NOTICIAS DAS CIENCIAS

LUCA, O PRI MEIRO ORGANISMO DA TERRA, VIVIU MOITO ANTES DO QUE SE PENSABA

Representación dixital que ilustra como LUCA xa era atacado por virus hai 4.200 millóns de anos / Science Graphic Design/University of Bristol.

Un novo estudo verificou que LUCA (Último Devanceiro Común Universal), o único devanceiro común de todas as formas de vida actuais, xa existía no planeta hai 4.200 millóns de anos. Isto significa que a vida orixinaríase na Terra moito antes do pensado e con gran rapidez logo da formación do noso planeta, que se estima ocorreu hai aproximadamente 4.543 millóns de anos.

Un equipo internacional de científicos liderado pola Universidade de Bristol, en Reino Unido, lanzou luz sobre o ecosistema máis antigo da Terra, nun novo estudo publicado recentemente na revista Nature Ecology & Evolution. Os investigadores demostraron que a vida na Terra xa estaba a florecer tan só algúns centos de millóns de anos despois da formación planetaria.

En concreto, comprobaron que LUCA (Último Devanceiro Común Universal), o organismo do que derivan todas as formas de vida existentes na actualidade, xa se defendía do ataque de virus hai 4.200 millóns de anos. Crese que a Terra orixinouse hai ao redor de 4.543 millóns de anos: en consecuencia, a vida xa estaba a nacer soamente 300 millóns de anos despois da xestación do noso planeta.

"O noso estudo demostrou que LUCA era un organismo complexo, non moi diferente dos procariotas modernos, pero o realmente interesante é que logramos comprobar que posuía un sistema inmunolóxico temperán: mesmo hai 4.200 millóns de anos, o noso antepasado xa se estaba defendendo do ataque de virus”, indicou nunha nota de prensa o profesor Davide Pisani, un dos autores do estudo.

LUCA é o devanceiro común do que descende toda a vida celular moderna, desde organismos unicelulares como as bacterias ata os animais de maior tamaño, incluíndo por suposto aos seres humanos. Noutras palabras, LUCA representa a raíz da árbore da vida, antes de que se divida nos múltiples grupos de seres vivos que hoxe coñecemos.

De acordo ás principais teorías científicas, a vida moderna evolucionou a partir de LUCA desde varias fontes diferentes: os mesmos aminoácidos utilizados para construír proteínas en todos os organismos celulares, o adenosín trifosfato (ATP), un nucleótido fundamental na obtención de enerxía, a presenza de maquinaria celular como o ribosoma e outros asociados coa produción de proteínas a partir da información almacenada no ADN. Ademais, toda a vida celular utiliza o propio ADN ou ácido desoxirribonucleico como forma de almacenar información.

Para obter estes resultados, o equipo científico comparou todos os xenes nos xenomas de especies vivas, contando as mutacións que se produciron dentro das súas secuencias ao longo do tempo desde que compartiron un devanceiro en LUCA. Ao estudar o xenoma de LUCA, os investigadores revelaron a presenza de 19 familias de proteínas específicas, que suxiren que as primeiras formas de vida xa estaban a tratar de descubrir como sobrevivir contra os virus.

"O noso traballo reúne datos e métodos de múltiples disciplinas, revelando coñecementos sobre a Terra primitiva e a vida que ningunha disciplina por si soa podería lograr. Tamén demostra a rapidez coa cal se estableceu un ecosistema na Terra primitiva. Isto suxire que a vida pode estar a florecer neste momento en biosferas similares á Terra noutras partes do Universo”, concluíu o profesor Philip Donoghue, outro dos autores da investigación, nun artigo publicado en The Debrief.

FONTE: Pablo Javier Piacente/laopiniondemalaga.es

OUTRA PANDEMIA Á VISTA: GRIPE AVIAR

Persoal do Servizo Nacional de Sanidade Agraria de Perú recolle pelícanos mortos, posiblemente infectados con gripe aviaria H5N1, nunha praia ao sur de Lima nunha imaxe de 2022 / Paolo Aguilar (EFE)

O novo virus da gripe aviaria H5N1 altamente patoxénico pode gañar a capacidade de transmitirse entre mamíferos e, por tanto, supón “un maior risco para a saúde pública” do que se pensaba, advirte onte, luns, un estudo de científicos estadounidenses e xaponeses que analizaron a variante do patóxeno atopada en granxas de vacas de Estados Unidos.

O pasado mércores, día 3, as autoridades anunciaron un cuarto caso de infección dun traballador dunha explotación gandeira en Colorado, onde previamente detectouse un brote entre vacas leiteiras. Como nos tres casos anteriores, esta persoa só tivo síntomas leves, irritación dos ollos, e desapareceron tras tomar o antiviral oseltamivir.

