ZONA VERDE

A GUERRA TAMÉN TEN UN CUSTO AMBIENTAL

Cando nunha guerra morren miles de seres humanos, incluíndo civís e moitos deles nenos, o impacto ambiental podería parecer a última das preocupacións. Pero ocorre que, unha vez acabado o conflito, a pegada de destrución que deixa non só afecta a ecosistemas que de seu son valiosos e necesarios, estendendo estes danos á contorna; senón que ademais dana a saúde das persoas e pode dificultar enormemente a volta á vida normal da poboación, incluso convertendo zonas antes poboadas en inhabitables ou improductivas. O custo ambiental da guerra é hoxe unha preocupación en alza.

Segundo o CEOBS, as forzas armadas do mundo son responsables do 5,5% das emisións globais de CO₂ / Anadolu/Getty Images.

Hai máis dun século librouse a Primeira Guerra Mundial, a miúdo considerada o primeiro conflito moderno polas novas tecnoloxías de armamento, incluíndo o despregamento masivo de explosivos e as novas armas químicas como fosgeno, gas mostaza e cloro. Algunhas das máis cruentas batallas libráronse no norte de Francia, onde máis de cen anos despois aínda persiste a pegada ambiental. Tras a guerra, nas outrora terras fértiles de Verdún declarouse unha Zona Vermella imposible de limpar e de habitar que se abandonou á repoboación natural.

Hoxe segue habendo restricións en certas áreas, non só polas bombas sen explotar (ata 300 por hectárea, incluíndo bombas de gas), senón tamén pola contaminación do chan por chumbo, cloro, mercurio, cobre, cinc e arsénico; este último elemento, tóxico e carcinoxénico, aínda perdura a niveis de ata 176 miligramos por quilo de chan, causando a morte do 99% da vida vexetal. Mesmo en lugares menos afectados, como nunha zona da batalla do Somme onde os combates foron menos intensos, un estudo da Universidade Christ Church de Canterbury atopou niveis de cobre e chumbo que probablemente, escribían os autores, “causaron efectos prexudiciais ecotoxicológicos e na saúde humana”.

Hoxe segue habendo restricións en certas áreas onde se librou a Primeira Guerra Mundial, non só polas bombas sen explotar, senón tamén pola contaminación do chan por chumbo, cloro, mercurio, cobre, cinc e arsénico / Bettmann / Getty Images.

Despois daquela guerra, outros innumerables conflitos deixaron tamén o seu sinal ambiental, tanto en aspectos comúns como noutros particulares. Os efectos da radiación nuclear nos anos posteriores ao lanzamento das bombas atómicas sobre Hiroshima e Nagasaki son coñecidos. Na guerra de Vietnam, o herbicida e defoliante axente laranxa empregado por EEUU para arrasar as selvas “contiña dioxinas perigosas que seguen danando á xente e ao medio ambiente hoxe”, segundo Stacey Pizzino, Michael Waller (ambos da Universidade de Queensland) e Jo Durham (da Universidade de Tecnoloxía de Queensland), que estudan o custo ambiental das guerras.

As dioxinas son contaminantes orgánicos persistentes, polo que os seus niveis continúan sendo extremadamente elevados en certas rexións de Vietnam, detectándose tamén no sangue e o leite materno da poboación. Esta contaminación vinculouse con defectos conxénitos e inestabilidade do xenoma, un factor implicado no cancro e en enfermidades neurodexenerativas e outras.

Segundo estes autores, e aínda que as noticias raramente móstrano, “o número de conflitos armados que actualmente azoutan o mundo é o maior desde o fin da Segunda Guerra Mundial”; 2.000 millóns de persoas, a cuarta parte da poboación mundial, vive en países en guerra, e as mortes están no seu máximo en 28 anos. Os investigadores subliñan o inmenso custo en vidas humanas, pero engaden: “non debemos perder de vista o que a guerra deixa tras de si, a baixa silenciosa do medio ambiente”.

