#DígochoEu: Non digas *conmigo
Nada de *conmigo! Atención aexplicación de Esther sobre os rronomes persoais que integran a preposición con.
#DígochoEu
O amor á miña filla Paula axudoume a sandar
Desde a publicación do seu título máis mítico, A casa dos espíritos (1982), Isabel Allende conquistou o corazón e a mente de 80 millóns de lectores en todo o planeta. Na actualidade, é a escritora viva máis lida en español e a súa obra foi traducida a 42 idiomas. Durante máis de tres décadas, os seus libros convertéronse nun fenómeno literario mundial que a consolidaron como un dos referentes da literatura latinoamericana, e algúns dos seus títulos tamén foron levados ao cinema e á televisión.
Herdeira do realismo máxico, as súas obras xuntan a memoria, a historia, o humor, o máxico e o cotián. Dona dun humor burlón, irónico e sarcástico; pero tamén dunha visión social e espiritual da vida, aos seus 82 anos segue defendendo os ideais que marcaron a súa mocidade en Chile: o feminismo e a loita contra a desigualdade social.
Dous obxectivos que persegue desde a Fundación Isabel Allende, creada en homenaxe á súa filla: “A maior lección da miña vida ensinouma a miña filla, Paula. Ela ensinoume que o amor, a xenerosidade e a compaixón son as forzas máis poderosas para cambiar o mundo”. Na súa última novela, titulada O meu nome é Emilia do Valle (2025, Praza & Janés), Allende volve ás súas raíces chilenas nun relato de amor, guerra, violencia, traizón e redención.
CANTO SABES DE CASTELA-A MANCHA? IV
Continúo coa serie adicada a Castela-A Mancha, esa comunidade autónoma do interior de España, famosa pola súa artesanía, polos monumentos únicos das súas cidades e por ser o escenario das aventuras do famoso personaxe literario Don Quixote da Mancha.
A contestación correcta á pregunta de onte é Toledo. A capital e o máximo órgano executivo e lexislativo da Comunidade ten a súa sede en Toledo, e Albacete, é sede do máximo órgano xudicial.
E imos coa pregunta de hoxe!
4. Cal é, aproximadamente, a extensión de Castela-A Mancha?
- 69.000 km2
- 79.000 km3
- 89.000 km2
Mañá a solución e una nova proposta!
FONTE: es.wikipedia.org Imaxes: mapas-mundo.com e es.dreamstime.com
SABÍAS QUE.. Que papel xogan os volcáns na regulación do clima global?
Volcán Colima (México) entrando en erupción en novembro de 2015
Os volcáns poden ter un impacto significativo no clima global, tanto a curto como a longo prazo. Durante unha erupción, grandes cantidades de gases, como dióxido de xofre (SO₂), cinzas e partículas finas, son expulsadas á atmosfera. O dióxido de xofre, ao combinarse co vapor de auga, forma aerosois de ácido sulfúrico que reflicten a luz solar e contribúen a arrefriar a atmosfera. Este fenómeno, coñecido como "inverno volcánico", pode reducir temporalmente as temperaturas globais, alterando patróns climáticos e causando períodos de arrefriado que duran desde meses ata varios anos. Con todo, este arrefriado é xeralmente de curta duración en comparación co quecemento global a longo prazo causado por gases de efecto invernadoiro.
Nalgúns casos, as erupcións volcánicas poden tamén liberar dióxido de carbono (CO₂), aínda que en cantidades moito menores que as liberadas pola actividade humana. A longo prazo, os volcáns poden influír no clima a través da liberación destes gases, en erupcións de grandes proporcións e longa duración.
A atmosfera terrestre cambiou constantemente ao longo do tempo xeolóxico e en relación directa co vulcanismo. A primeira atmosfera que se formou, produto do masivo impacto meteorítico sobre a superficie terrestre e que escapou cara ao espazo, deu paso á formación dunha segunda atmosfera xerada, en gran maneira, pola desgasificación terrestre a través dos volcáns e continúase modificando actualmente polo mesmo proceso. A emanación de gases volcánicos (H₂O, CO₂, S, F, Cl, N, …) permaneceu máis ou menos constante ao longo da historia da Terra (4.500 millóns de anos). A composición gasosa da atmosfera evolucionou debido a varios cambios forzosos durante este tempo. Ao principio, a atmosfera estaba dominada polo dióxico de carbono (CO₂) de orixe volcánico, despois do cal a fotosíntese e o enterramento do carbón orgánico deron paso á acumulación de osíxeno.