Estados Unidos detectou xa infeccións en 130 explotacións gandeiras de doce estados. Pénsase que as ubres das vacas e os sistemas automáticos de muxido poden estar detrás da epidemia gandeira e os casos de infección en traballadores. A pesar do novo contaxio, o Centro para o Control de Enfermidades de Estados Unidos (CDC) segue considerando que o risco para a poboación que presenta este virus é baixo, aínda que recomenda unha vixilancia estreita das persoas que estean en contacto con animais infectados.

Nesta imaxe de arquivo, vacas leiteiras comen nunha granxa o 31 de marzo de 2017, preto de Vao, Novo México /  (AP Foto/Rodrigo Abd, arquivo) Rodrigo Abd (AP)

O mundo está a vivir a peor crise de gripe aviaria xamais rexistrada. Un novo subtipo do virus, denominado H5N1 2.3.4.4b, emerxeu en 2021 e desde entón provocou o sacrificio de centos de millóns de aves de granxa e a morte de millóns de aves silvestres. Estas aves contaxiaron a miles de mamíferos salvaxes mariños e terrestres. A epidemia chegou xa a todos os continentes, incluída a remota Antártida, onde en abril científicos españois detectaron un “brote masivo”. Este alcance evidencia a capacidade de expansión do virus a través de especies salvaxes e o seu salto ás domésticas. Existe o risco certo de que nestes saltos entre especies e recombinación de variantes o virus gañe novas capacidades, en especial poder transmitirse entre persoas, algo non observado ata o momento.

O novo estudo, que se publica este luns na revista Nature, referente da mellor ciencia mundial, analizou a capacidade infectiva dun virus illado do leite dunha vaca infectada en Estados Unidos. Os científicos demostraron que pode infectar tanto a ratos como a hurones e que se transmite de nais a crías a través do leite. Este tipo de análise realízanse só en laboratorios de alta seguridade.

Os investigadores tamén detectaron a capacidade do virus de transmitirse entre furóns, aínda que cunha eficiencia baixa. É unha conclusión similar á doutro estudo do CDC que comprobou que o virus illado dun traballador infectado podía transmitirse entre estes animais. Os investigadores tamén citan o exemplo da granxa de visóns de Galicia, onde xurdiu un brote de gripe aviaria cuxo orixe foron posiblemente aves mortas, e no que houbo transmisión entre animais. Tamén é o caso dos miles de lobos e leóns mariños mortos en Perú.

Os investigadores achegan outro achado preocupante. O virus H5N1 analizado ten a capacidade para contaxiar tanto a células de aves como de mamíferos, incluídos os humanos, usando para iso dous receptores diferentes. Isto que pode evidenciar a ponte de contaxio entre unhas especies e outras que se observou ata o momento.

O mesmo equipo xa alertou de que o leite cru das vacas infectadas contén unha carga viral suficiente como para causar contagios, o que reavivou o chamamento das autoridades a non consumir leite non pasteurizado.

A gran incógnita agora é se o virus pode gañar a capacidade de transmitirse entre persoas, algo que non se observou ata o momento. “Aínda que ata o de agora os casos de H5N1 en humanos foron leves, estes virus son altamente patoxénicos nos modelos animais que usamos [ratos e furóns]. É preocupante que virus así estean a circular na natureza. E mentres sigan infectando ao gando seguirá habendo máis casos en humanos”, explica a este xornal o virólogo Yoshihiro Kawaoka, autor principal do estudo. “É posible que o H5N1 fágase máis virulento. Non queremos que estes virus circulen nas granxas. O obxectivo é contelo. Vacinar aos animais reduciría a expansión, pero poida que non funcione ao 100%. Por iso a vacinación é unha estratexia que hai que avaliar con moito coidado”, advirte Kawaoka, investigador en saúde animal da Universidade de Wisconsin en Madison.

Elisa Pérez, viróloga veterinaria no Centro de Investigación en Sanidade Animal do CSIC, que non participou no estudo, opina que os novos datos son “moi importantes e preocupantes”. “Estamos a ver que este virus ten cada vez máis capacidade de transmitirse entre mamíferos, algo que nunca antes observouse en gripe aviaria”. Tampouco se viu nunca un virus deste tipo con afinidade tanto para contaxiar a aves como a mamíferos. Para Pérez, é especialmente relevante todos os novos datos sobre o leite polas súas repercusións na gandería e a industria alimentaria. “Este virus mostra unha clara preferencia polas mamas e transmítese a través do leite. A cantidade de virus que hai no leite de vaca é enorme, algo nunca visto. Por iso asumimos que nas granxas de Estados Unidos os contagios están a transmitirse polos sistemas mecánicos de muxido e o movemento de animais e traballadores entre granxas, aínda que realmente non temos datos para saber o que está a pasar realmente. Tamén é un enigma por que en Estados Unidos hai tantas explotacións afectadas e en Europa nin unha. Pode ser que alí haxa máis contacto con aves silvestres, pero é unha pregunta sen resposta”, destaca.

