UN MÉDICO SEN RECOÑECEMENTO: FIDEL PAGES

Fidel Pagés e a súa publicación de 1921 / Imaxe: scoopnest.com

Fidel  Pagés  Miravé nace en Huesca en 1886. Fixo os estudos secundarios en Huesca, estudando a carreira de medicina na Universidade de Zaragoza, onde recibiu o seu título en medicina e cirurxía con honras (1908). O mesmo ano ingresou no corpo médico do exército, sendo enviado a Melilla. Desembarca o 24 de xullo de 1909. Aos poucos días (o día 27) ocorre o chamado Desastre do Barranco do Lobo (no que as tropas españolas fueron derrotadas polos rifeños) que deixará máis de 150 mortos e 500 feridos, que viñeron unirse ás moitas baixas xa sufridas nas semanas anteriores. Os hospitais civís e militares de Melilla non dan abasto para atender a tantos homes que precisan de asistencia médica, así que se habilitan para tal fin o Teatro Alcántara, o casino militar, escolas e ata casas particulares. O oficial médico  Pagés non ten un momento de acougo.

É posible que sexa naqueles días de angustia e traballo esgotador cando o doutor  Pagés empezo a pensar que fai falta outro tipo de anestesia. O uso do  cloroformo e o  éter é delicado. A súa administración require de persoal moi cualificado e dun paciente en condicións de poder soportar esas substancias, ou doutro xeito a súa vida pode quedar moi seriamente comprometida.

Regresa á península e ao pouco tempo está outra vez en Melilla, onde demostra que a pesar da súa mocidade ten iniciativa e gran capacidade de innovación. Empeza modificando a dotación das ambulancias de montaña e pronto se converte en instrutor dos recrutas destinados á compañía de sanidade.  Pagés estuda e mellora. Pon por escrito as súas conclusións e publícaas para dalas a coñecer, non só no campo da cirurxía senón tamén, por exemplo, no control de epidemias en campaña. Por iso acode ao XVI Congreso Internacional de Medicina celebrado en  Budapest e alí obtén xeral recoñecemento polos traballos que presenta.

O seu prestixio como médico e cirurxián crece e chegará a atender á raíña rexente María Cristina. Como fala varias linguas, entre elas o alemán, será enviado a Austria-Hungría en 1917 cun labor claramente humanitario, o de inspeccionar os campos de prisioneiros en territorio húngaro. Os médicos españois que foron alí non se limitaron ao traballo de inspección, senón que tamén atendían enfermos e feridos e operaban. Traballaban en condicións  penosísimas e varios deles faleceron. Heroes anónimos que foron a morrer salvando vidas nunha guerra que non era a súa.

 Pagés tivo que ser repatriado gravemente enfermo e a Cruz Vermella concedeulle unha medalla. Xa recuperado, será nomeado secretario da Revista de Sanidade Militar en 1918 e fundará ao ano seguinte en colaboración co doutor Ramírez da Mata a Revista Española de Cirurxía. Aquí será onde, poucos anos despois, publicará o descubrimento da epidural. O artigo definitivo, o máis importante, aparece en 1921. Xa antes  Pagés foi publicando conclusións parciais das súas investigacións, pero este texto é crucial. Aí lemos, e ten interese que o recollamos aquí: "No mes de novembro do ano pasado ano, ao practicar unha  raquianestesia, tiven a idea de deter a  cánula en pleno conduto  raquídeo, antes de atravesar a  duramadre e propúxenme bloquear as raíces fose do espazo  meníngeo, antes de atravesar os buracos de conxunción, posto que a punta da agulla atravesara o ligamento amarelo correspondente [...] Explorando a sensibilidade puidemos convencernos de que aos cinco minutos comezaba unha  hiperestesia na porción  infraumbilical do abdome... O resultado deste intento animounos a seguir estudando o método, ao que na clínica denominamos anestesia  metamérica pola posibilidade que nos proporciona de privar de sensibilidade a un segmento do corpo" (Javier  Santamarta do Pozo, Sempre tivemos heroes,  p. 43). O doutor  Pagés dá noticia de 43 intervencións levadas a cabo coa súa anestesia  metamérica con total éxito.

A comunidade médica internacional, con todo, non se dá por decatada do descubrimento de  Pagés. E será nun congreso internacional de cirurxía celebrado precisamente en Madrid en 1932 cando o médico italiano  Achilles  Dogliotti presente un traballo semellante. Entón si é recoñecido internacionalmente e a súa investigación será publicada en inglés en 1933 no  American  Journal  of  Surgery.  Dogliotti di non saber dos traballos previos de Fidel  Pagés. Pero algo debía molestarlle na conciencia, porque en 1935 se  desdice e recoñece que si coñecía as investigacións do médico español e que este é realmente o descubridor da anestesia que hoxe chamamos epidural. A pesar deles, o doutor  Pagés non recibiu nunca o recoñecemento que merece. Non hai unha rúa que leve o seu nome nin un hospital e é un descoñecido para a inmensa maioría dos españois, mesmo da súa profesión.

O doutor Fidel  Pagés morreu o 21 de setembro de 1923, con 37 anos, nun accidente de coche. Deberiamos facernos mirar este costume, xa centenaria, de non valorar o propio se non o fan fóra de España. É unha enfermidade grave, síntoma da falta de autoestima que padece o país. Está por decidir se é terminal ou non.

FONTE: Mª Elvira Roca Berea/elmundo.es