Así se desvía o eixo de rotación da Terra. A dirección observada do movemento polar, que se mostra como unha liña azul clara, compárase no gráfico coa suma (liña rosa) da influencia da perda de xeo de Groenlandia (azul), o rebote postglacial (amarelo) e a convección do manto profundo (vermello). A contribución da convección do manto é altamente incerta / NASA/JPL- Caltech
Cando pensamos na Terra, a imaxe que primeiro nos vén á mente é a dunha esfera xeométrica, como a dun globo terráqueo que vira suave e regularmente cando o empuxamos. Con todo, a realidade é ben distinta, e resulta que o noso planeta non é, nin moito menos, tan perfecto como as representacións del que temos encima da mesa. Nin nas súas formas, nin na súa rotación.
Para empezar, a Terra non é unha esfera perfecta. E cando vira sobre o seu eixo (unha liña imaxinaria que atravesa o mundo desde o Polo norte ao Polo sur), a súa rotación parécese máis á dunha peonza que á dunha esfera, bamboleándose e desviándose continuamente. É o que se coñece como "movemento polar".
As medicións realizadas durante décadas demostran que, só durante o século XX, o eixo de xiro desprazouse ao redor de 10 cm por ano. O que, durante todo o século, supón un desprazamento de máis de 10 m. Agora ben, a que se debe exactamente esta deriva?
Un equipo de investigadores da NASA utilizou datos observacionais que abarcan todo o século XX e conseguiu, por primeira vez, identificar as causas do desprazamento. Son tres: a perda de masa, principalmente en Groenlandia; o chamado "rebote glacial" e, por último, a convección do manto. O estudo acábase de publicar en Earth and Planetary Science Letters.
"A explicación tradicional, afirma o investigador do Jet Propulsion Laboratory da NASA e autor principal do traballo, é que un só proceso, o rebote glacial, é responsable deste desprazamento do eixo de rotación terrestre. Pero recentemente, moitos investigadores especularon que outros procesos poderían ter tamén grandes efectos sobre el. Elaboramos modelos para un conxunto de causas que se consideran importantes para impulsar o movemento do eixo de rotación. Ao final non identificamos un, senón tres conxuntos de procesos que son cruciais. E a fusión da criosfera global (especialmente Groenlandia) ao longo do século 20 é un deles".
En xeral, a redistribución da masas sobre e dentro da Terra, como os cambios continentais, as capas de xeo, os océanos e o fluxo do manto, afectan á rotación do planeta. Pero a medida que as temperaturas aumentaron ao longo do século XX, a masa de xeo de Groenlandia diminuíu. De feito, un total de aproximadamente 7.500 gigatoneladas do xeo de Groenlandia (o peso de máis de 20 millóns de edificios como o Empire State) se derritió no océano durante ese lapso de tempo. O cal converte a Groenlandia nun dos principais contribuíntes da masa que se transfire aos océanos, o que provoca un aumento do nivel do mar e, en consecuencia, unha deriva no eixo de rotación da Terra.
E aínda que é certo que o xeo tamén se derrite noutros lugares, como a Antártida, a especial localización de Groenlandia fai que o seu desxeo contribúa de forma máis significativa ao movemento polar.
"Existe un efecto xeométrico, asegura o coautor da investigación, segundo o cal, se temos unha masa que está a 45 graos do Polo norte (como é o caso de Groenlandia) ou do Polo sur (como os glaciares patagónicos), terá un maior impacto no eixo de rotación da Terra que unha masa que estea xusto á beira dos Polos".
Anteriores estudos xa identificaran o "rebote glacial" como outro dos maiores contribuíntes ao movemento polar a longo prazo. Pero que é exactamente o rebote glacial? Durante a última idade de xeo, enormes e pesados glaciares afundiron a superficie da Terra de forma similar a como un colchón afúndese cando nos sentamos sobre el. Pero a medida que o xeo se derrite, ou se elimina, a Terra volve lentamente á súa posición orixinal. No novo estudo, que se baseou en gran medida nunha análise estatística do devandito rebote, os científicos descubriron que é probable que o rebote glacial sexa responsable de só ao redor dun terzo de derívaa polar ao longo do século XX.
Por último, os investigadores sosteñen que "o terzo final" da responsabilidade tena a convección do manto terrestre, que é responsable do movemento das placas tectónicas sobre a superficie da Terra. Basicamente, trátase da circulación do material no manto, causada pola calor do núcleo da Terra. Os investigadores descríbeno como algo similar a unha pota de sopa colocada sobre o lume. A medida que a pota (ou o manto) quéntase, os tropezones da sopa empezan a subir e baixar, formando esencialmente un patrón de circulación vertical. E iso é o que fan as rochas que se moven a través do manto da Terra.
Unha vez identificados estes tres factores principais, os investigadores estiveron en condicións de distinguir entre os cambios a gran escala no movemento do eixo, causados por procesos xeolóxicos a longo prazo sobre os que non temos control algún, e os causados polo cambio climático. E agora saben que se a perda de xeo en Groenlandia acelérase, o movemento polar tamén o fará.
FONTE: José M. Nieves/abc.es/ciencia