En xuño, investigadores de Estados Unidos e Alemaña aseguraron a The New York Times que non atoparon probas de que o H5N1 transmítase por vía aérea, o que serían boas noticias para a súa contención, aínda que os resultados aínda non se publicaron nunha revista científica.

O virólogo do Consello Superior de Investigacións Científicas Antonio Alcamí formaba parte dun equipo internacional que detectou un brote masivo de H5N1 na Antártida. O investigador explica a este diario que “o máis preocupante” é a “dobre especificidade do novo virus”, o que lle permite unirse ao receptor que teñen as células humanas das vías respiratorias altas. “É evidente que o virus está a cambiar e leste é un paso máis. Hai que aumentar a vixilancia deste patóxeno”, opina.

Ata o momento describíronse unhas 30 infeccións en humanos en todo o mundo desde 2021, na súa maioría leves ou asintomáticos, tras o contacto con animais infectados. Con todo, dos sete casos de infección coa variante 2.3.4.4b, catro desenvolveron enfermidade grave e un morreu, segundo o CDC. Por agora non se detectou ningunha transmisión de persoa a persoa. A OMS considera que o risco para a saúde pública é “baixo”, pero en maio, a epidemióloga estadounidense Maria van Kerkhove, directora da unidade de enfermidades emerxentes da organización, advertiu de que: “Con case total certeza, teremos outra pandemia de gripe ao longo da nosa vida”.

 Mentres, en Europa, os casos de gripe aviaria en aves salvaxes caeu drasticamente entre marzo e xuño, segundo os datos publicados o xoves polo Centro Europeo de Control de Enfermidades. O risco de infección coa variante altamente patogénica do H5N1 para a poboación xeral é baixo, e de baixo a moderado para as persoas expostas a animais infectados, asegura a axencia da UE.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.com

O CROMOSOMA HUMANO Y ESTÁ EVOLUCIONANDO MOITO MÁIS RÁPIDO QUE O CROMOSOMA X

As mutacións xenéticas están a remodelar a nosa árbore xenealóxica. Os científicos descubriron, tras secuenciar completamente os cromosomas sexuais de primates non humanos, que o cromosoma Y específico do macho está a evolucionar a unha velocidade incrible; con todo, non ocorre o mesmo co cromosoma X, que está practicamente estático.

O par de bases do cromosoma 23 contén o que se coñece como os nosos cromosomas sexuais. Para a maioría das mulleres, este par contén dous cromosomas X, mentres que para a maioría dos homes contén un cromosoma X e un cromosoma Y. Desde 2010, os científicos saben que o cromosoma Y está a evolucionar velozmente entre os humanos, pero resulta que isto mesmo está a pasar entre todos os grandes simios, que son os parentes máis próximos aos seres humanos. Os humanos e os chimpancés comparten máis do 98% do seu ADN en todo o xenoma, pero cos nosos parentes vivos máis próximos só compartimos entre o 14% e o 27% das secuencias de ADN do cromosoma Y humano.

Este achado resulta sorprendente, dado que humanos e chimpancés afastáronse evolutivamente hai apenas 7 millóns de anos, o que supón, precisamente, un problema en termos evolutivos. (Este descubrimento suxire unha enorme cantidade de cambios rápidos no xenoma). A evolución é un proceso, non un resultado, e non sempre ocorre de forma lineal. Con todo, a forma en que a evolución actúa sobre a nosa especie pode non ser a que imaxinamos.

"O alcance das diferenzas entre os cromosomas Y destas especies foi moi sorprendente", dixo a autora do estudo, Kateryna Makova, catedrática de Ciencias da Vida Verne M. Willaman, profesora de bioloxía en Penn State e líder da investigación que publica a revista Nature. “Algunhas destas especies separáronse da liñaxe humana hai só sete millóns de anos, o que non é moito tempo en termos de evolución. Isto mostra que os cromosomas Y están a evolucionar moi rápido”.

Agora, un equipo internacional de Penn State, o Instituto Nacional de Investigación do Xenoma Humano e a Universidade de Washington produciu xenomas de referencia completos "de extremo a extremo" para os cromosomas sexuais de cinco especies de grandes simios e unha especie de simios menores, descubrindo cambios evolutivos moi rápidos no cromosoma Y específico dos machos.

