándose de zooplancton básicamente. En canto á reproducción, existen especies de reproducción sexual e reproducción asexual, incluso hai especies onde danse ámbalas dúas formas.

Aínda que ten aspecto de planta é un animal!

Isaac Díaz Pardo / Imaxe:elpaís.es

Onte, día 5 de xaneiro de 2012, morreu Isaac Díaz Pardo, o "conservador libertario" como a el lle gustaría que o recordasen despois de morto. Intelectual galeguista, pintor, ceramista, deseñador, editor e empresario. Naceu en Santiago de Compostela un 23 de agosto de 1920. Aos seus 91 anos, deixa atrás un grande legado cultural a disposición de tódolos galegos. Se queres coñecer a súa vida e obra pìncha AQUÍ.

Descanse en paz!

Inverno / Imaxe:sweet-song.tumblr.com

Hoxe, xoves 22 de decembro, ás 6 horas e 30 minutos, hora oficial peninsular, comenza o invierno no hemisferio Norte, segundo o convenio astronómico. Esta estación, a máis curta do ano dende hai algúns séculos, durará 88 días e 23 horas. Aa primavera chegará o día 20 de marzo de 2012.

O inicio das estacións ven dado, por convenio, por aqueles instantes no que a Terra se atopa nunhas determinadas posicións na súa órbita ao redor do Sol. No caso do invierno, esta posición dase no punto da eclíptica no que o Sol acada a súa posición máis austral. O día no que isto sucede, o Sol alcanza  a súa máxima declinación Sur (-23º 27’) e durante varios días a súa altura máxima ao mediodía non cambia, e por iso, a esta circunstancia chámaselle tamén solsticio (“sol quieto”) de invierno. Neste instante no hemisferio sur comenza o verán.

Por estas datas dase tamén o máximo acercamento anual (perihelio) entre a Terra e o Sol. Nesta ocasión, será próximo día 5 de xaneiro de 2012, sendo a distancia de algo máis de 147 millóns de quilómetros, uns 5 millóns menos que no momento de afelio ou de maior distancia (5 de xullo de 2012).

O día Mundial da loita contra a SIDA, conmemórase o 1 de decembro de cada ano, adicado a dar a coñecer a epidemia da SIDA global causada pola extensión da infección do VIH. O día 1 de decembro foi elexido debido a que o primeiro caso de SIDA foi diagnosticado neste día en 1981.

O lazo vermello é o símbolo mundial para a solidaridade coas persoas VIH positivas e con aqueles que conviven coa SIDA e apoio mutuo.

Pero sabes que é a sida? A contestación aquí, neste artigo e no vídeo.

Día da Infancia 2011:"Move o teu Mundo"/ Imaxe: enredate.org

Aínda que onte, día 20 de novembro celebrouse o DÍA INTERNACIONAL DOS NEN@S, no noso centro farémolo durante toda esta semana que comenza hoxe. Os Dereitos do Neno (ou Dereitos da Infancia) son dereitos que posúen os nen@s e adolescentes polo simple feito de nacer. Son inalienables, irrenunciables, innatos e imprescindibles para unha boa infancia.

Este ano  esta xornada adícarémola a o dereito dunha alimentación saudable, co lema: "Comemos todos, comemos ben".

No seguinte vídeo repasamos todos e cada un dos dereitos que asisten á infancia.

Táboa Periódica de elemntos que terá que ser modificada

A Asemblea Xeral da Unión Internacional de Física Pura e Aplicada (IUPAP, nas súas siglas en ingles), reunida en Londres, acaba de aprobar os nomes de tres novos elementos químicos:

110: Darmstadtium (Ds)
111: Roentgenium (Rg)
112: Copernicium (Cn)

Os nomes destes elementos sintéticos foron acordados en consultas con físicos de todo o mundo e introduciranse agora na Táboa Periódica. A táboa periódica foi ideada por Dmitri Mendeléyev, quen ordeou os elementos basándose na variación manual das propiedades químicas, se ben Julius Lothar Meyer, traballando por separado, levou a cabo un ordeamento a partir das propiedades físicas dos átomos. A forma actual é unha versión modificada da de Mendeléyev e foi deseñada por Alfred Werner.

Como curiosidade o último elemento Copernicium (Cn) conmemora o nome do astrónomo Nicolas Copérnoco (1743-1543) .

Máis que estudar!

FONTE: Xornal  El Pais

Caída da folla / imaxe:lisatesini.blogspot.com

Hoxe, venres 23 de setembro de 2011, día de Santa Trega, ás 11 horas e  5 minutos, hora oficial peninsular, comenza o outono no hemisferio Norte, según o convenio astronómico. Esta estación durará 89 días e 20 horas.

O inicio astronómico das estaciones ven dado, por convenio, como o instante en que a Terra pasa por unha determinada posición da súa órbita arredor do Sol. No caso do outono, esta posicion é desde a que o centro do Sol, visto desde a Terra, cruza ao ecuador celeste no seu movemento aparente cara ao sur. Cando esto sucede, a duración do día e a noite prácticamente coinciden, e por eso, a esta circunstancia chámaselle tamén "equinoccio de outoño". Neste instante no hemisferio sur empeza a primavera.

O domingo día 30 de outubro terá lugar o cambio de hora (atraso dunha hora), recuperando o horario de inverno. O inverno empezará o día 22 de decembro.

O Dicionario de pronuncia da lingua galega xa está dispoñible na rede para consulta aberta de todos os usuarios e usuarias de internet. A Secretaría Xeral de Política Lingüística contribuíu á realización desta ferramenta en liña que propón un modelo de pronuncia estándar para o galego. Este novo recurso baséase na información fonética do Dicionario de pronuncia da lingua galega, do profesor Xosé Luís Regueira, publicado pola Real Academia Galega en 2010 no marco dun proxecto desenvolvido polo Instituto da Lingua Galega.

Ademais da transcrición fonética que se ofrece nesta publicación, a versión electrónica do dicionario permite escoitar 60.000 pronuncias do léxico común galego na súa variedade estándar, que foron gravadas coa colaboración da Compañía de Radio/Televisión de Galicia (CRTVG).

Os obxectivos prioritarios deste novo dicionario en liña, accesible no sitio web http://ilg.usc.es/pronuncia, son facilitarlles a aprendizaxe ás persoas que estudan galego e, por outra, ofrecerlles un modelo oral de referencia e de consulta aos profesionais que traballan coa lingua falada, como é o caso de xornalistas, dobradores, profesorado etc. Para isto, conta cun buscador no que poden introducirse palabras ou cadeas de caracteres. A páxina de resultados presenta a forma, a categoría gramatical, a transcrición e o arquivo de voz.

Este recurso tamén busca contribuír á normalización da lingua galega, á calidade e ao seu prestixio, en canto que difunde un modelo de pronuncia estándar para o idioma, útil sobre todo para o seu uso nos medios orais de comunicación e noutros ámbitos de difusión do galego.

Dende hoxe ten o seu sitio neste blog en ENLACES.

FONTE: Consellería de Educación e O. Universitaria

Sistema Solar / Imaxe:astronomia.cuatrineros.es

Un dos temas importantes deste blog son os refreidos ao espazo. Moitas son as noticias, os comentarios e incluso vídeos que aquí se propuxeron. Hoxe quérovos propoñer un paseo virtual polo noso sistema, tema seguramente coñecido de todos, pero penso que neste caso vainos aportar novas cousas.

Trátes dun vídeo interactivo do mundo.es:PASEO VIRTUAL POLO SISTEMA SOLAR .

Espero que vos sexa útil!