A achega masiva de vapor de auga volcánico a medida que aumentou a actividade volcánica contribuíu á formación dos océanos. O tempo necesario para alcanzar unha concentración óptima de osíxeno foi da orde duns 2.000 millóns de anos e desde entón a atmosfera evolucionou ata a súa composición actual (78 % en volume de nitróxeno e 21 % de osíxeno, con todas as outras especies gasosas formando o total 1 % restante). O contido predominante en nitróxeno é debido á natureza inerte do devandito gas.
Outros gases interviñeron nos ciclos bioquímicos de forma que se incorporan á Terra sólida, pero o nitróxeno é pouco reactivo e permaneceu maioritariamente na atmosfera. No caso do CO₂, a pesar da súa continua presenza na desgasificación volcánica, parece que a súa presenza na atmosfera foi decrecendo co tempo xeolóxico. Con todo, tamén existiron picos na desgasificación terrestre que se corresponden con elevados niveis de vulcanismo que puideron contribuír a picos no contido en CO₂ atmosférico e, por tanto, a períodos de quecemento climático durante a historia terrestre. Na actualidade o contido atmosférico do CO₂ incrementou drasticamente nas últimas décadas debido para o efecto antrópico, principalmente pola combustión de combustibles fósiles, o que está desequilibrado o sistema atmosférico e contribuíndo significativamente ao cambio climático que estamos a vivir.
Aínda que hai unha aceptación xeneralizada de que o cambio climático global actual é, en gran parte, debido á emisión dos gases invernadoiro por efecto das actividades industriais e antrópicas, a historia xeolóxica da Terra mostra que o clima mundial cambiou constantemente. En parte, isto pode estar relacionado coa alta temperatura inicial da Terra, inmediatamente despois da súa formación e o seu arrefriado progresivo desde entón. Tamén se pode atribuír ao cambio composicional progresivo da atmosfera da Terra a través do tempo. Tamén sabemos que os gases volcánicos e os resultantes aerosois atmosféricos teñen efectos directos sobre o cambio climático. Aínda que as erupcións volcánicas adoitan producir efectos a curto prazo sobre o clima, as erupcións moi grandes poderían ter efectos máis profundos, quizais mesmo provocando etapas glaciales e mesmo cambio climático, tanto como para causar extincións en masa.
Algunhas erupcións históricas rexistraron efectos atmosféricos con descensos ou aumentos da temperatura global nos poucos anos inmediatamente posteriores ás erupcións, como foi o caso de Laki (1.783) en Islandia, Tambora (1.815) e Krakatoa (1.883), ambas as en Indonesia, ou a do Pinatubo (1.990) en Filipinas. Con todo, en todas elas está comprobado que o efecto climático foi moi acoutado no tempo. Incluso a erupción da caldeira de Toba, en Indonesia hai uns 75.000 anos e que emitiu máis de 3.000 km3 de material volcánico, está a descartarse como a causante da extinción masiva de homínidos que ocorreu na devandita época, ao comprobarse que os seus efectos climáticos non foron tan relevantes nin duradeiros como se pensaba.
Con todo, os “Flood Basalts (inmensas extensións de lavas basálticas) resultantes de erupcións xigantescas e de longa duración, de decenas a centenares de miles de anos, como é o caso dos Deccan Traps na India ou o Columbia River Plateau en EE. UU., si se consideran con suficiente impacto potencial para causar efectos climáticos duradeiros a escala global. De feito, algunhas das extincións en masa máis importantes, como as ocorridas na transición entre os períodos Pérmico e Triásico, atribúense para o efecto directo deste tipo de grandes erupcións por emisión masiva de gases volcánicos á atmosfera, sobre todo SO₂ e CO₂.