Utilizando o que se chama secuenciación telómero a telómero (T2T) (os telómeros son os extremos dos cromosomas), os investigadores utilizaron software informático para facer comparacións entre as especies e discernir que partes do cromosoma cambiaron e cales seguían sendo as mesmas.

"O cromosoma Y é importante para a fertilidade humana, e o cromosoma X alberga xenes críticos para a reprodución, a cognición e a inmunidade. O noso estudo abre as portas a moitas investigacións futuras sobre os cromosomas sexuais, como evolucionaron e as enfermidades asociadas con eles. Todas as especies vivas de grandes simios non humanos que estudamos están en perigo de extinción. A dispoñibilidade das súas secuencias completas de cromosomas sexuais facilitará os estudos da súa dispersión específica por sexo na natureza e dos seus xenes importantes para a reprodución e a fertilidade”, apunta Makova.

Entre as seis especies, o cromosoma Y exhibiu moita máis variabilidade que o cromosoma X. Isto non significa que os individuos con este cromosoma sexan dalgunha maneira máis evolucionados que aqueles que non o teñen, pero as diferenzas entre os cromosomas Y estaban moi marcadas mesmo entre especies do mesmo xénero como os chimpancés e os bonobos.

O motivo? Non está claro exactamente por que o cromosoma Y está a evolucionar tan rapidamente. O cromosoma Y desempeña un papel fundamental na produción de esperma e a fertilidade. Ter unha soa copia deste mostra unha vulnerabilidade, xa que se se producen cambios, non hai un segundo cromosoma que actúe como respaldo. No caso do cromosoma X, estaba altamente conservado en todas as especies de primates, tal e como podería esperarse dunha estrutura cun papel crítico na reprodución. "Os cromosomas sexuais comezaron como calquera outro par de cromosomas, pero o Y foi único na acumulación de moitas delecións, outras mutacións e elementos repetitivos porque non intercambia información xenética con outros cromosomas na maior parte da súa lonxitude", aclarou Makova.

Os xenes do cromosoma Y están a evolucionar baixo unha selección purificadora na que certos xenes están protexidos por mecanismos de seguridade que manteñen intactas secuencias importantes como a supervivencia (o cromosoma Y é esencial para a existencia continuada dos machos).

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.es    Imaxes: Midjourney/Sarah Romero e elmundo.es/salud

UNHA NOVA TÉCNICA ABRE A PORTA Á EDICIÓN A GRAN ESCALA DO ADN PARA CURAR ENFERMIDADES

Visualización do mecanismo ponte recombinasa na que destaca o ADN do transposón e o sitio xenómico obxectivo / Visual Science

 

A edición xenética permite reescribir o xenoma dunha persoa para corrixir erros que producen enfermidades. É o que se logrou coa anemia falciforme, unha doenza provocada por unha mutación que fai que os glóbulos vermellos teñan forma de fouce en lugar da redonda habitual. Esa deformación impide que circulen ben polos vasos sanguíneos, provocando fortes dores e morte prematura. En decembro de 2023, EE UU aprobou o primeiro tratamento para esta enfermidade hereditaria realizado co sistema de edición CRISPR. Esas tesoiras moleculares permiten substituír o xene defectuoso que produce a hemoglobina, a proteína que transporta o osíxeno no sangue, por un que funciona correctamente.

Esta tecnoloxía xa ten aplicacións, desde as enfermidades xenéticas hereditarias á inmunoterapia do cancro, pero presenta algúns problemas de precisión, como o corte de secuencias non desexadas, parecidas ao obxectivo que se quere eliminar, ou a liberación de anacos de ADN cortados que produzan unha resposta inmune daniña para o paciente ou inestabilidade xenómica. A revista  Nature acaba de publicar dous artigos nos que se describe un novo mecanismo de edición xenética potencialmente máis preciso e coa capacidade para introducir longas secuencias de ADN en lugares específicos do xenoma.

Os investigadores utilizaron a capacidade do que se coñece como xenes saltaríns (ou elementos xenéticos transponibles), elementos móbiles que poden ir a distintas partes do xenoma da célula ou mesmo doutros microorganismos e desempeñan un papel esencial na evolución e a adaptación dos seres vivos. Para os seus saltos polo xenoma, estes elementos sérvense dunhas encimas, as recombinasas, que constrúen unha ponte de ARN entre o ADN de orixe e o do lugar onde se vai a inserir.

Segundo explican os autores, de varias institucións académicas e universidades que inclúen as de Berkeley e Stanford (EE UU) e a de Tokio (Xapón), estas pontes son reprogramables e serven para elixir o lugar específico no que se pretende inserir o anaco de ADN desexado. Esta versatilidade permitiría, por exemplo, levar unha copia funcional dun xene para substituír un defectuoso que estea a causar unha enfermidade, como sucede no caso da anemia falciforme. Nun dos traballos, os autores foron capaces de levar un xene a unha rexión do xenoma da bacteria Escherichia Coli cunha precisión do 94% e cunha eficiencia de inserción do 60%.

