SABÍAS QUE...

SABÍAS QUE... PORQUE PODEN VOAR AS AVES E NON NÓS?

A maioría de nós soñou algunha vez con poder voar, un agasallo co que a natureza premiou ás aves. Estes animais sucan os ceos deixándose levar por correntes cálidas, lanzándose en picado sobre as súas descoidadas vítimas ou planeando preto da superficie da auga. Pero, realmente, como o fan? Cal é o seu secreto?

A resposta fácil e inmediata é "porque teñen ás e plumas", pero isto non é do todo exacto; estes vertebrados levaron ata o extremo da eficiencia numerosas adaptacións anatómicas que parecen ignorar as leis da gravidade.

De entrada, as aves non teñen dentes como nós, xa que, ademais de ser densos e pesados, precisan de fortes mandíbulas que lles sirvan de ancoraxe e dunha musculatura que garanta o seu movemento.

Ao carecer de dentes estes animais están obrigados a tragarse a comida enteira e ter que recorrer á moega, unha parte muscular localizada no estómago, para triturar e dixerir a comida.

Baleiraron os seus ósos, con cavidades e orificios no seu interior, para diminuír o seu peso e gozar dunha maior lixeireza, iso si, á conta dunha maior fraxilidade. Este sistema de neumatización lembra bastante á estrutura das columnas das xigantescas catedrais góticas, altas e impoñentes, pero ocas por dentro.

As aves, fóra dos avestruces, carecen de vexiga, un órgano que engadiría un elevado peso corporal e que xeraría unha enorme resistencia ao movemento do aire. Os seus riles producen uns ouriños semisólida que desemboca, a través dos uréteres, nunha cámara cloacal, onde se xunta cos refugallos procedentes do aparello dixestivo.

A acción de voar leva implícita un elevado custo enerxético, posto que a musculatura demanda enerxía e osíxeno que garanta que esta actividade póidase manter no tempo. Isto require dun sistema respiratorio enormemente eficiente.

Para conseguilo, os pulmóns das aves manteñen un fluxo continuo de aire, a diferenza do que sucede nos humanos onde a concentración de osíxeno descenda entre respiración e respiración. E é que o aire que inspiran as aves non vai parar directamente aos pulmóns, senón que se almacena nuns sacos aéreos, desde onde se transmite osíxeno de forma continua a aqueles.

En canto á musculatura, dispoñen de dous potentes músculos: o pectoral maior e o pectoral menor ou supracoracoideo, ambos os situados na posición ventral do animal, o cal axuda ao control da gravidade.

O músculo pectoral maior, en ocasións, representa máis do 20% do peso das aves e é o responsable do aleteo durante o voo. Pola súa banda, o músculo supracoracoideo está unido á quilla do esterno e conéctase ao extremo superior do húmero mediante unha polea, un mecanismo único entre os vertebrados e que lle permite que poidan levantar as súas ás.

Agora ben, sen as ás non habería voo. A súa forma posibilítalles a manobra de despegamento e o planeo constante. Como é sabido, atópanse recubertas por plumas, as cales lles permite controlar as correntes de aire.

As aves dispoñen de dous tipos básicos de plumas: de voo e o plumón. As primeiras son longas, ríxidas e impermeables; mentres que as segundas son curtas e esponxosas, capaces de atrapar o aire e dispensar ao animal do illamento térmico que necesita.

A todo isto, hai que engadir que o esqueleto do ave fai as veces dunha verdadeira fuselaxe, para iso as vértebras dorsais están soldadas entre si, do mesmo xeito que as vértebras sacras e a pelvis. Para pechar a cuadratura do círculo a natureza dotoulles dunha cola, que fai as veces de temón, permitíndolles cambiar de dirección á súa antollo.

En fin, que o soño de Ícaro xamais poderá facerse realidade, sinxelamente porque non dispoñemos da tecnoloxía anatómica necesaria para voar.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia      Imaxe: cnnespanol.cnn.com

SABÍA QUE... POR QUE UTILIZAMOS UN CANGREXO E NON OUTRO ANIMAL PARA REPRESENTAR O CANCRO?