Na guerra do Golfo de 1991, os lumes dos pozos de petróleo en Kuwait causaron unha contaminación estendida, e os altos niveis de titanio e magnesio atopados nos nenos iraquís polos residuos da guerra asociáronse a un aumento nos trastornos neurolóxicos / Per-Anders Pettersson / Getty Images.

Este problema apenas recibiu atención durante o século XX, pero desde comezos do XXI disparouse o número de publicacións, segundo o xeocientífico ambiental Jonathan Bridge, da Universidade de Sheffield Hallam. Ademais do traballo científico, este crecemento do interese maniféstase na creación de organizacións como a británica Conflict and Environment Observatory (CEObs). En 2022 Nacións Unidas aprobou unha resolución sobre “Protección do medio ambiente en relación cos conflitos armados” que deberá aplicarse a accións concretas. No cume do clima COP28 celebrada en 2023 en Emiratos Árabes Unidos tamén se abordou por primeira vez esta cuestión.

Unha rexión especialmente castigada foi Oriente Próximo e Medio. Na guerra do Golfo de 1991, os lumes dos pozos de petróleo en Kuwait causaron unha contaminación estendida, e os altos niveis de titanio e magnesio atopados nos nenos iraquís polos residuos da guerra asociáronse a un aumento nos trastornos neurolóxicos. En 2006 o bombardeo israelí dunha central de enerxía en Líbano vertió 110.000 barrís de petróleo ao Mediterráneo, causando un desastre ambiental. En Siria, Bridge e os seus colaboradores documentaron a contaminación dos chans e das augas que irrigan os cultivos.

As guerras actuais de maior relevancia global xa se están cobrando a súa factura ambiental. En Gaza detectáronse altos niveis de metais pesados en nais e recentemente nados, xunto con defectos conxénitos por exposición ao fósforo branco e outros contaminantes, todo iso antes do conflito presente, no que a ONU xa alertou de que cada día vértense ao chan e ao Mediterráneo máis de 100.000 metros cúbicos de augas residuais. A extensiva destrución de núcleos urbanos está a dispersar enormes cantidades de amianto canceríxeno. En canto a Ucraína, segundo un estudo de 2022, a destrución de infraestruturas e o transporte de contaminantes ás reservas de auga xa afectou enormemente a fertilidade dos chans dun país que se consideraba o celeiro de Europa, ao que se unen os danos á saúde humana e a ameaza nuclear.

En Gaza detectáronse altos niveis de metais pesados en nais e recentemente nados, xunto con defectos conxénitos por exposición ao fósforo branco e outros contaminantes / Anadolu / Getty Images.

O cambio climático aumenta o risco: a medida que se funde o xeo de Groenlandia, os residuos de antigas bases secretas estadounidenses de tempos da Guerra Fría ameazan con envenenar a auga que abastece á poboación local. En Iraq e Xordania, o quecemento fixo estoupar depósitos de armas. E as propias guerras alimentan o cambio climático: segundo o CEObs, as forzas armadas do mundo son responsables do 5,5% das emisións globais de CO₂, e a Universidade Brown sitúa ao Departamento de Defensa de EEUU como o maior consumidor institucional de petróleo do mundo.

En resumo e segundo Bridge, a guerra é unha “catástrofe sistémica” que afecta a todos os sistemas humanos e ecolóxicos. “Os conflitos armados deixan un duradeiro rastro de danos ambientais, impoñendo retos á restauración unha vez que as hostilidades terminaron”, e estes impactos son “persistentes, xeneralizados e igualmente letais”.

FONTE: Javier Yanes/bbvaopenmind.com

AS MALAS HERBAS DAS BEIRARÚAS

No asfalto gris das urbes, entre o bulicio de coches e peóns, líbrase unha batalla silenciosa pero constante: a guerrilla botánica. Protagonizada por un exército de plantas rebeldes, as malas herbas, estas tenaces guerreiras da natureza desafían as leis da xardinería e álzanse con orgullo nas gretas do formigón

As malas herbas asoman entre as baldosas da beirarrúa e polos sumidoiros. A miúdo vistas como intrusas molestas que afean a paisaxe urbana, estas plantas tenaces esconden un mundo fascinante cheo de historias, curiosidades e, nalgúns casos, mesmo utilidades.