Con todo, os efectos indirectos da actividade volcánica no cambio climático global, como parte do ciclo das placas tectónicas da Terra, de cando en cando considéranse. Estes procesos xeodinámicos foron, probablemente, máis importantes no control a longo prazo do cambio climático global que os efectos relativamente curtos das principais erupcións volcánicas. Por exemplo, se consideramos o efecto da expansión do fondo mariño e da tectónica de placas no clima, vemos que os continentes se moven constantemente sobre a face da Terra, cambiando de latitude e clima. Así pois, e soamente por este mecanismo, o clima de case todos os continentes está a cambiar, e isto non ten nada que ver coas emisións de gases de efecto invernadoiro.
Outro efecto importante causado pola actividade vulcano-tectónica son os cambios nas taxas de difusión nas dorsais oceánicas. O aumento das taxas de propagación débese ao aumento das taxas de convección do manto por baixo das dorsais oceánicas. Isto fai que o desprazamento das placas nas dorsais implique o desprazamento de grandes volumes de auga de mar, causando a transgresión ou a inundación de todas as costas continentais e as chairas costeiras a nivel mundial. Isto fai que a superficie dos océanos aumente, e o albedo da Terra (a reflectividad da radiación solar) aumente, provocando un arrefriado global.
Pola contra, cando se reduce a taxa de apertura das dorsais, isto conleva unha regresión global e unha diminución do albedo global, xa que a superficie continental aumenta e está máis exposta e absorbe máis radiación solar que a auga de mar, e por tanto conduce ao quecemento global. Do mesmo xeito, a apertura do fondo mariño nas dorsais e, por tanto, o movemento das masas continentais sobre a face do planeta ten efectos importantes sobre os principais patróns da circulación oceánica actual e sobre a distribución das masas de xeo, o que tamén inflúe sobre o albedo e a insolación solar.
En resumo, vemos como o vulcanismo, xa sexa dunha forma directa mediante a desgasificación do interior da Terra a través das erupcións, xa sexa de maneira indirecta como resposta ao movemento das placas tectónicas, ten unha incidencia importante sobre a creación e evolución da atmosfera terrestre e sobre o clima. A escala xeolóxica á que se rexistra a maioría destes cambios non os fai perceptibles á escala humana ou, polo menos, non os percibimos como predominantes sobre outras causas. Con todo, debemos ter claro que o rexistro xeolóxico móstranos como o clima terrestre foi variando ao longo da historia do planeta, con alternancia de períodos máis cálidos con períodos máis fríos, e como o vulcanismo foi responsable dalgúns destes cambios.
EXISTE REALMENTE A AUGA PURA?
A industria da auga embotellada move miles de millóns grazas á percepción de pureza / iStock (composición)
Parece que a auga pura é algo moi especial, tanto como para ser embotellado e vendido. As compañías purificadoras gañan millóns de euros en todo o mundo coa súa promesa de ofrecer só auga pura. Mesmo, hai unha rama da medicina alternativa que vira ao redor das súas supostas propiedades máxicas. O que pasa é que a auga pura non existe, polo menos, no noso planeta.
May Nyman, profesora de Química na Universidade Estatal de Oregón (EE. UU.), explica que a auga absorbe ións da contorna inevitablemente. “Non existe cunha pureza ao cento por cento, pois tende sempre a disolver outras substancias no seu interior. Iso é porque as súas moléculas posúen unha curiosa forma, con dous núcleos de hidróxeno nun extremo e un núcleo de osíxeno no outro, cada un con diferentes cargas eléctricas. As moléculas de auga empregan esas ligazóns cargadas de hidróxeno para interactuar entre si, pero tamén lles serven para apegarse a outras moléculas que se atopan no seu camiño”, observa Nyman.
Por iso, o máis probable é que a auga disolva un pouco calquera obxecto co que entra en contacto. Ademais, canto máis pura é, máis forza terán as súas ligazóns para apegarse a outras substancias. Iso limita a nosa capacidade de purificarla, porque, nun momento dado, empezaría a disolver as paredes do recipiente contedor.
Por esta razón, “na década de 1990, dicíase que o lago Baikal, en Rusia, tiña auga tan pura que, se se tomaba unha mostra, esta empezaría a disolver o vaso. Formaría unha disolución cos ións do recipiente”, indica Nyman.
