POR QUE ESBIRRAMOS?

O esbirro é un reflexo violento de expulsión de aire que emprega un gran número de músculos / Imaxe: Tina Franklin/Flickr

Aínda que en aparencia humanos e iguanas non teñamos moito en común, parecémonos en algo: esbirramos, algo que tamén fan outros animais como cans ou gatos. Pero os humanos somos únicos no noso complexo ritual do esbirro. Non soamente acompañámolo con sonoras onomatopeas, diferentes segundo o idioma e ausentes nas persoas xordas, senón que respondemos a el cunha fórmula de cortesía,  peculiarmente relixiosa; desde o “God bless you” do inglés ao “Xesús” do español.

E é que o esbirro ten unha longa historia cultural, desde os tempos en que atribuíanselle supersticións e significados místicos, como o de bo agoiro. Hoxe sabemos que o esbirro non é máis que unha curiosa resposta fisiolóxica, un reflexo violento de expulsión de aire que emprega un gran número de músculos. No caso máis xeral, o esbirro iníciase por unha estimulación da  mucosa nasal debida a axentes físicos, como corpos estraños, ou químicos, como substancias irritantes. Esta mensaxe de irritación, iniciado pola liberación de histamina, é recolleito polas terminacións do nervio trigémino e transmitido ao  bulbo raquídeo, o centro de control do esbirro, situado entre o cerebro e a medula espinal.

Desde o bulbo raquídeo envíase a orde de esbirrar a distintos sistemas da cara, a gorxa e o peito. Os nosos ollos péchanse, inspiramos profundamente, a glotis péchase, a presión nos pulmóns aumenta, e por último ábrese a  glotis e prodúcese esa  impetuosa expulsión de aire, que atopa saída polo nariz e a boca; arrastrando, di a teoría, a causa orixinal que motivou o esbirro.

Un esbirro en progreso / Imaxe: James Gathany/ CDC

O resultado final é unha nube de miles de diminutas gotitas cuxa expulsión só dura 150 milisegundos e cuxa fracción máis grosa cae a un par de metros de distancia, pero cuxas partículas máis pequenas poden viaxar ata oito metros, atravesando toda unha habitación. Dado que un esbirro pode conter microbios patóxenos, recoméndase contelo cun pano ou co antebrazo, non coa man, para evitar a dispersión de infeccións.

Tal é a forza do esbirro que existen casos descritos de danos no organismo, chegando ao racho da arteria aorta, e mesmo unha paciente expulsou un implante dental polo nariz. Pola contra, non existe rexistro verídico de que ninguén expulsase os globos oculares das súas órbitas por esbirrar cos ollos abertos, segundo reza un mito popular. É certo que ao esbirrar pechamos os ollos de forma automática, pero débese á comunicación cruzada entre os nervios que controlan o  parpadeo e os implicados no esbirro.

A conexión nerviosa entre nariz e ollo é a orixe doutro singular fenómeno: esbirrar cando se mira unha luz brillante, como a do sol. Os científicos chámano Reflexo Fótico do Esbirro, pero tamén utilizan un acrónimo humorístico: ACHOO, que máis ou menos se corresponde coas siglas de Autosomal dominant Compelling Helio Ophthalmic Outburst syndrome (síndrome de estalido helio-oftálmico compulsivo autosómico dominante).

Adoita dicirse que o ACHOO ocorre ata nun 35% da poboación, pero un novo estudo en Alemaña eleva a porcentaxe ao 57%.

Hai outros casos aínda máis peculiares documentados na literatura médica: algunhas persoas esbirran cando teñen o estómago cheo, ou despois dun orgasmo, ou mesmo coa simple excitación sexual. En resumo, aínda hai moitas cousas que non sabemos sobre este reflexo.

De feito, hai quen pon en dúbida a súa función suposta, a de expulsar violentamente o axente causante da estimulación nasal. En 2012, un profesor emérito da Universidade de Sídney (Australia) e neurocientífico decidiu poñer a proba o que todos daban por feito sen comprobalo: se o esbirro era capaz de arrastrar a súa causa fóra do nariz. E sorprendentemente, os experimentos mostraron que nin a presión xerada nin a expulsión de aire polo nariz eran suficientes para cumprir esta misión.

No seu estudo, publicado na revista Medical  Hypotheses, propoñía unha teoría alternativa: “a alta presión [na boca, non no nariz] estimula neuronas  secretoras por medio de ramificacións no ceo da boca. A  secreción nasal dilúe o material  irritante no nariz e así lle impide chegar aos pulmóns”, escribía o científico.

Noutras palabras: máis que expulsar violentamente un corpo estraño como o pole, propón que o esbirro produce moco que o envolve para que sexa finalmente tragado ou vertedura ao exterior polo fluxo nasal. O esbirro xa non é un enigma místico, pero aínda ten moito de misterio científico.

FONTE: Yabier Tanes/bbvaopenmind.com/ciencia