As malas herbas son como pequenos guerreiros da natureza. Posúen unha incrible capacidade de adaptación, colonizando os recunchos máis inhóspitos da cidade. Soportan a seca, a contaminación e o piso constante dos peóns, demostrando unha resistencia envexable.

Para sobrevivir na hostil contorna urbana, as malas herbas desenvolveron un arsenal de estratexias. Algunhas, como o dente de león, posúen sementes provistas dun paracaídas natural que lles permite viaxar longas distancias en busca dun novo fogar. Outras, como a herba cana, teñen raíces profundas que lles permiten acceder á humidade do subsolo. E non faltan as que, como as verbenáceas, desprenden un aroma intenso que escorrenta aos seus competidores.

A pesar da súa mala fama, as malas herbas non son só intrusas molestas. Algunhas delas, como a chantaxe maior, teñen propiedades medicinais e utilizáronse tradicionalmente para tratar feridas, aliviar picaduras de insectos ou acougar a tose. Outras, como a ortiga, poden ser un ingrediente delicioso en ensaladas ou sopas, sabéndoas preparar adecuadamente.

As malas herbas tamén están ligadas a unha infinidade de historias e lendas. Dise que a herba gateira atrae aos gatos polo seu aroma irresistible, mentres que a madreselva simboliza o amor eterno. Incluso algunhas culturas considéranas plantas sacras con poderes curativos ou protectores.

No medio do asfalto e o cemento, as malas herbas lémbrannos a presenza constante da natureza. Son un recordatorio de que a vida atopa un camiño mesmo nos lugares máis inhóspitos, e que a beleza pode brotar nos recunchos máis inesperados.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia

SUPER-ILLA DE PLÁSTICO: O TRIPLO DE GRANDE QUE ESPAÑA E QUE SEGUE A MEDRAR

Era o ano 1997 cando o capitán e oceanógrafo estadounidense Charles Moore descubriu indignado como o seu veleiro, durante unha regata polo Pacífico, cruzaba ao longo de xornadas enteiras unha inmensa superficie repleta de lixo plástico. De feito, o seu barco tardou sete días en cruzar o que a partir de entón denominouse ‘superilla de plástico do Pacífico’.

Hoxe en día, case trinta anos despois, aquela illa plástica está a adquirir xa proporcións de continente, pois segundo as últimas estimacións xa é tres veces máis grande que a Península Ibérica, cunha extensión aproximada de 1,6 millóns de quilómetros cadrados. E segue crecendo, porque a humanidade lanza aos mares e os ríos o equivalente a 2.000 camións cargados de lixo plástico todos os días.

Ademais, non é a única superilla de plástico que hai no noso planeta. Por desgraza, xa hai contabilizadas sete destas xigantes acumulacións de residuos, aínda que a do Pacífico é a maior.

Segundo un artigo publicado na revista Nature en 2018 e actualizado en 2023, a mancha plástica que hai entre Hawai e California (EEUU) acumula nada menos que 80.000 toneladas deste material. Agora ben, tal e como lembra a Administración Nacional dos Océanos e a Atmosfera (NOAA) de EEUU, non hai que pensar que se trate dunha masa compacta de botellas, bolsas, redes, envoltorios e outros obxectos recoñecibles. Pola contra, consiste basicamente en pequenos anacos procedentes da fragmentación deste tipo de obxectos, aínda que tamén hai concentracións de elementos de maior tamaño.

Como chegou a formarse esta gran masa? Nesta parte do planeta existe un punto no converxen as correntes mariñas do Pacífico Norte, de modo que as augas mantéñense practicamente estáticas. É así como foise formando esta gran acumulación de lixo plástico, como ocorre en realidade nos outros casos coñecidos do planeta.

