UNHA "NOITE" DE DOUS ANOS

 

Hai 66 millóns de anos, unha rocha de 10-12 km de diámetro procedente do espazo, convertido nunha descomunal bóla de lume mercé á súa velocidade 20 km/s, impactou contra o que hoxe é a Península do Iucatán, en México, liberando unha enerxía equivalente, segundo calculan os expertos, á explosión de 10.000 veces todo o arsenal atómico do mundo hoxe. A brutal colisión desembocou nunha serie de acontecementos que provocaron un dos peores episodios de extinción de todos os tempos. Máis de tres cuartas partes de todas as especies que poboaban entón o noso planeta desapareceron por completo. Entre elas, os poderosos dinosauros non aviarios.

O meteorito causou terremotos, tsunamis e mesmo erupcións volcánicas. Pero ademais, os científicos cren que a forza do impacto lanzou unha colosal cantidade de rocha vaporizada á atmosfera, onde se condensou en pequenas partículas coñecidas como esférulas. A medida que as esférulas caían de novo, quentáronse pola fricción a temperaturas o suficientemente altas como para provocar incendios globais e arrasar a superficie do planeta. Unha fina capa de esférulas pódese atopar en todo o mundo no rexistro xeolóxico.

Pois ben, eses incendios globais lanzaron ao aire grandes cantidades de hollín que, segundo un novo traballo publicado na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), sumiron á Terra na escuridade durante case dous anos. Isto impediu ás plantas realizar a fotosíntesis e arrefriou drasticamente o planeta.

O estudo, dirixido por científicos do Centro Nacional de Investigación Atmosférica (NCAR) con base en Boulder (Colorado, EE.UU.), co apoio da NASA e a Universidade de Colorado Boulder, utilizou un modelo computacional para facerse unha idea de como eran as condicións da Terra ao final do período Cretácico.

“A extinción de moitos dos grandes animais terrestres podería ser causada polas consecuencias inmediatas do impacto, pero os animais que vivían nos océanos ou os que podían esconderse baixo terra ou permanecer baixa a auga temporalmente poderían sobrevivir”, di oresponsable da investigación. “O noso estudo recolle a historia despois dos efectos iniciais. Queriamos ver as consecuencias a longo prazo da cantidade de hollín que cremos que foi creada e cales poderían ser as consecuencias para os animais que quedaron”, explica.

Nas simulacións dos investigadores, o hollín quentado polo Sol subiu máis e máis alto na atmosfera, formando finalmente unha barreira global que bloqueaba a gran maioría da luz solar que alcanzaba a superficie da Terra.

Mentres os ceos iluminábanse gradualmente, a fotosíntesis sería imposible durante máis dun ano e medio, segundo as simulacións. Debido a que moitas das plantas terrestres xa quedarían incineradas nos incendios, a escuridade probablemente tería o seu maior impacto no fitoplancto, que é a base da cadea alimentaria oceánica. A perda destes pequenos organismos podería ter devastado moitas especies da vida mariña.

O equipo de investigación tamén atopou que a fotosíntesis bloqueouse temporalmente mesmo con niveis moito máis baixos de hollín. Por exemplo, nunha simulación con só 5.000 millóns de toneladas de hollín, aproximadamente un terzo da medicións estimadas (crese que en realidade caeron 15.000 millóns de toneladas), a fotosíntesis aínda sería imposible durante todo un ano.

A perda de luz solar tamén causaría unha pronunciada diminución das temperaturas media, cunha caída de 28ºC sobre a superficie da Terra e 11ºC sobre os océanos. Pero mentres a superficie terrestre arrefriábase, a atmosfera na estratosfera volvíase moito máis quente a medida que o hollín absorbía a luz do Sol. Esas temperaturas máis cálidas causaron a destrución do ozono e permitiron almacenar grandes cantidades de vapor de auga na atmosfera superior, o que conduciu a unha maior destrución do ozono. Iso permitiría que doses daniñas de luz ultravioleta chegasen á superficie da Terra despois de que o hollín desaparecese.

O gran reservorio de auga na atmosfera superior formada nas simulacións tamén causou que a capa de hollín que bloquea a luz do Sol retirásese abruptamente despois de permanecer durante anos, un achado que sorprendeu ao equipo de investigación. Cando o hollín empezou a saír da estratosfera, o aire empezou a arrefriarse. Este arrefriado, á súa vez, fixo que o vapor de auga condensásese en partículas de xeo, que botaron aínda máis o hollín fóra da atmosfera. Como resultado deste circuíto de retroalimentación -o arrefriado que causou a precipitación que causou máis arrefriado- a capa de hollín desapareceu en poucos meses.

Os científicos advirten de que o seu estudo ten limitacións. Por exemplo, as simulacións levaron a cabo nun modelo da Terra moderna, non nun modelo que representaba o que o noso planeta parecía durante o Cretáceo, cando os continentes atopábanse en lugares lixeiramente diferentes. A atmosfera hai 66 millóns de anos contiña concentracións de gases tamén algo distintos, incluíndo niveis máis altos de dióxido de carbono. Ademais, as simulacións non trataron de explicar as erupciones volcánicas ou o xofre liberado da cortiza terrestre no sitio do impacto do asteroide.

Con todo, os autores cren que o seu traballo pode ser útil para outro tipo de estudos, incluíndo o modelado dun escenario de «inverno nuclear». Do mesmo xeito que os incendios forestais globais fai millóns de anos, a explosión de armas nucleares tamén podería inxectar grandes cantidades de hollín na atmosfera, o que podería conducir a un arrefriado global temporal.

FONTE: Xornal abc/ciencia