A vida transcorre amodo baixo terra

Habitamos un planeta onde a exuberancia da biodiversidade móstrase na súa superficie no seu máximo esplendor, e a pesar diso afirmamos que o máis probable é que a vida fóra de aquí, por exemplo, en Marte, póidase atopar no seu subsolo.

A primeira vista, pode parecer un tanto curioso esperar que a información sobre a vida de corpos extraterrestres do noso sistema solar estea enterrada. Aínda que é certo que as condicións na superficie dalgúns destes corpos celestes non son nada favorables para a vida. En Venus, sen ir máis lonxe, a temperatura superficial rolda os 480 Celsius, e ten unha atmosfera tóxica, densa e pesada, con máis de 90 veces a presión da Terra ao nivel do mar e composta case na súa totalidade por dióxido de carbono, con nubes de ácido sulfúrico.

Pero buscar vida baixo terra vai moito máis alá do coñecemento das terribles condicións existen na superficie de moitos planetas e lúas aí fóra. Ten que ver con algo que só agora estamos a empezar a explorar e comprender no noso planeta: as profundidades da Terra albergan unha enorme biosfera que en gran medida está illada do mundo da superficie. Pero, como funciona?, onde obtén enerxía?

Se de algo estamos seguros no noso planeta, de momento o único lugar no universo onde temos a certeza da existencia de vida, é de que a vida necesita enerxía. Todos os seres vivos necesitan levar a cabo reaccións químicas para obtela e a cantidade de enerxía que obteñen desas reaccións depende moito das condicións do ambiente.

O Sol proporciona enerxía en abundancia para as reaccións químicas da vida en superficie e é precisamente esa demanda a que impulsa rápidos intercambios de carbono entre a atmosfera, os océanos e a terra. A fotosíntesis e a respiración do carbono orgánico na superficie terrestre e preto dela favorecen ese intercambio en escalas de tempo que son relativamente curtas.

Pero a luz do Sol non pode penetrar máis aló duns poucos centímetros en rocha e ata 1 quilómetro de profundidade na auga do océano. Que ocorre entón coa vida no subsolo? Pois sobre todo que é moi complicado estudar como funciona.

O interior da Terra soporta altas temperaturas, así que sabemos que o frío non é un problema. A auga, a outra necesidade imperiosa da vida, tampouco. A cantidade de auga no subsolo terrestre é ata cen veces maior que a que hai dispoñible como auga doce na superficie. A terra baixo a superficie é unha estrutura infestada de gretas e mananciais subterráneos onde a auga corre libre por fracturas, mesmo a profundidades de varios quilómetros.

O estudo da vida no subsolo ten outros problemas, ademais do seu difícil acceso. Como ten pouca enerxía accesible, mantén por así dicilo un estilo de vida moi relaxado, lento, que provoca que sexa todo un reto cultivar microorganismos representativos. Estes organismos, con todo, achegan novos datos sobre os límites do metabolismo, entre outras cousas, os microorganismos baixo a superficie terrestre son extraordinariamente lonxevos e só divídense unha vez cada varios miles de anos. Como referencia, unha bacteria común na superficie da Terra pode dobrar a súa poboación cada 20 minutos. Unha das preguntas que se expoñen desde hai tempo é como conseguen aqueles que habitan nas profundidades un estilo de vida tan lento.

E son multitude, recentemente estimouse que o subsolo profundo pode conter ao redor do 13% da biomasa do planeta. Estímase que, se os 600 m superiores da codia oceánica son suficientemente permeables desde o punto de vista hidrolóxico para albergar vida, o tamaño da biosfera mergullada baixo esa codia correspondería a 1.800 millóns de km³ (a codia oceánica cobre aproximadamente o 70% da superficie terrestre). Atopáronse células a unha profundidade de 2.5 km baixo o chan oceánico, o que, de ser certo para toda a codia continental, traduciríase nun volume potencial habitable de máis de 730 millóns de km³, case o 50% do volume dos océanos da Terra.

Os estudos sobre este ecosistema profundo na Terra teñen implicacións en moitos campos da ciencia, achegando novas ideas sobre a orixe da vida. Poden ofrecer datos valiosos para a procura de vida subterránea en planetas rochosos como Marte. O estudo dos ecosistemas dos fondos submarinos pode axudar a determinar a posible natureza dos organismos que poden habitar as lúas oceánicas de Europa e Encélado.

Incluso a mera existencia desta vida subterránea é unha boa noticia para a procura de vida en planetas e lúas do noso sistema solar. Se na Terra temos a constatación de que as formas de vida complexas da superficie tamén poden sobrevivir indefinidamente no subsolo profundo, é de esperar que antes, moito antes de que as condicións da superficie volvésense inhóspitas en Marte, un proceso de migración similar podería transportar formas de vida á subsuperficie profunda. E alí, ou aquí, están a esperar a que vaiamos atopalas.

FONTE: Eva Villaver/elpais.com