Segundo van fragmentándose e degradando por efecto da erosión, a radiación solar e outros factores, estes anacos de lixo plástico van facéndose máis pequenos e converténdose en microplásticos. De feito, suponse que, dos 1,8 billóns de fragmentos dos que está composta a mancha do Pacífico Norte, un 94% son microplásticos.

Laurent Lebreton, autor principal dos estudos publicados en Nature, e que agora forma parte da entidade The Ocean Cleanup, dedicada a retirar lixo plástico do mar, afirma: “A situación está a empeorar. Isto demostra a urxencia de tomar medidas e deter a chegada de plásticos ao océano, ademais de limpar o desastre que xa se produciu”.

Agora ben, ás veces a natureza sorprende mesmo aos científicos máis experimentados. E é que estes residuos plásticos no medio do mar están a se converter no hábitat de numerosas especies. O estudo publicado en 2023 desvelou a existencia de anemones, esponxas, medusas, vermes e pequenos crustáceos que colonizaron o plástico desta gran illa de lixo.

Pero o que pode parecer algo positivo podería constituír en realidade un problema. Os científicos están preocupados pola capacidade que teñan estas especies, máis propias de ambientes costeiros, de modificar o ecosistema de alta mar e ameazar as especies nativas dunha contorna coas súas propias características.

Ademais, á parte da gran cantidade de microplásticos, existe un importante volume de fragmentos máis grandes que son un perigo para os animais mariños que os inxeren confundíndoos con alimentos. Por iso, miles de peixes, aves e mamíferos mariños morren todos os anos ao tragarse estas pezas de plástico. 100.000 animais mariños resultan feridos ou mortos por refugallos plásticos presentes no mar, segundo as máis recentes estimacións.

As conclusións alcanzadas polo estudo de Nature foron as seguintes:

1.- De todos os residuos presentes na gran illa de lixo, o 99,9% é plástico.

2.- Deses plásticos, o 46% son redes de pesca abandonadas, e máis do 75% de todo o plástico son anacos de máis de 5 centímetros.

3.- En canto á data de fabricación, analizáronse 50 obxectos e un deles databa de 1977, sete eran da década dos 80, 17 da década dos 90, 24 dos 2000 e un da década seguinte.

As outras ‘superillas’ de plásticos que se coñecen no planeta, aínda que non tan extensas, son as do Atlántico Norte, Atlántico Sur, Pacífico Sur e Océano Índico. Más recentemente descubríronse os do Mar de Barents e o Mar dos Sargazos.

FONTE: Joan Lluís Ferrer/información.es/medio-ambiente

A RARA BOLBORETA DA QUE SÓ HAI 900 EXEMPLARES EN GALICIA

A Erebia palarica habita na cordilleira cantábrica, montes de León, as serras de Ancares, o Courel e a Queixa / Laura Torrado Blanco

O noroeste peninsular é o fogar dunha elevada diversidade de fauna e flora. Dentro desta variedade, acolle a especies endémicas de bolboretas que destacan pola súa singular orixe glacial, entre as que destaca a montesa grande (Erebia palarica). Arredor deste lepidóptero voa a tese de Laura Torrado Blanco, estudante de doutoramento na Universidade da Coruña (UDC), titorizada por Marta Vila Taboada, profesora titular de Xenética na Facultade de Ciencias da mesma; ambas pertencentes ao Grupo de Investigación en Bioloxía Evolutiva.

A procura desta especie de montaña por climas frescos lévaa a vivir en localizacións do noroeste peninsular. Tendo en conta que “as bolboretas adultas voan nos meses de verán”, como enuncia Torrado Blanco, estas buscan climas temperados nesta estación do ano. De aí que estes exemplares estean distribuídos únicamente na cordilleira cantábrica, os montes de León, as serras de Ancares, o Courel e a Queixa.