Verán / Imaxe:viajaralcaribe.org

Hoxe, martes 21 de xuño de 2011, ás 19 horas e 16 minutos, hora oficial peninsular, comenza o verán no hemisferio Norte, según o convenio astronómico. Esta estación, que é a máis longa do ano dende hai algúns séculos, durará 93 días e 15 horas. O outono chegará o día 23 de setembro.

O inicio das estacións está regulado, por convenio, por aqueles instantes na que a Terra atópase nunhas determinadas posicións na súa órbita ao redor do Sol. No caso do verán, esta posición dase no punto da eclíptica no que o Sol acada a súa posición máis boreal. Este día, o Sol chega a súa máxima declinación Norte (+23º 27’) e durante varios días a súa altura máxima ao mediodía non cambia, e por eso, a esta circunstancia chámaselle tamén solsticio ("sol quieto") de verán. Nese instante no hemisferio sur comenza o invierno.

Prezo do petróleo / Imaxe: finanzas.com

Nunca lle foi tan ben o calificativo de ouro negro, pois a verdade ten un prezo que non sei eu ben cando parará de subir. Pero o petróleo (rocha sedimentaria de orixe orgánico) non só é simil de gasolina ou gasoil, é moito máis.

Queres saber todo sobre o petróleo?, entón pincha AQUÍ.

Dende xullo de 2008, os novos símbolos e os anteriores, podíanse empregar de maneira indistinta. A partir do 1 de decembro de 2010, as empresas deben clasificar, etiquetar e envasar todos os seus productos químicos puros postos no mercado co novo sistema. Agora ben, para as mesturas (coñecidas antes como preparados), o período de transición vai ata xaneiro de 2015. Os nove símbolos que reemplazan aos sete anteriores son os seguintes:

Explosivo: este símbolo dunha bomba feita añicos alerta de que o producto pode explotar ao contacto co lume, chispa, electricidade estática, baixo o efecto da calor, en contacto con outros productos, por rozamentos, choques, fricción, etc. Os aerosois de todo tipo, como lacas ou desodorantes, incluso cando estén esgotados, son explosivos por encima de 50º C.

Inflamable: o producto comenza a arder de forma moi fácil, incluso por debaixo de 0º C, ao contacto cunha chama, chispa, electricidade estática, etc.), por calor ou fricción, ao contacto co aire ou agua, ou se se liberan gases inflamables. O alcohol, o metanol, a trementina e a súa esencia, a acetona, os disolventes de pintura, as pinturas en aerosol e metálicas, os desxeadores de cristais, os purificadores de aire, etc., son inflamables.

Comburente: a diferencia do pictograma para os productos inflamables, a llama está encima dun círculo. Faise esta distinción para avisar de que o producto é comburente. Son productos ricos en osíxeno que en contacto con outras substancias, sobre todo inflamables, poden provocar, avivar ou agravar un incendio ou unha explosión. Os disolventes que conteñen peróxidos, como o ácido peracético, son comburentes.

Gas: o debuxo da bombona sinala que é un envase con gas a presión. Algúns poden explotar coa calor, como os gases comprimidos, licuados ou disoltos. Os licuados refrixerados poden causar queimaduras ou feridas crioxénicas, ao estar a moi baixa temperatura. Na anterior normativa non había un símbolo para estes productos a presión ou comprimido, tan só unha frase de perigo.

Corrosivo: o producto pode atacar ou destruír metais e causar danos irreversibles á pel, ollos ou outros tecidos vivos, en caso de contacto ou proxección.

Toxicidade aguda: a caveira e as dúas tibias cruzadas advirten de que o producto xera efectos adversos para a saúde, incluso en pequenas doses, e con consecuencias inmediatas. Ao entrar en contacto co mesmo podese sentir náuseas, vómitos, dores de cabeza, pérdida de coñecemento. Nun caso extremo, pode causar a muerte.

Irritación cutánea: o signo de exclamación é unha advertencia dos efectos adversos que o producto pode provocar en doses altas. Algunhas destas consecuencias negativas son irritación nos ollos, gorxa, naris e pel, alerxias cutáneas, somnolencia ou vértigo.

Perigoso por aspiración: estes productos poden chegar ao organismo por inhalación e causar efectos negativos moi diversos, en especial, moi graves a longo prazo. Poden provocar efectos canceríxenos, mutáxenos (modifican o ADN das células e danan á persoa exposta ou á súa descendencia), tóxicos para a reproducción, causar efectos nefastos nas funcións sexuais, a fertilidade, provocar a morte do feto ou malformacións, modificar o funcionamento de certos órganos, como o fígado, o sistema nervioso, etc., posibilidade de graves efectos sobre os pulmóns e provocar alerxias respiratorias.

Perigroso para o medio ambiente acuático: este pictograma cunha árbore e un peixe indica que o producto provoca efectos nefastos para os organismos do medio acuático (peixes, crustáceos, algas, outras plantas acuáticas, etc.). A anterior clasificación consideraba os efectos tóxicos tamén sobre o medio terrestre e incluía unha frase de risco indicativa do perigo do producto sobre a capa de ozono.

FONTE: Revista Eroski Consumer

Dende hoxe e ata o vindeiro día 28, nos corredores dos LABORATORIOS do noso IES, atópase a exposición EXPOMETEORO de MeteoGalicia.

Un total de 12 paneis para aproximarnos ao mundo da meteoroloxía dende a perspectiva da ciencia e da lingua:

• Clima e tempo non son o mesmo
• Onde a terra manda no aire
• Tempo e lingua
• O clima do pasado
• Magnitudes I
• Magnitudes II
• As nubes
• Mapas do tempo
• Observación do tempo
• Meteoroloxía extrema
• Predición meteorolóxica
• O sol, motor do mundo

Non pases de longo, párate diante e aprende!

Un dos Centros escollidos para poñer en marcha o próximo curso en 1º de ESO o PROXECTO ABALAR foi no noso IES.

Pero que é o Proxecto Abalar?

O proxecto ABALAR ten a súa orixe na palabra celta "Abal", que significa mazá, a froita da sabedoría, e no termo galego "Abalar" para transmitir a mensaxe de promover e facilitar o movemento, o cambio e a transformación na educación.

ABALAR é o proxecto que substancia a estratexia para a integración plena das TIC na práctica educativa en Galicia, como unha das áreas prioritarias de intervención da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. 

ABALAR inclúe e integra todas as iniciativas no ámbito educativo, xuntando os esforzos cara á modernización e mellora da educación como parte da estratexia transversal do Goberno galego de promoción das TIC a todos os sectores da actividade, recollida no marco da iniciativa de modernización egoberno2013.

ABALAR recolle, suma e incrementa os recursos existentes para acadar a resposta integral e de futuro do Goberno galego aos retos que presenta a educación dos nosos nenos na sociedade dixital do século XXI.

ABALAR organizará os recursos existentes cara a acadar o aproveitamento efectivo dos contidos dixitais existentes nas redes nuns centros educativos cada vez máis preparados tecnoloxicamente.

ABALAR é unha estratexia educativa global e integradora, definida con obxectivos claramente determinados para maximizar o aproveitamento dos recursos na mellora das competencias da nosa cidadanía, que coordina e impulsa un cambio de modelo educativo en Galicia apoiado na formación do profesorado e na modernización do ensino.

O proxecto ABALAR persegue un salto cualitativo e cuantitativo no modelo educativo galego, co fin de mellorar a súa eficiencia nun proceso de modernización, integrando as tecnoloxías da información e da comunicación en todos os ámbitos educativos

O proxecto busca maximizar o aproveitamento dos recursos, coordinar e impulsar un cambio no modelo educativo apoiado na formación do profesorado e a modernización do ensino que suporá a conversión dos colexios e institutos galegos en centros educativos dixitais.