Utilizando este mecanismo, un equipo liderado por Patrick Hsu, do Arc Institute, en Pau Alto (EE UU), demostrou que as recombinasas podíanse programar para investir, cortar ou inserir secuencias de ADN personalizadas en rexións específicas do xenoma da E. coli, o modelo elixido para probar a técnica. Ademais, os investigadores identificaron outras pontes de ARN noutros elementos transponibles, algo que suxire que existen varias encimas que serían útiles como ferramentas de edición xenética.

Hsu explica que as pontes de ARN “ofrecen a capacidade única de recoñecer e manipular simultaneamente dúas secuencias de ADN para a inserción, escisión ou investimento nun só paso, abrindo novas posibilidades que non son facilmente alcanzables cos sistemas CRISPR actuais”. “CRISPR require a reparación do ADN celular despois de facer un corte, mentres que a “edición de ponte” pode realizar a recombinación de ADN sen necesitar os mecanismos de reparación do ADN celular”, continúa o investigador, da Universidade de California en Berkeley. “Isto podería levar potencialmente a resultados de edición xenética máis seguros, porque os cortes de CRISPR poden provocar grandes eliminacións ou translocaciones non desexadas no sitio de corte”, conclúe.

Lluís Montoliu, investigador do Centro Nacional de Biotecnoloxía do CSIC que non participou no estudo, coincide na utilidade que pode ter a nova técnica para ir máis aló do CRISPR e modificar rexións maiores do xenoma de forma máis segura, algo que incrementa o potencial terapéutico. “O laboratorio de Hsu describe un novo sistema de modificación xenética de ADN que permite liquidar as carencias dos sistemas CRISPR-Cas, moi útiles para inactivar xenes por mutación ou para cambiar ou inserir/delecionar poucos nucleótidos (letras) do xenoma pero netamente ineficaces para sustentar, a nivel clínico, a inserción, deleción ou investimento de grandes secuencias de ADN, que adoitan estar presentes, como alteracións cromosómicas, en moitas enfermidades de orixe xenética”, indica.

Como limitacións, Montoliu apunta a que o sistema aínda está “asociado a modificacións noutros lugares parecidos do xenoma e cunha eficacia variable, entre un 5% e un 99%, cun rango moi amplo de resposta”, aínda que cre que “seguramente mellorará coa optimización futura do sistema”. Ademais, lembra que “os experimentos soamente repórtanse en bacterias e non sabemos se vai funcionar en células de mamíferos”.

FONTE: Daniel Mediavilla/elpais.com

ESTE PTEROSAURO, RÉPTIL VOADOR, DE HAI 100 MILLÓNS DE ANOS, TIÑA UNHA LINGUA PODEROSA PARA DEGLUTIR ÁS SÚAS PRESAS

Hai 100 millóns de anos, unha sombra sinistra sobrevoaba o mar interior do que hoxe é Australia. Cunha envergadura de case cinco metros, este animal sería un depredador temible. Un equipo da Universidade de Curtin estudou os seus ósos fosilizados, que non deixan lugar a dúbidas de que se trata dunha nova especie de pterosaurio. Este formidable réptil voador que vivía entre dinosauros tiña unha lingua musculada que lle permitía deglutir ás súas presas.

Os restos, desenterrados en 2021 no oeste de Queensland, pertencen a Haliskia peterseni, un novo xénero e especie de pterosaurio anhangueriano. Os investigadores chegaron a esa conclusión baseándose na forma do seu cranio, a disposición dos dentes e a forma do óso do ombreiro. O grupo anhangueriano distribuíuse por todo o mundo, mesmo no que hoxe é España, Inglaterra, Marrocos, China, Brasil e Estados Unidos.

"Cunha envergadura de aproximadamente 4,6 m, Haliskia sería un depredador temible hai uns 100 millóns de anos, cando gran parte do centro oeste de Queensland estaba baixa a auga, cuberta por un vasto mar interior e posicionada globalmente preto de onde se atopa hoxe a costa sur de Victoria", explica Adele Pentland, da Escola de Ciencias Planetarias e da Terra de Curtin e responsable do estudo publicado na revista Scientific reports.

O espécime é o máis completo dun anhangueriano, e de calquera pterosaurio, descuberto en Australia ata a data. "O exemplar inclúe unha mandíbula inferior completa, a punta da mandíbula superior, 43 dentes, vértebras, costelas, ósos de ámbalas ás e parte dunha pata. Tamén están presentes ósos da gorxa moi finos e delicados, o que indica unha lingua musculosa, que axudou durante a alimentación de peixes e cefalópodos", sinala a autora.