Pese a que se descubriu no ano 1905, “non había practicamente información sobre a súa bioloxía nin da súa xenética”, declara a autora do traballo. Cando estas investigadoras empezaron o proxecto, comezouse a coñecer en profundidade este endemismo reducido, sobre o que escaseaban os datos. Grazas á exploración, puideron entender máis a distribución desta bolboreta: “A poboación do Courel parece estar diferenciada xeneticamente do resto de poboacións próximas”, asegura, referenciando a existencia dun caso máis extremo na serra de Queixa.

Para a comprensión desta especie, cómpre trasladarse aos ciclos glaciais do Pleistoceno, no período Cuaternario, onde a Erebia palarica ten a súa orixe. A hipótese que manexan as investigadoras sobre os inicios desta bolboreta baséase en que “o ancestro estaba presente na cordilleira cantábrica no pasado, durante o último interglacial”, situados nos cumios das montañas con climas fríos e secos. Para este momento, as temperaturas eran máis elevadas do que son na actualidade, o que explica as localizacións dos exemplares nas serras.

Pasada, presente e futura distribución potencial da Erebia palarica / Laura Torrado Blanco

Conforme avanzou o tempo, chegouse ao último máximo glacial, hai aproximadamente 20.000 anos. Neste punto da historia, as temperaturas volven descender ata chegar a niveis “considerablemente fríos”. Este fenómeno provocou que as condicións favorables para os antepasados da Erebia palarica fosen “máis amplas no espazo”, como informa a investigadora da UDC. Estas bolboretas, antes restrinxidas aos cumios das montañas, nesta etapa podían descender en altitude. Desta forma, lánzase unha suposición: “Os precedentes desta especie distribuíronse cara ao norte e ao sur, partindo da cordilleira cantábrica, manténdose sempre ao norte da península ibérica”.

Con base na súa procedencia glacial, as investigadoras contemplan dúas liñaxes xenéticas dentro da especie. Unha delas, na cordilleira cantábrica, parece “máis homoxénea” a nivel xenético entre as localidades da zona. Mentres, as poboacións galegas analizadas son “diferentes entre si xeneticamente”, separadas das súas poboacións próximas, segundo os datos de Laura Torrado. “Esta diferenza contémplase sobre todo nas poboacións da serra do Courel, cun máximo en Queixa, practicamente illada das localidades veciñas”, comparte. A investigadora aclara que o illamento xenético dáse cando, por exemplo, as bolboretas de Erebia palarica da Queixa non se cruzan a nivel reprodutivo coas localidades contiguas, “polo que non experimentan intercambio xenético”.

A montesa grande é unha bolboreta escura, de cor marrón, cunha banda laranxa que percorre as ás superiores e inferiores e salpicada por uns lunares escuros cun puntiño branco no centro denominados ocelos. A pesar da descrición detallada que a fai parecer irrepetible, esta especie do xénero Erebia “ten semellanzas con outras bolboretas, tanto en apariencia como en xenética”, informa a investigadora.

As principais semellanzas coinciden con outra especie do mesmo xénero, a Erebia meoland, sendo “moi difíciles de diferenciar”. Esta, tamén presente na península ibérica e noutras zonas de Europa, tamén habita na cordilleira cantábrica, como a montesa grande. Este fenómeno, en ocasións, dificulta o labor dos entomólogos inducindo a erros nas bases de datos. A pesar da súas semellanzas, a nivel xenético non hibridan entre elas, é dicir, “non se confunden entre si”, aínda que as investigadoras non coñecen os motivos.

No caso concreto da Erebia palarica, trátase dunha única especie cunha “subespecie na serra de Queixa”, facendo fincapé na singularidade desta poboación. A través do traballo de campo levado a cabo por Torrado e Vila en Lugo, coñécese unha poboación de 303 individuos no Alto do Couto e 565 na Cabeza Grande, considerándose unha cifra elevada de exemplares. “Nun principio pensamos que era posible a extrapolación de datos ao total da distribución da especie”, informa a investigadora, mais decidiron evitalo “pois non se sabe como se organizan as poboacións cántabras”. Ademais, polo illamento da poboación, as bolboretas do Courel “igual funcionan dun xeito diferente”.