O proxecto ABALAR, liderado pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, levará a cabo un proceso de cambio no que converxerán de forma coordinada e aliñada os seguintes eixos sobre os que se desenvolve o proxecto:

• Equipamento e infraestruturas.
• Contidos educativos.
• Fomento da cultura dixital.
• Integración e participación.

A estratexia do proxecto ABALAR xira arredor do concepto de centro educativo dixital. O centro educativo dixital supera o concepto de centro educativo tradicional e persegue dispor de recursos humanos e pedagóxicos, así como de infraestruturas e servizos axeitados para o uso cotián da tecnoloxía por parte de todos os axentes da comunidade educativa, na actividade docente, de aprendizaxe e administrativa.

Se queres profundizar máis sobre este proxecto pincha en Presentación do proxecto ABALAR.

FONTE: Consellería de Educación e O. Universitaria

Máis de 40.000 alumnas e alumnos  galegos de Primaria e da ESO terán mellorado no curso 2012/ 2013 as súas competencias lingüísticas grazas ao Plan Galego de Potenciación das Linguas Estranxeiras, aprobado este xoves polo Consello da Xunta. Este proxecto, que dá resposta aos 'Obxectivos de Lisboa' en materia de aprendizaxe de linguas, establecidos pola Unión Europea, suporá un investimento de máis de 51,5 millóns de euros nesta lexislatura. Deste xeito, e malia á crise económica actual, o Goberno galego demostra a súa decidida aposta e compromiso coa aprendizaxe doutros idiomas, cunha estratexia pensada ata o ano académico 2012/2013.

O Plan Galego de Potenciación das Linguas Estranxeiras suporá incrementar en preto de 29.000 o número de alumnas e alumnos galegos que terán estudado materias non lingüísticas en inglés –en centros plurilingües e seccións bilingües-, respecto dos que o facían no curso 2008/2009.

O alumnado adquirirá as competencias lingüísticas necesarias nos 160 primeiros centros plurilingües que se van crear, e nas 1.800 seccións bilingües con que contarán os centros educativos de Galicia de aquí ao ano 2013, co que se incrementará nun 150% as que existían ao inicio da lexislatura. Así, o 20% da poboación escolar de Primaria e da ESO que estuden no 2012/2013 en centros sostidos con fondos públicos da Comunidade Autónoma de Galicia tería cursado ensinanzas nas seccións bilingües e centros plurilingües, grazas ao Plan Galego de Potenciación das Linguas Estranxeiras.

Por outra banda, no período 2009/2013 posibilitarase a formación de arredor de 6.600 profesionais dos distintos eidos laborais noutros idiomas para desenvolveren con éxito o seu traballo. Así mesmo, a Consellería de Educación demostra o seu apoio ao profesorado, permitindo o acceso a cursos ata a 13.000 docentes, nun itinerario formativo para desenvolveren as súas clases en linguas estranxeiras.

Eidos de actuación

Para conseguir os obxectivos do Plan, a Consellería de Educación vai pór en marcha ata 15 medidas diferentes, coas cales vai actuar sobre factores clave do sistema educativo galego. Medidas que van incidir sobre varios eidos. Sobre os centros educativos, coa creación de centros plurilingües, o incremento e mellora de seccións bilingües, ou a ampliación da oferta das escolas oficiais de idiomas.

Respecto do profesorado, con itinerarios formativos dirixidos aos docentes, colectivo fundamental que tamén vai adquirir as devanditas competencias en linguas; en canto ao alumnado, a través tamén de formación e estadías en ámbito lingüístico; e sobre os colectivos profesionais. Todos eles poderán, ademais, acreditar as competencias adquiridas nos itinerarios formativos nas escolas oficiais de idiomas e/ou en institucións de recoñecido prestixio.

Por outra banda, O Plan Galego de Potenciación de Linguas Estranxeiras contempla un seguimento transversal para avaliar o seu funcionamento, velando sempre pola utilidade dos investimentos públicos.

Reforzo das EEOOII

Ademais da devandita creación de centros plurilingües e incremento das seccións bilingües, o Plan reforzará as escolas oficiais de idiomas, centros en que o profesorado poderá seguir itinerarios formativos para mellorar as súas competencias lingüísticas e posteriormente acreditalas, ben sexa a través das propias EEOOII, ou a través doutras institucións de recoñecido prestixio.

Co fin de prestar un mellor servizo nestes centros, Educación vai ampliar a oferta destes centros tanto en ensinanzas regradas, con máis grupos, como con novas seccións, o vindeiro curso en Nigrán e Negreira.

Auxiliares de conversa

A Consellería de Educación apoiará o profesorado e o alumnado dos centros plurilingües e as seccións bilingües con auxiliares de conversa nativos da lingua estranxeira correspondente. Entre eles, os centros contarán tamén coa figura dos mestres xubilados, que desenvolverán o seu labor de apoio basicamente nos centros do medio rural.

Así, ao final da lexislatura a Consellería prevé ter á disposición dos devanditos centros máis de 450 destes auxiliares. Xa no vindeiro curso haberá máis de 200 destes auxiliares, o que supón un incremento do 201% respecto dos que había no curso 2008/2009.

Itinerarios formativos

Para a construción dun itinerario formativo dirixido aos docentes, o Plan contempla, ademais de actuacións nas EEOOII, adquisición de competencias a través dos cursos para a formación complementaria da aprendizaxe de linguas estranxeiras (programa CUALE), e do Programa de Apoio ao Ensino e Aprendizaxe de Linguas Estranxeiras (PALE).

Ademais, os docentes poderán mellorar a súa formación mediante as estadías en ámbitos lingüísticos, das cales se beneficiarán máis de 3.500 docentes ata 2013. Respecto do alumnado, as devanditas accións completaranse mediante o programa CUALE, que proporciona formación complementaria para a aprendizaxe das linguas estranxeiras, ao alumnado de Educación Secundaria Obrigatoria, Bacharelato e Formación Profesional; e con estadías formativas en ámbito lingüístico, ben no estranxeiro, ben nos coñecidos como ‘pobos ingleses’ –‘English Town’. Esta iniciativa consiste na convivencia dos escolares con profesores de inglés nun enclave galego, durante a que só falarán nesta lingua estranxeira.

O compromiso da consellería con este itinerario formativo quedou xa de manifesto coa nova convocatoria de estadías, xa que este ano a convocatoria beneficiará 3.077 estudantes, un 16% máis respecto do curso pasado. Ademais, por primeira vez este ano non só se realizarán as actividades entre xuño e agosto, senón que tamén se desenvolverá unha quenda no mes de setembro, o que permitirá aos nenos e nenas galegos participaren no sistema educativo de Irlanda –os estudantes da ESO- ou Canadá –no caso dos de Bacharelato-, e compartiren as experiencias dos estudantes deses países.

Investimento

O Plan Galego de Potenciación das Linguas Estranxeiras forma parte da estratexia do Goberno galego para garantir unha educación de calidade. Por iso, e malia a crise económica, a Consellería de Educación vai dedicar a novas medidas para a mellora das competencias lingüísticas dos galegos máis de 51,5 millóns de euros.

Así, investiranse 2,3 millóns de euros en cursos para docentes e profesionais nas EEOOII, e outros máis de 19 millóns de euros en diferentes accións para a formación dos docentes. Ademais, respecto do alumnado, destinaranse case 4 millóns de euros á creación de novos centros plurilingües e seccións bilingües, e case 20 millóns para estadías para que as alumnas e alumnos melloren as súas competencias lingüísticas.