A experta asegúranos que esta tendencia do H2O é demasiado poderosa, tanto que nin sequera os científicos poden evitala en laboratorios completamente esterilizados. Gústenos ou non, calquera cousa que unha mostra de auga pura atópase, como unha mota de po ou o plástico dun envase, deixará as súas trazas no líquido.
Durante anos circulou a curiosa afirmación sobre a auga do lago Baikal, en Siberia: que era tan pura que podía disolver un vaso de cristal. Aínda que isto soe a lenda científica, ten un transfondo real. O lago Baikal non só é o máis profundo do mundo, con máis de 1.600 metros de profundidade, senón tamén un dos máis antigos e con auga dunha calidade excepcional.
O seu illamento xeolóxico, a ausencia de contaminación industrial próxima e a acción constante de microbios purificadores converteron as súas augas nun referente natural de pureza.
A afirmación de que podería disolver un vaso non debe tomarse literalmente. Trátase máis ben dunha metáfora científica para ilustrar o comportamento químico da auga extremadamente pura. Canto máis limpa está unha mostra de H2O, máis capacidade ten para atraer e disolver ións da contorna. Isto débese á súa estrutura molecular polar, que fai da auga un disolvente moi activo.
En contornas de laboratorio, a auga ultrapura (desprovista de calquera ión ou partícula) vólvese tan reactiva que pode empezar a corroer lentamente certos materiais, incluíndo metais ou compoñentes do vidro se se almacenan por longos períodos.
En química, o concepto de auga pura é moito máis preciso, e máis esixente, que na linguaxe cotiá. A auga pura, en sentido estrito, refírese ao H2O sen ningún outro compoñente disolto: nin sales minerais, nin microorganismos, nin gases, nin partículas.
Con todo, lograr este nivel de pureza absoluta é practicamente imposible fóra de condicións de laboratorio moi controladas. Por iso, os químicos clasifican a auga segundo o seu nivel de impurezas, especialmente en función do seu contido iónico e a súa condutividade eléctrica.
En contornas científicas manéxanse tres niveles principais de auga ultrapura: tipo I, II e III. A auga tipo I é a máis pura dispoñible e úsase en técnicas analíticas extremadamente sensibles, como a espectrometría de masas ou a bioloxía molecular. O tipo II é adecuado para análises clínicas, preparación de reactivos e algunhas aplicacións microbiológicas. O tipo III, aínda que menos puro, utilízase en enxaugues ou limpeza de materiais de laboratorio.
En cambio, o que consumimos diariamente non se achega a estes estándares. A auga potable contén niveis seguros de minerais como calcio, magnesio ou sodio, e está tratada para eliminar patóxenos, pero non se considera pura no sentido químico.
Pola súa banda, a auga mineral provén de fontes naturais e conserva minerais disoltos de forma natural. A auga purificada (como moitas marcas embotelladas) pasou por procesos como a filtración por carbón activado ou ósmose inversa, pero aínda conserva trazas doutras substancias. En resumo, fóra do laboratorio, a auga que chamamos pura é simplemente apta e segura para beber, non químicamente inmaculada.
Aínda que moitos consumidores asocian a auga embotellada con maior pureza ou seguridade, a realidade é que, en moitos países desenvolvidos, a auga da billa está sometida a regulacións máis estritas e controis de calidade máis frecuentes.
Aínda así, o prexuízo persiste. Segundo un informe da Comisión Europea, cada persoa consome en media 106 litros de auga embotellada ao ano na Unión Europea. Reducir o consumo de auga embotellada podería axudar aos fogares para aforrar en media 600 millóns de euros ao ano.
En moitos casos, a elección responde máis a percepcións de sabor, desconfianza institucional ou márketing que a criterios obxectivos.
A auga da billa tamén contén minerais esenciais e que, en condicións normais, é perfectamente segura. Ademais, representa unha opción máis sostible e económica. Un litro de auga embotellada pode custar entre 100 e 1000 veces máis que un de auga da billa, sen ofrecer vantaxes claras en canto a saúde.
A promesa de auga pura foi un dos maiores éxitos comerciais do último século. O que comezou como unha solución puntual para acceder a auga segura en situacións específicas, hoxe transformouse nunha industria multimillonaria.