“É distinto o número total de individuos que se ven voando nunha tempada e o tamaño xenético que ten a poboación”, define Laura Torrado. Disto depende seu nivel evolutivo, o éxito ou a perda da especie. Baseándose nos datos da tese, a futura doutoranda asegura que o tamaño efectivo (tamaño xenético) das bolboretas do Courel é menor de 100 individuos, o que significa que son máis delicadas do que aparentan por abundancia.

A raíz desta cantidade, as investigadoras pensan que se debe establecer unha estratexia de conservación arredor da Erebia palarica. Na actualidade, está clasificada como especie de preocupación menor na lista vermella que publica a Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN). No seu estado, aparece reflectida a necesidade de ampliar o coñecemento acerca da especie, porque “practicamente non se sabía nada dela ata hai moi pouco”.

Con todo, a localización das poboacións tampouco axuda. Situadas en lugares montañosos illados, viven en “ecosistemas moi ameazados polo cambio climático e a destrución directa dos hábitats”. No caso da Erebia palarica do Courel, a suspensión no ano 2022 do parque eólico que se ía construír en Serra de Oribio (Lugo), favoreceu a conservación da bolboreta. “Aínda que o cese estivo relacionado cos osos da zona, á bolboreta veulle moi ben”, pois o seu lugar de ocupación podería ter desaparecido, recorda Torrado Blanco.

En base aos resultados da tese, ao número de individuos, á baixa mobilidade da especie e á estrutura xenética, as investigadoras propoñen unha modificación: “Cambiar o seu estado da clasificación a especie vulnerable“. Con esta nova medida, estableceríanse accións de conservación da man das administracións. Este é o plan que procuran seguir Torrado e Vila, que esperan que esta bolboreta poida darse a coñecer moito máis a través dunha historia que parte da xenética.

FONTE: Andrea Veiga/gciencia.com

A FERVENZA MÁIS ALTA DO MUNDO

O Salto do Anxo​ é a fervenza máis alta do mundo, cunha altura de 979 m (807 m de caída ininterrompida), a cifra de altura, 979 m, consiste principalmente na caída principal, pero tamén inclúe uns 400 metros de fervenza inclinada e rápidos debaixo da caída e unha caída de 30 metros de altura augas abaixo do rápidos do astrágalo.​

O Salto do Anxo conta con 3 caídas de auga 2 permanentes e 1 non permanente. Está situado no parque nacional Canaima, Estado Bolívar, Venezuela, na conca do Orinoco. É un espazo natural protexido, ao ser declarado Parque Nacional o 12 de xuño de 1962 e Patrimonio da Humanidade pola Unesco en 1994,​ que se estende sobre unha área de máis de 30.000 km² (similar á extensión territorial de Bélxica).

Foi descuberta en 1933, cando o aviador James Angel sobrevoaba a selva venezolana. Desde ese momento, pasou de ser un secreto do pobo indíxena Pemón a converterse nunha auténtica icona do país.

FONTE: es.wikipedia.org e civitatis.com

5 DE XUÑO: DÍA MUNDIAL DO MEDIO AMBIENTE 2024

Os ecosistemas de todo o mundo están en perigo. Desde bosques e terras áridas ata terras agrícolas e lagos, os espazos naturais dos que depende a existencia da humanidade están a chegar a un punto de non retorno.

Por esta razón, o Día Mundial do Medio Ambiente 2024 céntrase en restaurar as terras, deter a desertificación e fortalecer a resiliencia á seca baixo o lema "As nosas terras. O noso futuro. Somos a #GeneraciónRestauración".

Non podemos retroceder no tempo, pero si podemos facer medrar os bosques, revitalizar as fontes de auga e restaurar os chans. Somos a xeración que pode facer a paz coas terras.

Implícate!