Deste xeito os maiores incrementos do Plan ata 2013, pola novidade das accións, irán parar á creación de centros plurilingües e seccións bilingües, e a apoialas con auxiliares de conversa; liñas, por certo, todas elas contempladas nas accións do Consello de Europa.

Os investimentos máis fortes irán dirixidos á creación de centros plurilingües e á mellora da formación do profesorado e do alumnado en ámbitos lingüísticos, así como á mellora das escolas oficiais de idiomas.

FONTE: Consellería de Educación e O. Universitaria.

Cada día é máis empregado nas cidades, chegando ás nosas casas por tubaxes similares as da auga, para uso doméstico (cociña, calefacción, auga quente). Nestes últimos días acaba de sufrir unha subida na tarifa de prezos. Estou a falar do gas natural. Pero que é o gas natural?

O gas natural é unha fonte de enerxía non renovable formada por unha mestura de gases (composto principalmente por metano e outros gases como nitróxeno, CO₂, H₂S, helio e mercaptanos) que se atopa frecuentemente en xacementos de petróleo, disolto ou asociado con el, ou en depósitos de carbón.

Se queres profundizar sobre este tema, aquí tes unha infografía da revista Consumer:Gas Natural

Hoxe celébraseo DÍA INTERNACIONAL DA TUBERCULOSE. Esta vella enfermidade segue a causar moitos problemas, diagnosticándose uns 10 millóns de casos cada ano no mundo, e concretamente en España 13.000 casos.

Coa celebración deste "día" preténdese alertar á poboación, a non baixar a garda, xa que as primeiras semanas de tratamento son fundamentais para evitar contaxios.

Este vídeo recolle a historia da loita contra esta enfermidade. Ser queres completar a información pincha AQUÍ.

Central nuclear de Ascó (Tarragona)

Xa non é a primeira vez que tratamos neste blog o tema da enerxía nuclear, pero nas últimas semanas volve a palestra con motivo das candidaturas ao emprazamento deo almacén temporal centralizado (ATC).

En España existe xa un cemiterio nuclear de residuos radiactivos, situado na serranía cordobesa de Hornachuelos, e que ten unha vida útil ata o ano 2018. O cemiterio de media e baixa actividade de El Cabril recibíu durante 2002 case 2.000 m³ de residuos, co que xa están cheas 12 das súas 28 celas de almacenamento baixo terra.

Hai moito debate, e é preciso clarificar ben o tema polo que iniciamos hoxe unha exposición en 2 partes: Unha primeira sobre que é a enerxía nuclear e unha segunda, o próximo día, sobre vantaxes e prexuízos deste tipo de enerxía.

1ª PARTE: QUE É A ENERXÍA NUCLEAR?

As centrais nucleares son instalacións nas que se producen reaccións nucleares de fisión nuclear controladas (neutróns son lanzados a gran velocidade contra os núcleos atómicos, normalmente de uranio, dividíndoos) para obter enerxía  térmica (vapor), que  a súa vez moverá unha turbina  conectada  a un xerador  para producir electricidade.

As centrais nucleares que hai en España son:

¹ Potencia neta en MWe.
² Recentemente parada.
³ En fase de desmantelamento.

FONTE: PRIS

Parece moi sinxelo, pero imos velo mellor coas imaxes interactivas da seguinte infografía de consumer.es, pinchando en ENERXÍA NUCLEAR.

Na Educación Secundaria Obrigatoria os obxectivos da Educación Vial pretenden profundizar no estudo do entorno e inculcar aos alumnos-as o sentido da responsabilidade. Nun primeiro momento referido á conducción de bicicletas e ciclomotores, para inicialos, posteriormente, na aprendizaxe das normas, sinais e consellos relativos a súa conducción, xa que non se debe olvidar que os mozos-as desta etapa son usuarios habituais destes vehículos.Tamén se traballará no coñecemento das primeiras medidas a practicar en caso de accidente.

 O tratamento é interdisciplinar, abarcando as diferentes áreas desta etapa, prestando especial atención a: "Educación para a cidadanía e os dereitos humanos", "Educación ético-cívica" e incluso "Actividades Complementarias-ACES".

Para axudarvos a adquirir estes obxectivos poñemos á vosa disposición  esta ferramenta, este material interactivo, que a DGT (Dirección General de Tráfico) dispón:

-De 12 a 16 anos.

-De 16 a 18 anos.

- Máis de 18 anos.

É un espazo para combinar o real co virtual, a información coa aplicación, a diversión coa seguridade. Unha vía para desprazarte pola información que precises cando e como ti decidas, coas múltiples posibilidades, tanto de acceso como de encontro, e o mellor, sen distancias.

Pincha, aprende e divírtete!

Hoxe, luns 21, ás 18 horas e 47 minutos entra oficilamente o inverno no hemisferio norte (no que España se atopa). Esta estación durará ata o 20 de marzo de 2010 (88 días e 23 horas). No hemisferio sur comenza o verán.

Esta estación sucede no denominado solsticio de inverno (sol quieto), posición do punto da eclíptica no que o Sol acada a súa posición austral, acadando a a súa máxima declinación Sur (-23º 27´) e segue así case sen moverse varios días (sol quieto).

Inminentemente comenzaremos cunha parte nova dentro das CCNN: A Química. Para esta parte propóñovos unha páxina interactiva que pode ser moi útil, non só para o temario propiamente dito, senón como fonte de información para traballos escolares relacionados cos elementos químicos. Esta páxina é www.ptable.com. Se queres darlle un vistazo e ver as posibilidades que ofrece pincha en Taboa Periódica. Tamén tela permanentemente en ENLACES co mesmo nome.

Onte, 14 de novembro, celebrouse o Día Internacional da Diabete, baixo o lema Entenda a diabete e tome o control , sendo un dos obxectivos desta conmemoración remarcar a importancia da educación e facer un chamamento a todos os Gobernos para que poñan en marcha estratexias e políticas efectivas para a prevención e o control da diabete.

Pero que é a diabete?

A diabete é unha enfermidade producida por unha alteración do metabolismo, caracterizada polo aumento da cantidade de glucosa no sangue e pola aparición de complicacións microvasculares e cardiovasculares que incrementan substancialmente os danos noutros órganos e a mortalidade asociada coa enfermidade e reduce a calidade da vida das persoas afectadas.

Dos diferentes tipos de diabete destacamos dous:

• Diabete Tipo 1: Resultado da destrucción das células do páncreas que producen a insulina (células beta) e que predispoñen a unha descompensación grave do metabolismo chamada cetoacidosis. É máis típica en personas xóvenes (por debaixo dos 30 anos).

• Diabete Tipo 2: Caracterizada pola resistencia á insulina que pode estar asociada ou non cunha deficiencia de insulina e que pode estar presente con muo poucos síntomas durante moito tempo. Esta forma é máis común en persoas maiores de 40 anos aínda que cada vez é máis frecuente que apareza en suxeitos máis xóvenes.

Entre un 5 e un 10 % da poboación ten diabeté, pero o peor é a cantidade de xente que descoñece se é ou non é diabético. Cunha simple análise de sangue sairiamos da dúbida. Se tes pais ou avós diabéticos deberías consultalo. Os cambios de hábitos na nosa dieta diaria tamén poden axudar.

Se queres ampliar esta información pincha no seguinte gráfico interactivo: DIABETE

Fonte: Ministerio de Sanidade e El Mundo.es

Este vídeo pretende contribuír ao mellor entendemento do fenómeno das estacións, que xurden como consecuencia do movemento de translación da Terra ao redor do Sol, xunto coa inclinación do eixe terrestre, que nestes días estivemos tratando en clase.

