#DígochoEu: En galego non *despotricamos
Se en galego non *despotricamos, como dicimos entón? Esther acláranolo!
#DígochoEu
Observan misteriosos chorros de gas nun obxecto en rápido movemento no Sistema Solar exterior: Centauros
Na ilustración, o centauro 29P/Schwassmann-Wachmann 1 emite potentes chorros non vistos ata o de agora, produto da súa desgasificación / NASA, ESA, CSA, Leah Hustak (STScI)
A medio camiño entre os asteroides e os cometas, os centauros, rochas espaciais que toman o seu nome das soadas criaturas mitológicas metade home e metade cabalo, abandonaron as súas afastadas órbitas, máis aló de Neptuno, para migrar ao sistema solar interior, cara ao cal se dirixen a toda velocidade. E canto máis preto están do Sol, máis se parecen a cometas e menos aos asteroides convencionais.
Ao permanecer durante miles de millóns de anos nos xélidos confíns do noso sistema planetario, os centauros atesouran valiosos datos sobre o seu nacemento, información que se vai revelando a medida que comezan a desconxelarse lentamente nesta etapa pasaxeira da súa existencia.
Agora, un equipo internacional de astrónomos utilizou os poderes do Telescopio Espacial James Webb para observar a 29P/Schwassmann-Wachmann 1, un dos obxectos máis activos e interesantes do sistema solar exterior. O alto grao de detalle capturado polo telescopio permitiu o descubrimento de novos chorros de gas previamente descoñecidos, o que está a axudar a completar teorías sobre como se formaron tanto os propios centauros como os planetas.
Os centauros, pois, son antigos obxectos transneptunianos que agora se atopan entre as órbitas de Neptuno e Xúpiter debido ás sutís influencias gravitacionales dos planetas nos últimos millóns de anos.
Debido a que estes pequenos corpos xeados atópanse nunha fase de transición orbital resultan do máximo interese, e os científicos tentan comprender a súa composición e as razóns que impulsan a súa desgasificación (a perda dos xeos que se atopan debaixo da superficie). A súa mestura única de características, de feito, converte aos centauros en auténticos híbridos entre os corpos xeados primordiais do Sistema Solar exterior e cometas evolucionados, que xa pasaron unha ou varias veces preto do Sol.
29P/Schwassmann-Wachmann 1 é un obxecto coñecido polos seus estalidos altamente activos e case periódicos. A súa intensidade varía cada seis ou oito semanas, o que o converte nun dos obxectos máis activos do sistema solar exterior. Pero agora os astrónomos, grazas ao instrumento NIRSpec (Near-Infrared Spectrograph) do Telescopio Espacial James Webb, acaban de descubrir un novo chorro de monóxido de carbono e varios outros chorros de dióxido de carbono que nunca antes foran vistos e que achegan novas pistas sobre a natureza do núcleo do centauro.
"Os centauros -explica Sara Faggi, do Centro de Voos Espaciais Goddard da NASA en Greenbelt, e autora principal dun estudo publicado en Nature Astronomy- poden considerarse como os restos da formación do noso sistema planetario. Debido a que estiveron almacenados a temperaturas moi frías, preservan información sobre os elementos volátiles nas primeiras etapas do Sistema Solar. O telescopio James Webb realmente abriu a porta a unha resolución e sensibilidade que nos impresionaron: cando vimos os datos por primeira vez, emocionámonos. Nunca viramos algo así".
Difíciles de observar
A enorme distancia á que se atopan os centauros limitou moito as observacións dos astrónomos. E no caso de 29 P ata o de agora os datos mostraban un único chorro apuntando cara ao Sol (e a Terra) composto de monóxido de carbono (CO). James Webb tamén detectou este chorro de fronte, pero grazas ás súas extraordinarias capacidades infravermellas tamén localizou moitas outras substancias químicas, como auga (H2O) e dióxido de carbono (CO2), unha das principais formas en que se almacena o carbono en todo o Sistema Solar.