A FERVENZA MÁIS ALTA DE ESPAÑA

En España hai moitos lugares que debemos visitar e cos que descubrir unha pequena parte desa inmensa riqueza natural que posúe o noso país. Viaxamos ata País Vasco para penetrarnos no Monumento Natural do Monte Santiago nos límites de Bizkaia e Burgos. Alí atoparemos esta impresionante marabilla natural, onde a auga cae en fervenza desde unha caída escarpada de máis de 220 metros (e con 270 metros de altitude), ofrecendo unha visión pura e salvaxe da beleza natural e a diversidade ecolóxica da rexión.

A fervenza forma parte dos primeiros quilómetros do río Nervión, que na súa desembocadura constitúe a ría de Bilbao. Falamos do Salto do Nervión, a fervenza máis alta de España e de toda a Península Ibérica.

O salto de auga atópase ao bordo da Serra Salvada, unha cadea montañosa que forma unha fronteira natural entre as provincias de Burgos e Álava (a ladeira norte da cordilleira forma parte do País Vasco e a ladeira sur, de Burgos). O cantil sobre o que se precipita o río Nervión pertence a un complexo kárstico, unha paisaxe formada pola disolución de rochas solubles entre calcarias, dolomías e xesos. O paso do tempo vestiu de covas, arroios subterráneos e espectaculares desniveis como o que podemos apreciar no Salto do Nervión.

Que río alimenta a fervenza? O río Nervión que nace nun pequeno manancial dos montes próximos, e que vai collendo forza ao seu paso de varios afluentes. O máis destacable deste emprazamento natural é precisamente o Salto do Nervión que podemos definilo como un salto de auga intermitente. Non está sempre co mesmo volume nin fóra de auga, xa que o fluxo depende excesivamente das choivas ou tormentas e o desxeo da época, o que significa que a fervenza ás veces pode reducirse a un ’fio’ de auga ou mesmo desaparecer por completo durante os meses estivais.

A fervenza recibe miles de visitantes anualmente, xa sexa a través do miradoiro, o Miradoiro do Nervión (desde arriba, cun pequeno roteiro de 21 minutos e un desnivel de subida de 17 metros) -tamén desde os municipios de Amurrio, en Araba e Orduña, en Bizkaia- ou xusto desde abaixo tras un pequeno roteiro de sendeirismo despois de cruzar o Cañón de Delika para admirar o salto desde outra perspectiva.

Nos meses de verán a fervenza está practicamente seca ou por el flúe un fino fío de auga practicamente inapreciable, así que o mellor momento para contemplar esta extraordinaria fervenza é precisamente, cando menos calor fai. Quizá a mellor época para visitalo sexa na primavera ou despois de fortes choivas, cando a fervenza está no seu punto máis maxestoso. Se queres chegar andando, pódese acceder ao Salto do Nervión a través dunha rede de roteiros de sendeirismo que ofrecen distintos niveis de dificultade.

A contorna do Salto do Nervión é un remanso de biodiversidade, grazas ás súas variadas paisaxes que inclúen ecosistemas ribeiregos, cantís rochosos e bosques mixtos. Os bosques que rodean a fervenza albergan unha variedade de árbores, como faias, carballos e piñeiros. Tamén, debido á humidade ao redor da fervenza, poderás contemplar maleza, fentos e unha preciosa alfombra de musgo natural. En canto á fauna, os arredores sustentan unha ampla gama de vida silvestre. Os amantes das aves poderán observar varias especies de aves rapaces, como o voitre leonado, aguias, falcóns... que a miúdo se ve voando por encima dos cantís e, unha vez no chan, o bosque serve de hábitat perfecto para mamíferos como xabarís, cervos, raposos ou pequenos esquíos e londras. O río tamén está cheo de vida e alberga especies como a ra ibérica e varios peixes de auga doce.

A nosa, a de Galicia, non é tan espactacular pero é ben xeitosa: Fervenza do Ézaro. Esta fervenza fórmaa o río Xallas na súa desembocadura ao mar na enseada do Ézaro en Santa Uxía do Ézaro, unha parroquia do concello de Dumbría. É a única fervenza en Europa que desemboca directamente no océano. No último treito do río Xallas o desnivel é de 155 metros, e a auga precipítase a 40 metros de altura monte abaixo até se esmagar con virulencia contra as paredes pétreas do canón que a propia auga arou ao cabo de millóns de anos.