Espero que sexa útil.

É o único satélite da Terra. O seu aspecto é gris, frío, cunha superficie rochosa salpicada de cráteres, causados polos impactos de meteoritos. Non ten atmosfera. É un satélite enorme para o noso planeta (un radio de 1.738 km e unha masa de 7,35 . 10²² kg). Atópase a 384.000 km. Completa unha volta ao redor da Terra cada 27,32 días, o mesmo tempo que invirte en dar unha volta sobre o seu propio eixe (inclinado 5º 8´13´´). Provoca importantes fenómenos como son as mareas e as eclpises.

Neste vídeo profundizameos algo máis sobre A LÚA.

Esquema dun maremoto (Wikipedia)

Un tsunami golpeou onte as illas de Samoa Occidental, Samoa Americana e Tonga (Localizadas en Oceanía, illas no océano Pacífico sur, aproximadamente a metade de camiño entre Hawai e Nueva Zelanda). A orixe é un terremoto entre 7,9 e 8,3 graos de magnitude na escala de Richter, o que deu lugar a ondas de ata 6 m que romperon sobre as súas costas. Segundo os primeiros datos, ao menos 113 persoas morreron, pero esta cifra irase incrementando co paso das horas e dos días.

Un tsunami é unha onda ou grupo de ondas de gran enerxía que se producen cando algún fenómeno extraordinario (neste caso un terremoto) despraza verticalmente unha grande masa de auga, evidentemente moi superior as que orixina o vento nas ondas superficiais. Tamén se chaman maremotos ou maremotos tectónicos. No gráfico superior podes clarificar a definición.

Kalipedia é unha enciclopedia on-line, orientada ao ámbito educativo de secundaria. Comenzou o 16 de outubro de 2007 e foi creada polo Grupo Santillana. Nela podes obter información das seguintes materias: Artes, Ciencias Naturais, Xeografía, Historia, Tecnoloxía, Lingua e Literatura Castelá, Matemáticas e Pensamento, Relixión e Cultura. Conta tamén cun apartado de diccionarios.

Dende hoxe tes un ENLACE para poder consultala cando precises. Agora se a queres coñecer pincha en KALIPEDIA

Penso que che pode ser moi útil para todos os cursos de secundaria.

A magnetosfera é a capa máis exterior e grande da atmosfera terrestre: comenza a unha altura de 500 km e exténdese cara ao espazo exterior ata os 60.000 km. Este campo magnético terrestre xérase no interior da Terra, que actúa como unha dinamo: ao xirar o planeta, o núcleo de ferro fundido produce un movemento de partículas cargadas, convertíndose nunha especie de imán xigante co seu campo e os seus polos magnéticos.

Ten un papel ambiental moi importante, xa que protexe á atmosfera máis próxima á Terra da radiación iónica. Trátase da mesma forma de radiación perigosa que irradian algúns elementos radiactivos como o uranio. Sen a magnetosfera a radiación iónica destruiría toda a vida da superficie da Terra.

Se queres saber algo máis sobre este tema pinche en MAGNETOSFERA

Mañá, domingo 21 de xunio de 2009, ás 07 h 46 min hora oficial peninsular, comenza o verán no hemisferio Norte, segundo o convenio astronómico. Esta estación, que é a máis longa do ano dende hai algúns séculos, durará 93 días e 15 horas. O outono iniciarase o día 22 de setembro.

Ao longo do verán haberá tres eclipses: 7 de xullo (penumbral de Lúa, visible só en Australia e rexións do Pacífico e América) , o 22 de xullo (total de Sol, visible só na metade oriental de Ásia e no Pacífico) e o 6 de agosto (penumbral de Lúa, visible en España, entre a 1 e as 4 da madrugada).

Estivemos estes días en clase falando do SON, que consiste na propagación da vibración dos corpos a través dun medio material (gasoso, líquido ou sólido).

Neste vídeo peténdese recordar as ideas básicas, a modo de repaso, así como un coñecemento gráfico do sentido do oído. Espero que sexa útil.

Estes días estivemos tratando en clase este mundo fascinante dos minerais e das rochas. Como recordaredes as rochas son agredasos de minerais, e estes, os mineris, son elementos ou compostos químicos que se orixinaron nun proceso terrestre.

Nestes vídeos podedes repasar e ver algo máis sobre este tema e clarificar os distintos tipos de rochas, así como o ciclo das mesmas.

"Os elementos da vida" (Autor: José Carlos Vázquez Martínez. Premio Siega 2005)

Esta ferramenta ou recurso que hoxe propoño achega coñecementos de ciencias da natureza, medio natural, bioloxía, xeoloxía e medios de produción enerxética dende o punto de vista das materias de Ciencias da Natureza e Ciencias da Terra e Medio Ambiente. Inclúe máis de 30 animacións e amenos textos explicativos, a partir de catro puntos principais: aire, auga, terra e luz.

Sería interesante que vos centrásedes no primeiro punto AIRE, xa que é o tema que estamos a tratar. Para coñecelo pincha en OS ELEMENTOS DA VIDA

Apréciase perfectamente os dous conos de Mach, un na proa e outro na popa. (Foto Grupo Anaya)

As ondas de choque ou ondas Mach (na honra de Ernst Mach, un físico austríaco que vivíu entre 1838 e 1916) son unhas variacións de presión que acompañan  a un avión (ou outro móbil) en todo o percorrido supersónico (cando se supera a velocidade do son, aproximadamente no aire de 340 m/s ou 1224 km/h).

Debido a esa alta velocidade, orixínase unha gran diferencia de presión entre a zona de aire inmediatamente diante do morro do avión, onde o aire se comprime, e a zona comprendida pola fuselaxe. Esa gran variación de presión, ao pasar a proa do avión por riba de nós, dá lugar a un forte estoupido (o son propágase mediante compresións e descompresións das partículas, ou sexa, variacións de presión). Ao pasar a popa ocorre igual, e óese un novo estoupido, aínda que ambos os dous  se producen cun intervalo de tempo tan pequeno que, xeralmente, só se aprecia un.

Neste tipo de velocidades emprégase como unidade o Mach. 1 Mach = 1224 km. Así se un avión vai a 3 Mach quere dicir que leva unha velocidade de 3 veces a velocidade do son, é dicir 1224 x 3 = 3672 km/h.

As Leónidas (Foto ESA)

As chuvias de meteoritos anuais son as das Perseidas (en agosto, chamadas tamén bágoas de San Lorenzo) e as Leónidas (en novembro).

Precisamente destas últimas, as Leónidas (entre o 14 e o 21 de novembro) acadan hoxe , día 18, o máximo explendor. Se o tempo o permite poderémolas ver en torno ao anoitecer e durante dúas ou tres horas máis. É imprescindible a noite escura, sen ter preto farolas. Hai unha dificultade pois a lúa entrou na fase de lúa chea o pasado día 14, e a súa luz impide ver con claridade eses meteoritos.

As Leónidas son anaquiños de materia cometaria pertencentes ao cometa 55P/Tempel-Tuttle que ao pasar polo interior do Sistema Solar, debido a interacción do vento solar fai que se active a superficie do cometa, saíndo despedidos ao espazo gases e materiais. Cando eses materiais penetran na atmosfera terrestre prodúcese ese fenómeno coñecido por chvia de estrelas.

¡Veremos que noite temos!

A seguinte presentación trata de dar un repaso ás fontes de enerxía renovables e non renovables, vendo as vantaxes e inconvintes de casa unha delas.

