OS LIQUES XA NON SON O QUE ESTUDACHES

Letharia vulpine, unha das especies de liques investigadas no traballo / Imaxe: elpais.com

Seguro que o lembrades das clases de ciencias naturais: os liques, dos que hai unhas 15.000 especies, que consisten nunha asociación simbiótica dun alga e un fungo. Pero hoxe é un deses raros días en que é preciso cambiar os libros de texto, porque os científicos acaban de descubrir un terceiro compoñente do consorcio, un fermento que, por mentira que pareza, escapouse ata agora da lupa analítica de séculos de estudos e decenas de xeracións de estudiosos.

O investigador posdoctoral Toby Spribille e os seus colegas das universidades de Montana en Missoula, Uppsala (Suecia), Graz (Austria), Purdue (Estados Unidos) e o Instituto Canadense de Investigación Avanzada en Toronto tiveron que empregarse a fondo non só con observacións microscópicas, senón tamén xenómicas, para pillar in fraganti ao terceiro home da asociación simbiótica. O seu espectacular descubrimento merece a portada da revista Science, un infrecuente recoñecemento para un traballo de índole máis ben taxonómica, como os que facía Linneo no século XVIII.

“Isto supón unha bonita sacudida do que sabiamos, ou pensabamos que sabiamos, sobre a simbiose do lique”, comenta Spribille. “Fórzanos a unha revaloración das suposicións máis básicas sobre a maneira en que se forman os líquenes, e sobre quen fai que cousa na simbiose”.

O científico conta que o punto de partida do traballo foi o seu intento de pescudar por que dúas especies de liquen moi estreitamente relacionadas, ambas as comúns en Montana, exhibían unha diferenza drástica: unha é tóxica para os mamíferos e a outra non. As análises de ADN non fixeran máis que profundar o misterio, porque as dúas especies presentaban uns xenomas idénticos. Ou iso parecía.

A explicación do descubrimento require unha mínima introdución aos elementos da bioloxía molecular. Os xenes están feitos de ADN, a famosa dobre hélice, pero activalos implica abrir a dobre hélice e sacar unha copia dunha das súas hebras. Esta copia non é de ADN, senón dunha molécula similar cunha soa hebra, chamada ARN. Se un analiza o ARN dunha célula está, polo tanto, examinando de forma indirecta os xenes que están máis activos nesa célula.

E iso é o que fixeron Spribille e os seus colegas: analizar o ARN das dúas especies de líquenes. E aí si que saltou á vista unha diferenza ben notable. Porque o ARN non correspondía só ao fungo coñecido da simbiose, senón tamén a outro tipo de fungo “un fermento” que pasara por completo inadvertido durante un século e medio. Máis aínda: a especie de lique tóxica contiña moita máis cantidade dese fermento que a especie inocua.

Como as células do fermento son minoritarias, escapáronse á análise de ADN (pois só hai unha ou dúas copias de ADN por célula). Con todo, se algúns dos seus xenes están moi activos, poden facer centos ou miles de copias de ARN por cada unha de ADN. Esa foi a clave do éxito. E, en efecto, é o fermento a que explica que un liquen sexa tóxico e o outro non, a pesar de que por todo o demais son idénticos.

FONTE: Xornal El País/Ciencia