O MONO MÁIS PEQUENO DO MUNDO: CEBUELLA PYGMAEA

Trátase dun dos animais da Amazonía ecuatoriana que esperta maiores sentimentos de tenrura entre os turistas que percorren a variada oferta ecolóxica do país. Coñéceselle con diversos nomes, como ‘mono de peto’, ‘tití pigmeo’, ‘mono leonciño’ e ‘chichico’, entre outros. O Cebuella pygmaea é famoso por tratarse do mono máis pequeno do mundo.

E é que un exemplar adulto mide tan só entre 14-18 centímetros, cunha cola non prensil que chega até os 20 centímetros, marcada por aneis escuros. O seu peso apenas supera os 100 gramos, é dicir, máis ou menos o mesmo que unha mazá.

A cabeza destaca por unha mata de pelo máis longo, que rodea a súa cara en forma de melena, tapándolle as orellas. A pelame do seu corpo é fino e suave, e varía entre tonalidades grisáceas e cafés.

Os monos coñecidos como titís inclúen numerosas especies de pequenos monos suramericanos de cola longa. Teñen un aspecto parecido ao do esquío e habitan nas árbores, movéndose áxilmente, de rama en rama.  Aliméntanse principalmente de insectos e froitas. Ademais, gústalles comer zume das árbores, polo que abren buracos neles, aos que regresan constantemente para extraer máis deste mel.

Os titís están activos durante o día e viven en pequenos grupos, xeralmente de cinco individuos. As mandas son lideradas por unha parella dominante, distinguíndose grazas ás glándulas odoríferas do seu peito e aos berros que emiten cando mostra hostilidade.

Cando son atacados, os ‘monos de peto’ actúan dunha forma curiosa. Para defenderse, actúan nunha manobra de mobbing na que toda a manda alíñase xunto aos dominantes para atacar en conxunto ao predador ata que este foxe.

Outra forma, aínda que menos amedrentadora, de enfrontar as ameazas en grupo é permanecer moi quietos, vixiando, sen emitir un son, ata que o perigo pasou.

Gústalles descansar apilados uns a outros dentro de ocos nas árbores ata que chega o amencer e comezan desde moi cedo a mobilizarse en procura de alimento. Logo seguen a súa rutina de acicalamiento e xogos, a que repiten varias veces ao día.

O rol dos monos nos ecosistemas selváticos resulta fundamental para manter o equilibrio, debido aos distintos papeis que cumpren, como a súa achega á polinización e dispersión de sementes, así como ser un importante elo da cadea alimenticia.

Pero o mono leonciño ten unha ampla gama de depredadores. Entre os principais figuran os capuchinos (Cebus apella), o ocelote (Leopardus pardalis), o tigriño (Leopardus tigrinus e Leopardus wiedii), o iaguarundí (Herpailurus yaguarondi), algunhas aves de presa e grandes serpes como (Bothrops atrox).

Un estudo realizado desde o 2015 pola catedrática e investigadora do Colexio de Ciencias Biolóxicas e Ambientais (COCIBA) da Universidade San Francisco de Quito (USFQ), Stella da Torre, en colaboración con primatólogos das universidades dos Estados Unidos Northern Illinois e Michigan-Ann Arbor, e do Instituto de Investigacións da Amazonía Peruana confirmou a existencia de dúas especies diferentes de leonciños na Amazonía ecuatoriana, cando até agora críase que era a mesma. Unha das especies habita ao norte mentres que a outra se sitúa ao sur do río Napo.

O Leonciño foi descrito por primeira vez en 1823 polo naturalista europeo Johann Baptist Von Spix. A súa descrición baseouse nun Leonciño capturado nunha localidade da Amazonía alta de Brasil. Desde ese ano ata o 2018, todas as poboacións de Leonciños de Brasil, Bolivia, Colombia, Perú e Ecuador, consideráronse como poboacións dunha soa especie (Cebuella pygmaea). Foi nese ano cando un grupo de científicos brasileiros realizou unha análise xenética e describiu dúas especies destes primates en Brasil.

Ao comparar o ADN mitocondrial extraído de mostras de feces de leonciños de distintas localidades de Ecuador e de mostras de tecido de especímenes de museos de Ecuador e Perú, os investigadores atoparon que existen dúas especies que en bioloxía se coñecen como ‘especies crípticas’, é dicir, moi similares nas súas características físicas, incluíndo a cor da súa pelame, pero que difiren no seu ADN.

O río Napo separa ás dúas especies no Ecuador. Ao norte do río está a especie Cebuella pygmaea, mentres que ao sur deste río habita Cebuella niveiventris.

Tanto unha como outra están en risco, debido á súa alta especialización en hábitat e dieta, pois viven só en bosques de galería, a beiras de ríos e lagoas da Amazonía e aliméntanse case exclusivamente dunhas poucas especies de plantas.

A deforestación do seu hábitat, a súa captura ilegal para o mercado de mascotas, así como as epidemias son as súas principais ameazas.

FONTE: farodevigo.es