As imaxes e datos revelados polo telescopio revelaron, de feito, características nunca antes vistas: dous chorros de CO2 emanando nas direccións norte e sur, respectivamente, e un terceiro chorro de CO que apunta cara ao norte. Esta foi a primeira detección definitiva de dióxido de carbono en 29P.
Cos datos recompilados por Webb, o equipo creou un modelo 3D dos chorros para comprender a súa orientación e orixe. E descubriron que foron emitidos desde diferentes rexións do núcleo do centauro, aínda que Webb non pode resolver o núcleo en si. Os ángulos dos chorros suxiren a posibilidade de que o núcleo sexa un agregado de obxectos distintos con diferentes composicións; con todo, aínda non se poden excluír outros escenarios.
As razóns dos repentinos aumentos de brillo de 29P e os mecanismos que se ocultan tras da súa actividade de desgasificación a través destes chorros, con todo, seguen sendo un misterio.
No caso dos cometas, os científicos saben que os seus chorros adoitan ser impulsados pola desgasificación da auga. Con todo, debido á súa localización, os centauros están demasiado fríos para que o xeo de auga se sublime (de sólido a gas sen pasar pola fase líquida), o que significa que a natureza da súa actividade de desgasificación non é a mesma que a dos cometas.
"Só tivemos tempo de mirar este obxecto unha vez, como unha instantánea no tempo -explica Adam McKay, coautor do estudo -. Gustaríame observar ao Centauro 29P durante un período de tempo moito máis longo. Teñen os chorros sempre a mesma orientación? Existe quizais outro chorro que se ’acende’ nun punto diferente do seu período de rotación? Observar estes chorros ao longo do tempo daríanos unha idea moito mellor do que está a impulsar estes estalidos".
Os investigadores albergan a esperanza de que a medida que sigan aprendendo de 29P, poidan aplicar as mesmas técnicas a outros centauros. Mellorar o que se sabe destes obxectos pode mellorar, ao mesmo tempo, a nosa comprensión sobre a formación e evolución do noso Sistema Solar.
FONTE: José M. Nieves/abc.es/ciencia
Xenios ao bordo do abismo: cando a ciencia non puido salvalos
A ciencia, a miúdo vista como o baluarte da lóxica e a razón, tamén foi escenario de traxedias persoais, decisións fatais e loitas emocionais profundas. Detrás de moitos descubrimentos que transformaron a nosa comprensión do mundo, escóndense historias de soidade, sufrimento e, nalgúns casos, suicidio.
Neste pequena serie, achegarémonos ás vidas dalgúns dos científicos que, en momentos de desesperación, decidiron poñer fin á súa existencia. Estes homes, cuxas mentes brillantes redefiniron campos como a física e as matemáticas, tamén tiveron que lidar loitas internas que marcaron os seus destinos.
A relación entre o xenio e a inestabilidade emocional foi un tema recorrente ao longo da historia da ciencia. Os avances revolucionarios adoitan ir acompañados de intensas presións, e para algúns, o peso da incerteza ou da incomprensión da contorna volveuse insoportable. A través destas historias tocaremos o lado humano e fráxil destes pioneiros do coñecemento.
Ludwig Eduard Boltzmann (1902) / Wikipedia
1. Ludwig Eduard Boltzmann: unha loita contra a incomprensión
Ludwig Boltzmann (1844-1906) foi un dos físicos máis influentes da súa época. Os seus traballos sobre a termodinámica e a mecánica estatística sentaron as bases para a comprensión moderna do comportamento dos gases e, máis tarde, dos sólidos. Con todo, a súa vida persoal estivo marcada por unha loita constante contra a aceptación das súas teorías e un conflito filosófico que o levou a cuestionar a validez do seu traballo e o seu propio valor.
Boltzmann é coñecido polo seu traballo na teoría cinética dos gases, onde introduciu o concepto de entropía e a famosa ecuación que leva o seu nome: a ecuación de Boltzmann. Este avance cambiou a forma en que a ciencia entendía os procesos irreversibles na natureza. Con todo, durante gran parte da súa vida, Boltzmann atopouse no medio dunha batalla intelectual con outros científicos da época, como Ernst Mach, quen non aceptaban a súa interpretación atomística da natureza. Para Mach, os átomos non eran máis que unha abstracción matemática, mentres que Boltzmann víaos como realidades físicas fundamentais. Esta loita, sumada aos seus problemas persoais e episodios de depresión, levouno a quitarse a vida en 1906 mentres estaba de vacacións en Duino, preto de Trieste.