Recentemente, outro equipo de investigadores deu a coñecer outro pterosaurio australiano chamado Thapunngaka shawi. Máis grande, tiña unha envergadura de 7 metros e a boca en forma de lanza, "como unha caveira cun pescozo longo, unido a un par de ás longas".

Os pterosaurios eran probablemente as criaturas máis grandes que xamais alzasen o voo. Os máis xigantescos alcanzaban os dez ou doce metros de envergadura. Durante millóns de anos sobrevoaron as cabezas dos dinosauros ata que ambos se extinguiron hai uns 66 millóns de anos como consecuencia do famoso impacto do meteorito de Chicxulub (México).

Unha das súas características máis notables era un pescozo desproporcionado, máis longo que o dunha xirafa. Crese que despegaban pouco despois de romper o cascarón, que eran capaces de controlar a cor das súas plumas utilizando pigmentos de melanina e que algúns tiñan unha ferocidade comparable á do famoso Tiranosaurio rex, ata o punto de serían capaces de tragar presas do tamaño dun poni.

FONTE: abc.es/ciencia    Imaxes: nature.com/articles/s41598-024-60889-8

CONFIRMAN QUE O NÚCLEO INTERNO DA TERRA RETARDOUSE

O movemento do núcleo interno da Terra, unha esfera sólida de ferro e níquel (NiFe) do tamaño da Lúa situada a máis de 4.800 km baixo a superficie, foi obxecto de debate para a comunidade científica desde hai dúas décadas. Algúns investigadores sostiveron que a velocidade do núcleo retardouse, aínda que aínda viraba máis rapidamente que a superficie. Un novo estudo da Universidade do Sur de California (USC) atopou un cambio nesa dinámica. O núcleo retárdase, si, pero tanto que xa se move máis lentamente que a superficie terrestre. O fenómeno, din na revista Nature, comezou ao redor do 2010 e é a primeira vez que sucede en corenta anos. Os cambios poderían alterar a duración do día en fraccións de segundo.

"Cando vin por primeira vez os sismogramas que insinuaban este cambio, quedei perplexo", recoñece John Vidale, profesor decano de Ciencias da Terra na USC. "Pero cando atopamos dúas ducias de observacións máis que sinalaban o mesmo patrón, o resultado foi ineludible. O núcleo interno desacelerarase por primeira vez en moitas décadas. Outros científicos defenderon recentemente modelos similares e diferentes, pero o noso último estudo proporciona a resolución máis convincente", asegura o investigador.

Os autores cren que o núcleo interno está a investirse e retrocedendo en relación coa superficie do planeta debido a que se move lixeiramente máis lento en lugar de máis rápido que o manto da Terra por primeira vez en aproximadamente 40 anos. En relación coa súa velocidade en décadas anteriores, o núcleo interno estase desacelerando.

O núcleo interno, rodeado polo núcleo externo líquido de ferro e níquel, presenta un desafío para os investigadores: non se pode visitar nin ver. Os científicos deben utilizar as ondas sísmicas dos terremotos para crear representacións do seu movemento.

Vidale e Wei Wang, da Academia de Ciencias de China, utilizaron datos de terremotos repetidos, eventos sísmicos que ocorren no mesmo lugar, para producir sismogramas idénticos. Así, compilaron e analizaron datos sísmicos rexistrados ao redor das Illas Sandwich do Sur de 121 terremotos repetidos que ocorreron entre 1991 e 2023. Tamén utilizaron datos de probas nucleares soviéticas xemelgas entre 1971 e 1974, así como de probas nucleares francesas e estadounidenses.

Segundo Vidale, a desaceleración do núcleo interno foi causada pola axitación do núcleo externo de ferro líquido que o rodea, que xera o campo magnético da Terra, así como polos tiróns gravitacionales das densas rexións do manto rochoso supraxacente.

As implicacións deste cambio no movemento do núcleo interno para a superficie da Terra só poden especularse. Vidale cre que o retroceso do núcleo interno pode alterar a duración dun día en fraccións de segundo. Iso si, "é moi difícil notalo, da orde dunha milésima de segundo", tranquiliza.