Producir unha botella de auga pode requirir máis auga que a que contén / Pixabay
Segundo datos da consultora SkyQuest, o mercado global de auga embotellada superou os 300.000 millóns de dólares en 2024, impulsado por estratexias de márketing que asocian a pureza con saúde, exclusividade ou status. Con todo, moitas destas botellas conteñen auga tratada da billa, sometida a procesos como a ósmose inversa, filtración con carbón activado ou remineralización, sen que iso implique unha maior calidade que a auga potable pública.
Máis aló do contido, o impacto ambiental da auga embotellada é considerable. A produción dunha soa botella de plástico require máis auga que a que contén, ademais de recursos fósiles para fabricar o envase e enerxía para o seu embotellado, refrixeración, transporte e distribución.
O resultado: millóns de toneladas de plástico dun só uso que, en gran parte, non se recicla. Segundo a ONU, estímase que máis dun millón de botellas de plástico cómpranse cada minuto no mundo, e moitas terminan en entulleiras ou ecosistemas mariños, onde tardan séculos en degradarse.
Se consideramos que en moitos países a auga da billa é perfectamente segura e controlada, o custo ecolóxico e económico de consumir auga embotellada resulta difícil de xustificar. Págase máis por un produto cuxo valor engadido é, moitas veces, simbólico.
FONTE: Laura G. de rivera/muyinteresante.com
CANTO SABES DE CASTELA-A MANCHA? III
Continúo coa serie adicada a Castela-A Mancha, esa comunidade autónoma do interior de España, famosa pola súa artesanía, polos monumentos únicos das súas cidades e por ser o escenario das aventuras do famoso personaxe literario Don Quixote da Mancha.
A contestación correcta á pregunta de onte é 5. A saber: Albacete, Cidade Real, Cuenca, Guadalaxara e Toledo.
E imos coa pregunta de hoxe!
3.Cal é a capital da Comunidad de Castela-A Mancha?
- Albacete
- Toledo
- Talavera da Reina
- Almansa
Mañá a solución e unha nova proposta!
FONTE. es.wikipedia.org Imaxes: es.wikipedia.org e turismodebienestar.com
CANTO SABES DE CASTELA-A MANCHA? II
Continúo coa serie adicada a Castela-A Mancha, que onte comezamos. Esa comunidade autónoma do interior de España, famosa pola súa artesanía, polos monumentos únicos das súas cidades e por ser o escenario das aventuras do famoso personaxe literario Don Quixote da Mancha.
A contestación correcta á pregunta de onte é Limita ao norte coas comunidades autónomas de Castela e León e a Comunidad de Madrid, ao oeste coa de Estremadura, ao leste coas de Aragón e a Comunidade Valenciana, e ao sur coas da Región de Murcia e Andalucía. O seu peculiar nome indica que esta rexión é «a parte de Castela ao redor da comarca da Mancha», establecendo para iso unha similitude co tradicional nome de Castela a Nova (rexión predecesora que incluía tamén á provincia de Madrid).
E imos coa pregunta de hoxe!
2. Cantas provincia forman a Comunidade de Castela-A Mancha?
- 4
- 5
- 6
Mañá a solución e una nova proposta!
FONTE: es.wikipedia.org Imaxes: mapasdeespapaña.com e laguaridademimaestro.blogspot.com
O material de construción do futuro parece vido doutro planeta: medra, respira e captura dióxido de carbono
Picoplanktonics no Pavillón de Canadá da Bienal de Venecia, por Living Room Collective / Fotografía de Luca Capuano. Cortesía da Biennale dei Venezia.
As cianobacterias, tamén chamadas algas verdeazuis, son microorganismos fotosintéticos que existen desde hai máis de 3.500 millóns de anos. A diferenza doutras bacterias, son capaces de realizar fotosíntese, é dicir, transformar luz solar, auga e dióxido de carbono (CO₂) en osíxeno e biomasa. Nos últimos anos, estas diminutas criaturas espertaron gran interese pola súa capacidade para absorber CO₂, o principal gas responsable do cambio climático.