A pesar de todo este remuíño de causas, algúns biógrafos quixeron ver na soga que o separou do mundo a falta de aceptación da realidade do átomo por parte de moitos dos seus colegas. Unha idea romántica que pecha o capítulo dunha vida entregada á física teórica. Vinte anos despois da súa morte, Rilke escribía as Elexías a Duino. Gustaríanos pensar que estes versos na última das súas elexías ían destinados a Boltzmann, ao home que confiaba nos átomos:
Pero o morto debe avanzar, e en silencio a anciá Lamentación
lévao ata o barranco onde resplandece a lúa:
a Fonte da Alegría.
Con veneración ela noméaa, di:
’Entre os homes é unha corrente que arrastra’
Continuará...
FONTE: Eugenio M. Fernández Aguilar/muyinteresante.com Imaxes superopres: copmadrid.org e psicoactiva.com
ERES PERSOA VITAMINA?
“Pódese educar o optimismo? “Si, pódese aprender a ser optimista”. Apaixonada do mundo da mente e do comportamento humano, a psiquiatra e escritora Marian Rojas-Estapé investigou durante toda a súa carreira como a comprensión do funcionamento do noso cerebro, as nosas emocións e o noso organismo axúdanos a vivir unha vida máis real a través de técnicas como a introspección, a atención plena ou o deporte: “A nosa voz interior inflúe no sistema inmune e cando comprendes polo que pasa a túa mente, sénteste aliviado; porque se non es escravo de síntomas físicos, psicolóxicos e vas perdido pola vida”.
Cando Rojas-Estapé comezou a estudar Medicina sentía que sempre faltaba o plano emocional na abordaxe das enfermidades, sendo recoñecida polo seu enfoque humanista na conexión da saúde física e mental coa somatización emocional. Marian é unha das psiquiatras máis influentes da actualidade pola súa capacidade para explicar conceptos complexos de maneira accesible, axudando a moitas persoas para coñecerse e a xestionar de maneira máis consciente as súas emocións. “Entender que a mente, o corpo e a alma están profundamente unidos é fundamental á hora de abordar unha terapia pero non patoloxicemos todo o que nos sucede. Non todo ten que ser paliado con medicación e non todo ten que ser tratado por un profesional. Hai procesos que cada cal ten que vivir a medida que nos van sucedendo”, reflexiona.
Marian Rojas-Estapé é psiquiatra licenciada en Medicina e Cirurxía pola Universidade de Navarra, e compaxina o seu traballo no Instituto Español de Investigacións Psiquiátricas co seu labor como colaboradora en universidades, proxectos de cooperación, divulgadora e autora de obras superventas como Como facer que che pasen cousas boas, Atopa a túa persoa vitamina, e Recupera a túa mente, reconquista a túa vida. O seu último traballo, no que pon de relevo a urxencia de profundar nas nosas vidas para saber elixir, identificar patróns e afastarnos do mundanal ruído para protexer a nosa saúde física e psicolóxica.
#DígochoEu: A señorita Xulia come xulia e señorita
Sabedes que significados ten señorita? Non só ten istes significados: Tratamento aplicado a unha persoa nova polos seus servidores.T ratamento con que se designan as mulleres solteiras.
Atende a otro significado desta palabra!
#DígochoEu
Wildlife Photographer of the Year e un gañador español de 9 anos
Wildlife Photographer of the Year é un concurso internacional que pon en valor a habilidade dos fotógrafos para captar a esencia da vida salvaxe e as paisaxes naturais. Este evento converteuse nunha plataforma para promover a conservación do medio ambiente, unha inspiración para as persoas a través de imaxes que revelan tanto a beleza como a fraxilidade da natureza.