FONTE: J. de Jorge/abc.es/ciencia

FÉNIX, O ESTRAÑO MUNDO QUE RESÍSTESE A PERDER A SÚA ATMOSFERA

Ilustración do novo planeta TIC365102760 b, alcumado Fénix pola súa capacidade para sobrevivir á intensa radiación da súa estrela, unha xigante vermella extremadamente próxima / Roberto Molar Candanosa/Johns Hopkins University

Un raro planeta descuberto en 2023 acábase de engadir agora á colección dos máis estraños coñecidos polo home. Trátase dun mundo que debería ser reducido hai moito a unha simple rocha espida e ardente, xa que se atopa extremadamente preto da súa estrela, o que significa que está sometido a unha continua en intensa radiación. Pero no lugar diso, dalgunha maneira e contra todo prognóstico, este exoplaneta conseguiu desenvolver, e conservar, unha grosa atmosfera ao seu redor. Toda unha lección de supervivencia que permitirá aos científicos saber moito máis de como poden os planetas resistir en ambientes tan extremos.

O seu nome oficial é TIC365102760 b, atópase a 1.840 anos luz de distancia e foi descuberto en 2023, pero recibe o sobrenome de Fénix pola súa extraordinaria capacidade para soportar a inmensa cantidade de enerxía que recibe da súa estrela, unha xigante vermella á que, devandito sexa de paso, non queda demasiado tempo de vida. Algún día, cando o Sol tamén pase pola súa fase de xigante vermella, o noso propio mundo podería moi ben parecerse a Fénix. O achado acábase de publicar en The Astronomical Journal.

"Este planeta -explica Sam Grunblatt, astrofísico da Universidade Johns Hopkins e director da investigación- non está a evolucionar como pensabamos, parece ter unha atmosfera moito máis grande e menos densa do esperado para estes sistemas. A gran pregunta é como puido manter esa atmosfera a pesar de estar tan preto dunha estrela anfitrioa tan grande".

Tan preto, neste caso, significa que Fénix está unhas seis veces máis próximo á súa estrela do que Mercurio estao do Sol. É dicir, que en boa lóxica debería estar, literalmente, torrado e desprovisto de calquera indicio atmosférico, perdido e arrastrado ao espazo hai moito tempo polo intenso e persistente vento solar.

Fénix pertence a unha categoría de mundos raros, chamados ’Neptunos quentes’ porque comparten moitas similitudes co xigante xeado do Sistema Solar a pesar de estar moito máis quentes e atoparse moito máis preto das súas estrelas anfitrioas. Pero este novo mundo, 6,2 veces maior que a Terra e que completa unha órbita cada 4,2 días, é sorprendentemente máis pequeno, máis vello e máis quente do que os científicos crían posible.

Os autores do estudo pensan que factores como a idade de Fénix, as abrasadoras temperaturas que reinan na súa superficie e a súa densidade inesperadamente baixa contribuíron a que o proceso de refugallo da súa atmosfera prodúzase a un ritmo máis lento do que se cría posible. Os investigadores tamén estimaron que o planeta ten 60 veces menos densidade que o ’Neptuno quente’ máis denso descuberto ata a data, e que non conseguirá sobrevivir máis de 100 millóns de anos antes de precipitarse nunha espiral mortal contra a súa estrela xigante.

"É o planeta máis pequeno que atopamos ao redor dunha destas xigantes vermellas -explica Grunblatt-, e probablemente o planeta de menor masa orbitando unha estrela xigante vermella que xamais vísemos. Por iso parece realmente estraño. Non sabemos por que aínda ten atmosfera cando outros ’Neptunos quentes’ que son moito máis pequenos e moito máis densos parecen estar a perder as súas atmosferas en contornas moito menos extremas".

Grunblatt e o seu equipo conseguiron obter todos eses coñecementos do planeta ideando un novo método para axustar os datos do satélite TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) da NASA. O telescopio da nave, en efecto, pode detectar planetas de baixa densidade a medida que atenúan o brillo das súas estrelas anfitrioas cando pasan fronte a eles. Pero o equipo de Grunblatt filtrou a luz non desexada nas imaxes e logo combinounas con medicións adicionais do Observatorio Keck, no volcán Mauna Kea de Hawai, unha instalación que rastrexa as pequenas oscilacións das estrelas causadas polos planetas que as orbitan.

Os achados poderían axudar a comprender mellor como poderían evolucionar atmosferas como a da Terra, dixo Grunblatt. Os científicos, de feito, predín que dentro duns poucos miles de millóns de anos o Sol expandirase ata converterse nunha estrela xigante vermella que se inchará e que probablemente engulirá ao noso planeta e aos demais mundos interiores.

"Non entendemos moi ben as últimas etapas da evolución dos sistemas planetarios - admite Grunblatt-. E este achado dinos que talvez a atmosfera da Terra non evolucione exactamente como pensabamos que o faría".

Os planetas ’inchados’ como Fénix adoitan estar compostos de gases, xeo ou outros materiais máis lixeiros que os fan, en xeral, menos densos do que é calquera planeta do Sistema Solar. Son tan raros que os científicos cren que só ao redor do 1% das estrelas téñenos. Os exoplanetas como Fénix, explica Grunblatt, non se descobren con tanta frecuencia, porque os seus tamaños máis pequenos fanos máis difíciles de detectar. Por iso o seu equipo está a buscar máis destes mundos, e grazas á súa nova técnica xa atoparon unha ducia de candidatos potenciais.