¡Espero que serva para clarificar, se cabe, estes conceptos!

Existen moitas preguntas e dúbidas na clase sobre a diferencia entre as FASES DA LÚA E AS ECLIPSES.

Lembrade que as FASES DA LÚA son debidas ás posicións relativas do Sol, da Lúa e da Terra (pensemos que a Terra xira ao redor do Sol e sobre o seu propio eixe e a Lúa xira ao redor do seu propio eixe, ao redor da Terra e acompaña á Terra ao redor do Sol).

As ECLIPSES son fenómenos polo cal un astro queda oculto, total ou parcialmente, de forma temporal pola intersección doutro. Polo tanto é imprescindible que estén aliñados.

É aquí está a diferencia. En principio debería  haber unha  eclipse en cada LÚA CHEA(todos os meses), pero non é así debido a que a órbita da Lúa está inclinada respecto ao plano da eclíptica un ángulo de 5°08’13", polo que normalmente, en cada Lúa chea o noso satélite atópase un chisco por riba ou por debaixo do plano da órbita terrestre, polo que só se producen de un a dous eclipses cada año.

Do mesmo xeito estariamos falando das eclipses de Sol e a Lúa nova.

Na práctica as eclípse duran moi pouco tempo (durante o que suceden de seguido todas as fases) e as fases teñen unha duración de moitos días.

No seguinte vídeo podedes atopar contestación de forma visual a estas dúbidas.

Nestes días de paseo polos montes do Rosal atopei, en fase moi nova de crecemento tal como amosa a fotografía, dous bugallos, tamén coñecidos como cocas ou carrabouxos (do que toma o nome un gran humorista de viñetas do xornal  La Región de Ourense).

Aparecen nos carballos (querqus robur), fundamentalmente nas partes novas. En realidade é a forma que ten a planta de defenderse fronte a insectos, fundamentalmente avespas, que depositan os ovos baixo a súa casca.

O curioso é que dentro do bugallo a larva do insecto atopará o alimento e a prortección necesaria, quedando libre dos inimigos naturais. 

Moita xente confúndeos co froito. Non, o froito do carballo é a landra.

Co tempo cambian a cor, pasando a castaño  escuro. Hainos de moitos tamaños. Lembro que de cativo colliamos os máis pequenos para xogar ás bolas, a faltas das de cristal.

O ártico está apiques de acadar o máximo histórico de desxeo. Este é un feito que ven de ser confirmado polas imaxes do satélite Envisat difundidas esta semana pola Axencia Espacial Europea (ESA). Segundo o Centro Nacional de Datos sobre Neve e Xeo (NSDC) de Boulder (Colorado, EE.UU.), que monitorea día a día a rexión ártica, a capa de xeo ártico ocupa agora unha extensión de 5,2 millóns de quilómetros cadrados, só 430.000 máis que o ano pasado polas mesmas datas, e case 2 millóns de quilómetros cadrados menos que no período 1979-2000. Dado que o pico máximo de desxeo anual rexístrase sempre a mediados de setembro, alcanzar ou ata superar a perda do 2007 é máis que probable.

O paso do Noroeste, a ruta descuberta fai un século por Amundsen entre as illas máis próximas á costa este de Canadá que comunica o Atlántico e o Pacífico, é navegable desde hai semanas. Nos últimos días abriuse tamén a ruta máis directa e próxima ao Polo norte, pola canle de Parry e o estreito de McClure, que permanecía parcialmente selada polo xeo.

É a segunda vez en milenios que ocorre, sucedeu outra vez: fai só un ano.

Vichelocrego (Oriolus oriolus) Foto: JL Beamonte

O vicelocrego (Oriolus oriolus), tamén chamado ouriolo ou oureol, en castelán oropéndola,  é un paxaro típico dos veráns de Galicia, que vive nas grandes árbores de folla caduca. Ten un  tamaño mediano e unhas cores características;  o macho ten o corpo e parte do rabo amarelos e o resto negro e a femia verdosa coa parte inferior branca agrisada con pencas pardas.

A súa alimentación baséase en insectos e froita, especialmente figos e cereixas. Son tímidos e espantadizos.O seu nome procede do seu canto, unha longa frase (uilauiuuuu) que imita a palabra vichelocrego.

A súa clasificación científica é:

Reino: Animal               Filo: Cordados               Clase: Aves

Orde: Paseriformes      Familia: Oriólidas         Xénero: Oriolus

O moucho común (Athene noctua)

O moucho común (Athene noctua) é unha ave rapaz nocturna. É un bufo pequeno duns 23-27.5 cm. de lonxitude. As ás abertas miden uns 50 cm. Aínda sendo da orde das aves de rapina nocturnas, é activo tamén de día.

O moucho común prefire vivir en zonas abertas con algunhas zonas arboradas, incluíndo xardíns con árbores vellas e hortas de árbores froiteiras. Precisa territorios con presas abundantes, ocos para agacharse de día e puntos para espreitar. É unha ave sedentaria que é moi fiel ao territorio e mesmo á súa parella.

Caza, preferentemente á noitiña ou de noite, invertebrados grandes (como escaravellos, miñocas e grilos), ratos, paxariños e lagartos e cobras pequenos.

Reprodúcese desde abril a xuño en furados, naturais ou feitos polos petos, de árbores e tamén en ocos nas rochas ou mesmo en construcións humanas. Poñen, en xeral, de 3 a 5 ovos, que choca exclusivamente a femia, ocupándose o macho da súa alimentación.

En Galicia é común en todo o territorio aínda que sufríu unha notable diminución nos derradeiros 20 anos.

Clasificación científica:

Reino: Animal

Filo: Cordados

Clase: Aves

Orde: Estrixiformes

Familia: Strigidae

Xénero: Athene

Especie: Athene nocturna

Perdiz vermella (Alectoris rufa) Foto: A. Pallarés

A perdiz vermella era, ata non hai moito tempo, fácil atopala nos nosos montes e é precisamente o monte bruto, o bosque o que está acabando con ela. A falta de superficies limpas e os cultivos de trigo e centeo son os inimigos máis grandes. O seu cantar e o se colorido fana inconfundible.

Clasificación científica:

Reino: Animalia

Filo: Chordata

Clase. Aves

Orde: galliformes

Familia: Phasianidae

Xénero: Alectoris

Especie: Alectoris rufa

Liscancer (Chalcides chalcides)

 Eslizón tridáctilo en castelán, é  un pequeno e entrañable réptil que moitos confunden con unha serpe xa que as súas patas son proporcionalmente ridículas en comparación co seu tamaño. Ten tres dedos en cada pata e é ovovivíparo. Non é perigoso.

Clasificación Científica

Reino: Animalia

Filo: Chordata

Clase: Reptilia

Orde: Squamata

Suborde: Sauria

Familia: Scincidade

Xénero: Chalcides

Especie: Chalcides  Chalcides

Merapi en erupción. (Indonesia)

O Marapi é un volcán con forma de cono e atópase en Java Central en Indonesia a uns 400 km da capital Yakarta.Cos seus 2.911 metros de altitude, é o volcán máis activo de Indonesia.

Lebre (Lepus granatensis gallaecius)

Trátase dun animal típico dos nosos montes, preto ou non dos ríos. En tempos abondaba moito máis que hoxe. A caza, sen dúbida, afecta moitísimo a esta especie, aínda que os seus problemas principais son os incendios, o furtivismo, as pistas por todos os lados e as enfermidades.

Aínda se atopa en toda Galicia, pero en pouco número.