Organizado polo Museo de Historia Natural de Londres, o concurso foi creado en 1965 e evolucionou ata converterse nunha das competicións máis respectadas no ámbito da fotografía de natureza. Cada ano, fotógrafos profesionais e afeccionados de todo o mundo envían as súas mellores imaxes en diversas categorías, como o comportamento animal, os ecosistemas, e o impacto humano na biodiversidade.
Ademais de seleccionar aos gañadores, as fotografías destacadas son exhibidas nunha mostra itinerante que percorre distintos países, permitindo que persoas de todo o mundo aprecien o talento dos fotógrafos e tomen conciencia sobre temas ambientais. Este esforzo busca non só recoñecer a excelencia artística, senón tamén fomentar unha relación máis profunda e responsable coa contorna natural.
Alberto Román Gómez, un fotógrafo español de tan só 9 anos, conquistou o prestixioso Wildlife Photographer of the Year coa súa impactante imaxe titulada "Free as a Bird" (Libre como un paxaro).
Fotografia gañadora da categoria "10 Years and Under" / © Alberto Román Gómez Hombre, Wildlife Photographer of the Year
A fotografía mostra a un pequeno paxaro pousado xunto a unha cadea e un cadeado, unha escena que transmite unha poderosa mensaxe de liberdade. A composición, simple e profunda, reflicte o ollo artístico de Alberto e a súa sensibilidade para captar a esencia da natureza, o que o levou a destacar entre fotógrafos de todo o mundo.
Se queres coñecer o resto de fotografías preme AQUÍ.
FONTE: nhm.ac.uk e muyinteresante.com/natureza
SABÍAS QUE... POR QUE AS TARTARUGAS SON TAN LENTAS?
Unha cría de tartaruga boba (Caretta caretta) camiña lentamente cara ao mar / EFE
A pesar da súa lentitude, as tartarugas sempre atopan a maneira de gozar de cada momento. Mentres desprázanse lentamente pola beira dunha lagoa observan con atención o mundo que as rodea: as bolboretas que revolotean de flor en flor, os paxaros que rompen o silencio cos seus trinos, os peixes que saltan na auga cristalina… Co seu ritmo pausado, as tartarugas poden apreciar a beleza da natureza en todo o seu esplendor.
O caparazón destes quelónidos está composto por placas óseas cubertas por escamas, cuxa función principal é protexer á tartaruga dos seus inimigos. Para soportar o peso do seu caparazón as tartarugas desenvolveron músculos e ósos máis curtos e densos que outros réptiles. Estes músculos proporciónanlles a forza necesaria para mover o seu corpo, pero á conta da velocidade.
As tartarugas son animais ectotérmicos, o que significa que a súa temperatura corporal depende da temperatura ambiente. Ao ser de sangue frío, o seu metabolismo é máis lento que o dos animais de sangue quente, o que lles permite sobrevivir con menos alimento e dótalles dunha maior lonxevidade, pero a cambio limítalles a súa capacidade para realizar actividades que requiran un gran gasto enerxético, como pode ser correr a gran velocidade.
Imaxinemos por uns segundos que nos convertemos nunha tartaruga e que levamos sobre as nosas costas unha casa móbil, un caparazón que nos protexe dos nosos posibles depredadores pero que, a cambio, provócanos un peso extra. Seriamos capaces nesta situación de correr unha maratón? De ningún xeito.
O hábitat das tartarugas tamén xoga un papel crucial na velocidade. As tartarugas acuáticas e terrestres teñen diferentes adaptacións que afectan a súa mobilidade. As tartarugas mariñas, por exemplo, son máis rápidas na auga que en terra, grazas ás súas aletas adaptadas para nadar. Con todo, mesmo na auga, non son particularmente rápidas en comparación con outros animais mariños.
As tartarugas terrestres, pola súa banda, están adaptadas para moverse lentamente a través da súa contorna, o que lles permite buscar alimento e refuxio de maneira eficiente.
Incapaces de correr máis rápido que os seus depredadores víronse obrigadas a desenvolver outras estratexias de defensa, como poden ser ter cores e patróns que lles permitan camuflarse na súa contorna, mentres que outras poden liberar substancias químicas desagradables para disuadir aos depredadores.