Un equipo interdisciplinar do Instituto Federal de Tecnoloxía de Zúric (ETH Zúric), liderado polo profesor Mark Tibbitt, desenvolveu un material vivo que literalmente respira. Trátase dunha substancia moldeable, imprimible en 3D, que alberga cianobacterias capaces de realizar fotosíntese e absorber CO₂ do aire. A innovación foi publicada recentemente na revista Nature Communications e representa un paso prometedor cara a edificios que actúan como sumidoiros de carbono.
A material base é un hidroxel, unha substancia xelatinosa con gran contido de auga que serve como hábitat para as cianobacterias. Este xel está composto por unha rede de polímeros especialmente deseñada para permitir o paso de luz, auga, nutrientes e CO₂, asegurando así que as bacterias poidan vivir, medrar e desempeñar a súa función fotosintética de forma eficiente.
Pero o realmente novo non é só que o material sexa capaz de xerar biomasa, senón que tamén pode formar minerais que almacenan o carbono de maneira máis estable. As cianobacterias, ao realizar a fotosíntese, modifican a contorna química ao seu redor, provocando a formación de minerais como o cal (carbonato de calcio). Estes minerais quedan atrapados dentro do material, reforzando a súa estrutura e proporcionando un almacenamento de carbono máis duradeiro que a biomasa vexetal.
En probas de laboratorio, este material demostrou ser capaz de absorber CO₂ durante máis de 400 días, almacenando a maior parte en forma mineral. En cifras, iso equivale a uns 26 miligramos de CO₂ por gramo de material, unha cantidade notablemente superior á de moitos outros métodos biolóxicos e mesmo comparable con certos procesos químicos como a mineralización do formigón reciclado.
Yifan Cui, un dos autores principais do estudo e estudante de doutoramento no equipo de Tibbitt, destaca que as cianobacterias son auténticas campioas da fotosíntese: «Poden utilizar incluso a luz máis débil para transformar CO₂ e auga en biomasa». Ademais, a forma en que estas bacterias organízanse dentro do material permite unha distribución eficiente da luz e os nutrientes, grazas a técnicas de impresión 3D que maximizan a superficie exposta.
Dalia Dranseike, coautora do estudo, engade que optimizaron a xeometría do material para facilitar a entrada de luz e o movemento pasivo dos nutrientes por capilaridade. Grazas a este deseño, as bacterias permanecen activas durante máis dun ano, o que converte ao material nunha solución potencialmente útil para aplicacións a longo prazo.
O equipo de ETH Zúric ve este avance como unha alternativa ecolóxica e de baixo consumo enerxético aos métodos químicos tradicionais de captura de carbono. Tibbitt suxire que no futuro estes materiais poderían usarse como revestimento de fachadas de edificios, actuando como filtros de CO₂ durante toda a vida útil da construción.
Aínda que queda camiño por percorrer para a súa aplicación a gran escala, o concepto xa deu o salto do laboratorio á arquitectura experimental. Na Bienal de Arquitectura de Venecia, a instalación Picoplanktonics presenta dúas estruturas de gran formato impresas con este material vivo. Grazas ao traballo da doutoranda Andrea Shin Ling, logrouse escalar a produción do material ata construír bloques que imitan troncos de árbores de tres metros de altura. Cada un pode absorber ata 18 quilos de CO₂ ao ano, unha cifra comparable á capacidade dun piñeiro de 20 anos en clima tépedo.
«A instalación é un experimento», di Ling. «Adaptamos o pavillón de Canadá para proporcionar as condicións de luz, humidade e temperatura necesarias para que as cianobacterias prosperen. E agora observamos como se comportan.» Durante a duración da Bienal, o equipo supervisará e manterá a instalación diariamente.
Ademais, na Trienal de Milán, outra instalación chamada Dafne’s Skin explora o potencial estético e funcional destes materiais vivos. Nela, microorganismos forman unha pátina verde sobre unha estrutura de madeira cuberta de tellas, transformando a deterioración natural do material nunha expresión artística da captura de carbono. Este proxecto, creado en colaboración co estudo MAEID e Dalia Dranseike, forma parte da exposición We the Bacteria: Notes Toward Biotic Architecture.
Así, o que antes parecía ciencia ficción (construír con organismos vivos capaces de secuestrar carbono) comeza a tomar forma en escenarios reais, demostrando que o futuro da arquitectura podería ser tan verde como funcional.
FONTE: quo.eldiario.es