Clasificación científica:

Reino: Animalia

Filo: Chordata

Clase: Mammalia

Orde: Lagomorpha

Familia: Leporidae

Xénero: Lepus

Especie: Lepus granatensis

Subespecie: Lepus granatensis gallaecius

Quenlla balea (Rhincodon typusl) Foto: Kurt Amsler

A quenlla balea ou tiburón balea (Rhincodon typusl) é o peixe máis grande do mundo. Vive nas augas cálidas topicais e subtropicais. Pénsase que habita a Terra dende hai 60 millóns de anos.

O coello (Oryctolagus cuniculus)

O coello (Oryctolagus cuniculus) é un mamífero silvestre que tamén está domesticado nas nosas casas. Dende hai anos, a poboación silvestre estivo afectada por unha enfermidade infecciosa coñecida por mixomatose, reducindo considerablemente o seu número de exemplares. A falta de limpeza dos nosos montes tamén é un factor en contra desta especie tan típica de Galicia.

Clasificación científica:

Reino: Animalia

Filo: Chordata

Clase: Mammalia

Orde: Lagomorpha

Familia: Leporidae

Xénero: Oryctolagus

Xabaril (Sus scrofa)

Tamén chamado xabarín, porco bravo ou cocho bravo. É un mamífero que últimamente está proliferando moito nos nosos montes, pois non conta case con inimigos naturais.

CLASIFICACIÓN CIENTÍFICA:

Reino: Animalia

Filo: Chordata

Clase: Mammalia

Orde: Artiodactyla

Familia: Suidae

Xénero: Sus

Gaio (Garrulus glandarius)

O gaio ou pega marza, é un córvido moi solitario, salvo nas épocas reproductoras. Durante varios anos descendeu considerablemente o número de exemplares. Na época que andamos son moi ruidosos e emiten formas melodiosas no seu canto.

Clasificación Científica:

Paporrubio (Erithacus rubecula)

Tamén chamado paporroibo ou pisco. Paxaro moi pequeno de cor caractística no papo. Se andas polo monte, sempre estará preto de ti.

Clasificación científica

Urogallo común(Tetrao urogallus)

Da subespecie Tetrao urogallus cantabricus aínda quedan exemplares na zonas de Lugo (como os Ancares). Coñecido como piata do monte.

Clasificación científica

Placa situada na fachada co Concello de a Guarda (Foto: Galiciasuroeste.info)

As coordenadas xeodésicas son as coordenadas que determinan a situación espacial dun punto, mediante as coordenadas xeográficas acompañadas coa altura sobre o elipsoide. Polo tanto:

Lonxitude: Ángulo que se forma entre o meridiano de Greenwich (ou 0º) e o meridiano que pasa polo punto en cuestión. Á dereita do meridiano 0º será E e á esquerda O. No caso da Casa do Concello de A Guarda: 8º 52´27,2" O.

Latitude: Ángulo entre a normal ao elipsoide e o ecuador. Se é por encima do ecuador será N e por debaixo S. No caso da Casa do Concello de A Guarda: 41º 54´04,2" N.

Altitude: Distancia en vertical dun punto orixe dado, considerado como nivel cero, para o que se suele tomar o nivel medio do mar (en  España tómase a cidade de Alicante). No caso da Casa do concello de a Guarda: 35 m.

Datos do Instituto Xeográfico Nacional.

O volcán Tungurahua, situado no centro andino do Ecuador, volveu espertarse. Xa en xulio e agosto de 2006 rexistrara fortes explosións que deixaran, entón, sete mortos e cuantiosos danos materiais na agricultura e nas infraestructuras viarias. Tungurahua significa gorxa de fogo e atópase a 130 quilómetros de Quito.

Por outra banda, non moi lonxe, agora e Chile, o volcán Llaima, do que demos noticias nesta páxina, segue activo dende o pasado 1 de xaneiro. Atópase a 700 quilómetros ao sur de Santiago de Chile.

Pero, ¿que é e como se forma un volcán? Se estás interesado en contestar a estas preguntas pincha na seguinte páxima interactiva:OS VOLCÁNS

¿Como fomos enxendrados? ¿Que sentía a nosa nai mentres estivemos no seu ventre? ¿Como pasamos eses nove meses?

Estas e outras moitas preguntas sobre o embarazo poden ter resposta no seguinte programa interactivo, podendo averiguar ao final o que aprendiches sobre o tema.

Se estás preparado, pincha en O EMBARAZO

1º E.S.O. D

1º E.S.O. C

1º E.S.O. B

A AURORA BOREAL é un meteoro luminoso que se produce ao redor das zonas polares. Orixínase cando as partículas cargadas electricamente (protóns e electróns) procedentes do Sol e transportadas polo vento solar, son guiadas polo campo magnético da Terra e impactan a gran velocidade contra os átomos e moléculas da atmosfera terrestre (osíxeno e nitróxeno, compoñentes máis abundantes do aire). Parte da enerxía da colisión excita eses átomos a niveles de enerxía tales que cando se desexcita devolven esa enerxía en forma de luz visible.

A celebración do 10 de decembro do Día dos Dereitos Humanos ten a súa orixe no ano 1950. Neste ano a Asamblea Xeneral das Nacións Unidas invitou a todos os Estados e organizacións interesadas a que o 10 de decembro observaran o Día dos Dereitos Humanos (resolución 423 (V)).

Se queres coñecer a carta de derietos EN GALEGO, pincha en:

É unha enfermidade que se desenvolve como consecuencia da destrucción progresiva do sistema inmunitario (das defensas do organismo), producida por un virus descuberto en 1983 e denominado Virus da Inmunodeficiencia Humana (VIH).

A palabra SIDA provén das iniciais de Síndrome de Inmunodeficiencia Humana Adquirida, que consiste na incapacidade do sistema  inmunitario para facer frente ás infeccións e outros procesos patolóxicos. O SIDA non é consecuencia dun trastorno hereditario, senón como resultado da exposición a unha infección polo VIH, que facilita o desenvolvemento de novas infeccións oportunistas, tumores e outros procesos. Este virus permanece latente e destrúe un certo tipo de linfocitos, células encargadas de defender o sistema inmunitario do organismo.

Hia tres vías de transmisión: a parental (transfusión de sangue, intercambio de xeringas entre drogadictos, intercambio de agullas intramusculares), a sexual (ben sea homosexualmente masculina ou heterosexual) e a materno-filial (transplacentaria, antes do nacemento, no momento do nacemento ou pola lactancia despois).

Se queres saber máis sobre o SIDA pincha en:

elmundo.es - salud

Nestes últimos días están nos medios de comunicación termos como célula nai e clonar.

Imos tratar de poñer un chisco de luz sobre estes conceptos. Escomenzaremos por CÉLULA NAI.

Unha célula nai ou stem cell é unha célula proxenitora, autorenovable, capaz de rexenerar un ou máis tipos celulares diferenciados.

Nos animais superiores, as células nai clasifícanse en 2 grupos. Por un lado, as células nai embrionarias (Embrionix stem ou EScells). Estas células derivan da Masa celular interna do embrión en estado blastocito (7-14 días), e son capaces de xenerar TODOS os diferentes tipos celulares do corpo, por iso chámanselle células pluripotenciais. Destas células derívanse, tras divisións celulares, o outro tipo de células, as células nai órgano-específicas. Estas células son multipotenciais, é dicir que poden orixinar as células dun órgano concreto no embrión, e tamén en adulto.

A clonación é o proceso polo que se conseguen copias idénticas dun organismo, xa desenvolvido, de forma asexual. Estas dúas características son importantes: Pártese dun animal, xa desenvolvido, porque a clonación responde a un interese por obter copias dun determinado animal que nos interesa, e só cando é a dulto coñecemos as súas características. Por outra banda, trátase de facelo de forma asexual, xa que este tipo de reproducción permítenos obter copias idénticas.