Un dos maiores desafíos que enfrontan as tartarugas hoxe en día é a perda de hábitat. A urbanización, a agricultura e a deforestación reduciron drasticamente os espazos naturais onde as tartarugas poden vivir e alimentarse. Estes feitos déixaas vulnerables e con menos opcións para atopar refuxio e alimento.
Ademais, o aumento da temperatura global afecta de forma significativa ás praias onde as tartarugas mariñas poñen os seus ovos, alterando a proporción de sexos das crías e reducindo, así, as taxas de supervivencia. Por último, a introdución de especies invasores e a presenza de novos depredadores aumentou de forma significativa as ameazas ás que teñen que facer fronte.
En resumo, a lentitude das tartarugas, que algunha vez foi unha adaptación evolutiva beneficiosa, agora converteuse nunha desvantaxe.
FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia
CANTO SABES DE IRLANDA? XIV (FIN)
Remato coa serie adicada a Irlanda (Éire), un dos vinte e sete Estados soberanos que forman a Unión Europea, que ocupa a maior parte da illa homónima. É un país fascinante e con bastante historia, música tradicional, literatura, lendas celtas…
A contestación correcta á pregunta de onte é 1922. O moderno Estado irlandés conseguiu a súa independencia efectiva do Reino Unido en 1922, tras unha guerra de independencia que acabou coa firma do Tratado anglo-irlandés, firmado en Londres, o 6 de decembro de 1921, pondo fin a guerra e o establecemento o Estado Libre Irlandés, que entrou en vigor o 6 de decembro de 1922, mentres que o Úlster, daquela Irlanda do Norte, permaneceu dentro do Reino Unido. Isto agudizou o Conflito de Irlanda do Norte, (o cal aínda perdura, a pesar das negociacións de paz), entre forzas unionistas probritánicas, e a poboación que pretende a Independencia do Reino Unido, e a integración coa República de Irlanda. Aínda que en principio, Irlanda foi un dominio dentro do Imperio británico, co nome de Estado Libre Irlandés, en 1931 clarificouse a súa completa independencia lexislativa e en 1937 adoptou unha nova constitución e o nome de Irlanda. En 1949 elimináronse os deberes restantes da figura do rei de Irlanda e o país declarouse unha república. O Estado non tivo relacións formais con Irlanda do Norte durante a maior parte do século XX, pero desde 1999 cooperaron en varias políticas no marco do Consello Ministerial Norte-Sur creado polo Acordo de Venres Santo.
Páxina de firmas do Tratado Anglo-Irlandés de 1921
A principios do século XX, as medidas económicas proteccionistas debilitaron a economía irlandesa e por iso foron desmanteladas nos anos 1950. Irlanda uniuse á Comunidade Económica Europea en 1973. O liberalismo económico desde finais dos anos 1980 resultou nunha rápida expansión económica, particularmente entre 1995 e 2007, etapa en que Irlanda foi coñecida como o Tigre Celta. En 2008 comezou unha crise financeira sen precedentes que, unida á crise económica mundial, puxo fin á devandita etapa de rápido crecemento económico. Con todo, dado que a economía irlandesa foi a que máis medrou na UE en 2015, Irlanda volve subir rapidamente nas táboas de clasificación comparando riqueza e prosperidade a nivel internacional.
En 2017, Irlanda apareceu no cuarto lugar das nacións máis desenvolvidas do mundo no índice de desenvolvemento humano das Nacións Unidas. Así mesmo, a república irlandesa está nos postos máis altos en materia de liberdade económica, política e de prensa. A República de Irlanda está na actualidade entre os países máis ricos do mundo en termos de renda per cápita. Hoxe en día, Irlanda é un dos países fundadores do Consello de Europa e da OCDE. O país segue unha política de neutralidade e non aliñación e por iso non é membro da OTAN, aínda que si participa na Asociación para a Paz.
E así remato esta serie esperando que servise para coñecer millor este país, moi parecido en paisaxes e cultura á nosa Galicia!
Ata a próxima serie!
FONTE e im axe: es.wikipedia.org