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.es/naturaleza   maxe: Wolffoxylady/es.wikipedia.org

A LOITA CONTRA A HERBA DA PAMPA

A herba da Pampa (Cortaderia selloana) decora as medianeiras das autoestradas, os polígonos, os xardíns particulares e, incluso, serve de ornamento para xarróns no interior das casas. O seu uso é, por tanto, puramente estético. Porén, esta planta procedente de Sudamérica é considerada unha especie invasora con efectos moi daniños sobre os ecosistemas. Tamén en Galicia, onde ten unha elevada presenza. Para reducir o seu impacto, un equipo da Universidade da Coruña (UDC) liderado polo investigador Jaime Fagúndez está a estudar estratexias de erradicación e control da Cortaderia selloana. O seu último experimento, publicado recentemente na revista Weed Research, vén de demostrar que as cortas máis efectivas son as que se realizan na primeira quincena de xuño; mentres que as que se levan a cabo no inverno ou a comezos da primavera non serven para evitar a floración. E, polo tanto, para impedir a dispersión das súas sementes e o seu espallamento polo territorio.

“Se cortamos a planta moi pronto, a herba da Pampa é capaz de medrar, rexenerar e, finalmente, florecer despois do verán. Pero se facemos a sega no momento axeitado, que para nós é a primeira quincena de xuño, as plantas xa non florecen. É dicir, a especie destina os seus recursos a rexenerar a parte vexetativa, dando lugar a follas máis grandes pero sen producir inflorescencias”, detalla o investigador da UDC e experto en plantas exóticas invasoras. A fin de contas, as cortas periódicas van destinadas a evitar a floración e a propagación de sementes, tratando de controlar a expansión da especie máis alá dos espazos xa conquistados. De feito, Fagúndez recoñece que a presenza de Cortaderia selloana en Galicia “é preocupante” e “ten difícil solución”. Con todo, o seu equipo trata de deseñar outras estratexias, ademais da corta, que mitiguen o forte impacto da especie.

O experimento, que se levou a cabo nunha parcela preto da cidade da Coruña, tamén ofreceu outros resultados interesantes, máis alá de dar unha guía para as cortas axeitadas da herba da Pampa. Nesta especie, os individuos poden ser femininos (produtores de sementes), ou hermafroditas (xeradores de pole). As influorescencias dos primeiros, segundo explica Fagúndez, pesan “ata catro veces máis”. Por iso, e polas distintas funcións que desenvolve cada unha, o equipo da UDC cre que as cortas poden afectar de distinta maneira a uns exemplares e a outros. “É posible que as plantas femininas estean máis prexudicadas pola corta que as hermafroditas. Pode que, en función disto, deberíanse facer cortas selectivas. As hermafroditas, aínda que florezan, non dispersan a semente”, matiza o investigador da UDC.

Evitar a súa expansión é fundamental, di Fagúndez, para reducir o forte impacto que a herba da Pampa ten sobre os ecosistemas. “É unha invasora global porque provén de Sudamérica pero xa se espallou por todos os continentes do mundo, agás a Antártida”, sostén o investigador da UDC. Segundo detalla, é unha especie disruptora do ecosistema porque invade hábitats naturais de especial interese. Ademais, pode supor un problema de saúde pública polo seu carácter alergóxeno. Ao florecer a finais do verán, cando as gramíneas pasaron o seu período máis crítico para os alérxicos, provoca un segundo pico de afeccións e, polo tanto, unha maior carga sanitaria. Tamén ten impacto paisaxístico porque as súas follas puntiagudas e densas impiden o crecemento doutras especies. E, como colofón, arde moi ben: “É unha especie que vive moi asociada a vías de comunicación onde sempre hai risco de lumes accidentais”.

FONTE: Laura Filloy/gciencia.com/medioambiente