Para profundizar neste tema pincha en:

elmundosalud.com - Graficos Interactivos

Hoxe propónovos dúas páxinas da rede, en castelán, nas que xogando, podedes recordar e aumentar os vosos coñecementos sobre este tema. A saber:

ESA - Kids - Highlights
(Páxina da ESA, Axencia Europea do Espazo)

The Space Place :: Inicio
(Páxina da NASA)

Espero que disfrutedes e aprendades moito.

Se queres afondar neste tema pincha en:

Galardonados co Premio Nobel de Física 2007

Os estudiantes de 1º de ESO son moi diferentes entre si e afrontan a súa experiencia escolar de moi distintas formas, xa que proceden de contextos socioculturales dispares, teñen aptitudes cognitivas diversas e mostran unha maior ou menor disposición cara a aprendizaxe.

Por eso, tema a tema, a través de distintas actividades, unhas de reforzo e outras de ampliación, tratarei de facilitar as tarefas de adecuación ás necesidades individuais da cada un de vós e conquerir desenvolver as competencias básicas de Ciencias da natureza.

Nestes días entregovos unha folla de actividades, que como antes citei, seguindo o voso ritmo, na casa, poidades resolver. Hai que telas acabadas cando rematemos o tema. Ao remate, dareivos outra folla co solucionario, para ver os progresos feitos. Poñeremos un día para corección conxunta. Se tedes dúbidas durante a realización non esperedes, preguntádeme.

Por certo, non as fagades na libreta, pero poñédeas en folios grapados ao final da mesma.

SONDA DAWN

ASTEROIDES:

Os asteroides son fragmentos rochosos ou metálicos, cunhas dimensións que varían desde unha pequena rocha ata ter 1.000 km de diámetro, caratectizados por unha superficie irregular e a ausencia de atmosfera.

Para coñecer máis sobre esta misión espacial, pincha en:

Cometa Halley

Son córpos pequenos, fráxiles e de forma irregular. Móvense ao redor do Sol, como os planetas, pero as súas órbitas son moi excéntricas (alongadas) e completan o seu ciclo en períodos que oscilan entre 5 e 300 anos.

Están formados por tres partes: o núcleo (formado por rochas e "xeos" de auga e outras substancias), a coma (formada pola evaporación dos"xeos" debido á calor solar), e a cola (formada polos mesmos gases que a coma, pero estendida polo vento solar).O astrónomo estadounidense Fred Whipple describíu en 1949 o núcleo, que contén case toda a masa do cometa, como unha "bola de neve sucia" composta por unha mestura de xeo e po.

Os homes primitivos xa coñecían os cometas. Parecen manchas de luz,a menudo borrosas, que van deixando un rastro ou cabeleira. Esto fainos atractivos, máxicos e misteriosos.

HALLEY: UN COMETA FAMOSO

En 1705 Edmond Halley predecíu, empregando as leis do movemento de Newton, que o cometa visto en 1531, 1607 e 1682 volvería en 1758. O cometa volveu tal e como el dixo. Posteriormente levou o seu nome na súa honra.

O periodo medio da órbita de Halley é de 76 anos. O cometa volverá ao sistema solar interior no ano 2061.

Outro cometa famoso é Hale-Bopp que é un cometa periódico que volve cada 3.000 anos e que se achegou á terra en 1997, causando unha gran espectación.

Protuberancias solares

AS ESTRELAS

Son corpos celestes que brilan emitiendo luz propia.

En termos xerais unha estrela está formada por unha esfera de gas que se mantén a elevadísimas temperaturas a causa dos procesos termonucleares que se desenvolven no seu interior.

As estrelas fórmanse como consecuencia da condensación de grandes nubes de gas e po existentes no Universo (nebulosas).

O seu combustible é o Hidróxeno (H) que nunha reacción termonuclear transfórmase en Helio (He), e outros elementos (C, O, Ca, Fe, Si, etc) e por suposto grandes cantidades de enerxía.

Polo seu tamaño as estrelas poden ser: xigantes, medianas e ananas. O Sol é de tipo medio.

Pola súa cor, as de maior temperatura (25.000ºC na súa superficie) vense azuladas e son moi luminosasa; se a temperatura rolda os 10.000ºC, vense brancas. O Sol, con 6.000ºC, é ameralo, e as de menor temperatura (3.000ºC), son vermellas.

Aínda que a simple vista as estrelas parecen ocupar posicións fixas unhas respecto doutras, non é certo; é un efecto debido ao seu afastamento. A estrela máis próxima a nós α-Centauri, está a 4 anos luz (a súa luz tarda 4 anos en chegar ata aquí). En realidade, as estrelas visibles, e tamén o Sol, móvense moi de présa, a razón de 72.000 km/h.

A NOSA ESTRELA: O SOL.

* O período de rotación da superficie do Sol vai dende os 25 días no ecuador ata os 36 días preto dos polos. Pero dentro parece que todo xira cada 27 días.

O Sol (todo o Sistema Solar) xira ao redor do centro da Via Láctea, a nosa galaxia. Da unha volta cada 200 millóns de anos. Agora móvese cara a constelación de Hércules a 19 Km/s.

Fontes: www.astronia.com e propias.

Galaxia de Andrómeda

As galaxias:

As galaxias son acumulacións xigantes de estrelas, gases e po.
No Universo hai centenas de miles de millón. Cada galaxia pode estar formada por centenas de miles de millóns de estrelas e outros astros. No centro das galaxias é onde se concentran máis estrelas.

Cada corpo dunha galaxia móvese a causa da atracción dos outros. En xeral hai, tamén, un movemento máis amplo que fai que todo xunto xire ao redor do centro.

A Vía Láctea é a nosa galaxia

Os romanos chamárona "Camiño de Leite", que é o que significa via lactea en latín.

O Sistema Solar está nun dos brazos da espiral.

A Via Láctea é unha galaxia grande, espiral e pode ter uns 100.000 millóns de estrelas, entre elas, o Sol. En total mide uns 100.000 anos luz de diámetro e ten unha masa de máis de dous billóns de veces a do Sol.

RESUMO DO CALENDARIO ESCOLAR (E.S.O.):

Periódo de exames extraordinarios: do 3 o 6 de setembro, ambos os dous inclusive.

Período lectivo: do 19 de setembro ó 20 de xuño do 2008, ambos os dous inclusive.

Períodos de vacacións:

Nadal: desde o 22 de decembro de 2007 ata o 7 de xaneiro de 2008, ambos os dous inclusive.

Entroido: días 4 e 5 de febreiro de 2008.

Semana Santa: desde o 17 ao 24 de marzo de 2008, ambos os dous inclusive.

Días non lectivos:

Os festivos declarados pola Consellería de Traballo da Xunta de Galicia.

O 24 de setembro, día declarado festa local polo Concello de A Guarda.

O 2 de maio, Día do Ensino.

Queda pendente por establecer un día polo I.E.S. A Sangriña.

Para ter unha información completa do calendario escolar consulta esta páxina 07300D006P026.PDF (application/pdf Objeto)

Alumnos-as de calquera curso da ESO con CCNN pendentes de 1º ou 2º ESO:

Luns, 3 de setembro ás 18 horas no LAB CCNN.

Alumnos-as de 1º con CCNN suspensas en xuño:

Mércores, 5 de setembro ás 8:20 no SALÓN DE ACTOS

Entrega de notas:

Venres, 7 de setembro ás 13:00 na aula propia do curso.