O científico e divulgador estadounidense Siddharta Mukherjee non se cansa de repetir nas súas conferencias que a civilización non causou o cancro, senón que "ao estenderse a expectativa de vida humana, descubriuno". E é que o cancro é tan antigo como a propia humanidade. O primeiro tumor óseo coñecido da historia descubriuse na costela dun neandertal que viviu hai máis de 100.000 anos.

O primeiro caso de cancro rexistrado do que temos constancia aparece recollido no papiro de Edwin Smith, escrito cara ao 1.600 a. de C. Alí faise referencia ao cancro de mama, que é descrito como "tumores protuberantes como bólas no peito e que resultan fríos ao tacto".

Hai tres termos que se utilizan para referirnos ao conxunto de enfermidades que teñen a súa orixe no crecemento descontrolado das células do noso organismo: neoplasia, tumor e cancro, propiamente devandito.

A palabra neoformación fai referencia a un tecido de nova formación e o termo tumor úsase para referirnos a un vulto, unha tumefacción ou o aumento de tamaño nun órgano ou tecido.

En canto á palabra cancro o primeiro en empregala foi Hipócrates, o pai da Medicina, fíxoo alá polo século V a. de C. Nos seus escritos refírese a ela co termo grego karkinos, que se utiliza tanto para referirse ás úlceras como ao cangrexo.

Nestes momentos o cancro é a terceira causa máis frecuente de morte por enfermidade a nivel mundial e todos os órganos, sen excepción, poden ser asento dun tumor. Este tipo de patoloxía orixínase cando unha célula sofre un dano e comeza a dividirse sen control. Calcúlase que a partir do ano 2.030 morrerá por cancro un español case cada catro minutos.

En canto á analoxía do cancro e o cangrexo, pénsase que Hipócrates asociounos porque o tumor canceroso é duro como o caparazón do animal, porque cando está avanzado maniféstase como dor, o mesmo que produce o cangrexo cando nos aprisiona coas súas pinzas, e porque o cancro non nos «solta», como tampouco o cangrexo libera ás súas vítimas despois de atrapalas.

Outros autores defenden que algúns tumores cancerosos, en especial os que afectan as mamas, poden adoptar unha forma que se asemella a un cangrexo con múltiples patas e pinzas.

O médico grego defendía que as enfermidades se producían como consecuencia dun desequilibrio entre os catro humores do organismo (sangue, flema, bilis amarela e bilis negra). No caso do cancro, Hipócrates atribuíao a unha concentración excesiva de bilis negra na carne e recomendaba para compensar o desequilibrio dieta, descanso e exercicio. Se con isto non era suficiente convidaba a tratalo con cirurxía, a condición de que non estivese demasiado «arraigado».

Moito tempo despois, xa na época romana, o médico Dioscórides comezou a chamar aos tumores como karkinomas e Claudio Galeno traduciu karkinos polo vocábulo latino cancro, en castelán cangrexo.

A pesar de todo non sería ata ben entrado o século XVII cando se comezou a utilizar de forma xeneralizada o termo cancro para describir a enfermidade e cando o cangrexo pasou a simbolizar de forma inequívoca esta doenza.

A mitoloxía greco-romana cóntanos de forma detallada como o heroe Heracles tivo que realizar doce traballos, o segundo dos cales consistía en matar á Hidra de Lerna, un monstro con forma de serpe e varias cabezas.

Ao parecer cando Hércules chegou á ciénaga na que vivía o monstro tentou cortar as súas cabezas, pero por cada unha que decapitaba crían dúas novas. Mentres ambos loitaban a vida ou morte a deusa Hera enviou a Carcinos, un cangrexo xigante, para que axudase á Hidra, con todo, Hércules esmagouno cun dos seus talóns e continuou a batalla ata que acabou coa Hidra. Desta forma poderíase dicir, polo menos metaforicamente, que Hércules foi o primeiro personaxe en vencer un «cancro».

FONTE: Pedo Gargantilla/abc.es/ciencia

SABÍAS QUE... POR QUE NOS RUBORIZAMOS CANDO NOS AVERGOÑAMOS?