"Aínda nos queda un longo camiño por percorrer -conclúe o científico- para comprender como evolucionan as atmosferas planetarias co tempo".

FONTE: José Manuel Nives/abc.es/ciencia

DESVELADOO MISTERIO DO VENTO SOLAR LENTO

Ilustración da nave Solar orbiter / ESA

O vento solar, que pode viaxar por centos de quilómetros por segundo, fascinou aos científicos durante anos. Agora, grazas aos datos recollidos pola misión Solar Orbiter, os científicos pescudaron máis cousas sobre a orixe deste fenómeno.

O vento solar é un fluxo continuo de partículas de plasma que saen despedidas desde o Sol ao espazo. Cando viaxan a máis de 500 km por segundo chámaselle vento «rápido» e cando vai a menos de 500 km/s, é «lento».

Nalgunhas ocasións, estas partículas solares chocan coa atmosfera da Terra dando lugar ás impresionantes auroras boreais que vemos no ceo, pero cando o Sol libera grandes cantidades de plasma (execcións), pode ser perigoso e causar importantes danos en satélites e sistemas de comunicación.

Os científicos levan décadas observando este fenómeno pero aínda non coñecen ben as fontes e os mecanismos que liberan, aceleran e conducen ao plasma do vento solar cara ao Sistema Solar, en especial o vento solar lento.

Para estudalo, en 2020, a Axencia Espacial Europea (ESA), con apoio da NASA, lanzou a nave Solar Orbiter que, ademais de captar as imaxes máis próximas e detalladas do Sol tomadas xamais, obtén, mide e relaciona o vento solar coa súa zona de orixe na superficie do Sol.

Para iso, Solar Orbiter conta con dez instrumentos científicos que recollen e analizan mostras do vento solar próximas á nave, e que captan imaxes de alta calidade da actividade na superficie do Sol.

Esta combinación de datos permitiu aos científicos identificar por primeira vez onde se orixina o vento solar lento e axudoulles a pescudar como abandona o Sol e vaise cara á heliosfera, a inmensa burbulla que rodea ao Sol e aos seus planetas e que protexe ao sistema solar da radiación.

"Como Solar Orbiter viaxa moi preto do Sol, podemos captar a complexa natureza do vento solar e obter unha imaxe moito máis clara das súas orixes e de como esta complexidade vese impulsada polos cambios nas diferentes rexións de orixe", explica Steph Yardley, da Universidade de Northumbria (Newcastle upon Tyne) e líder da investigación.

Crese que a diferenza entre a velocidade do vento solar rápido e lento débese ás distintas zonas da coroa do Sol, a capa máis externa da súa atmosfera, nas que se orixinan.

Un dos obxectivos do Solar Orbiter era probar a teoría de que o vento solar lento orixínase na coroa pechada e escapa ao espazo grazas a un proceso de ruptura e reconexión das liñas de campo magnético.

O equipo científico fíxoo medindo a «composición» das correntes de vento solar, que varía segundo a súa procedencia: a coroa pechada, máis quente, fronte á coroa aberta, máis fría. Grazas aos instrumentos do Solar Orbiter, o equipo puido analizar a actividade na superficie do Sol e comparala coas correntes de vento solar recollidas pola nave. Á vez, a partir das imaxes da superficie solar puideron determinar que as correntes de vento lento procedían dunha zona na que confluían a coroa aberta e a coroa pechada, demostrando así a teoría de que o vento lento pode escapar das liñas de campo magnético pechadas mediante o proceso de ruptura e reconexión.

"Desde o principio, un dos principais obxectivos da misión Solar Orbiter foi relacionar os fenómenos dinámicos do Sol co seu impacto na burbulla de plasma que rodea a heliosfera", explica Daniel Müller, científico do Proxecto Solar Orbiter da ESA.

"Para conseguilo, tivemos que combinar observacións remotas do Sol con medicións in situ do vento solar ao seu paso pola nave". "O resultado confirma que Solar Orbiter é capaz de establecer conexións sólidas entre o vento solar e as súas rexións de orixe na superficie solar. Este era unha obxectivo clave da misión e ábrenos o camiño para estudar a orixe do vento solar cun detalle sen precedentes", conclúe Müller.

En próximas investigacións, "será moi interesante usar os datos de Solar Orbiter e facer tamén unha comparación con conxuntos de datos doutras misións próximas, como a Parker Solar Probe da NASA", avanza Yardley.

FONTE: eldebate.com/ciencia