A neve de sangue que tingue a Antártida non é o que parece

Fotografía de neve cunha proliferación de Sanguina nivaloides / Ministerio de Ciencia de Ucraína

Se che piden que penses en algo de cor amarela, que é o primeiro que se che vén á cabeza? Quizais o Sol ou uns xirasois? E se che din algo branco? Poida que a túa resposta sexan as nubes ou, mesmo, a neve. Con todo, sabías que é posible observar neve doutra tonalidade? Concretamente, tinguida de manchas avermelladas, tal e como se alguén derramase viño sobre o xeo. Trátase dun fenómeno que ten nome propio, “neve de sangue” ou “neve rosa” e que foi todo un atractivo para os científicos desde hai séculos.

Con todo, contrario ao que o seu nome poida suxerir, isto non ten nada que ver con sangue nin con contaminación. De feito, a súa orixe é completamente natural e está ligado a uns diminutos organismos que habitan na neve: as microalgas.

Así, esta “neve de sangue” é o resultado da proliferación de microorganismos no xeo. Porque si, aínda que a neve parece un territorio completamente hostil para a vida, existen certas especies que lograron, co paso dos anos, adaptarse a esas condicións tan extremas. E, se o pensas un segundo, seguro que che ten sentido: cando as temperaturas soben durante os meses cálidos, a neve comeza a derretirse lixeiramente na superficie, dando paso ás condicións ideais para que estas formas de vida esperten e comecen a multiplicarse.

Con todo, non penses que ves a neve vermella porque estas microalgas son vermellas. Todo o contrario: o cambio de cor ocorre porque as algas producen pigmentos especiais que as protexen do Sol e do dano causado pola radiación ultravioleta. Desta forma, a medida que as algas se expanden, van tiñendo a neve de tons rosados ou avermellados, transformando as paisaxes de montaña e as rexións polares nunha visión case surrealista.

Concretamente, a gran protagonista de que este fenómeno ocorra é un alga determinada: a Sanguina nivaloides. Trátase dun ser diminuto, non visible a primeira ollada, que pasa a maior parte da súa vida en estado latente, é dicir, conxelado na neve e no xeo. Con todo, cando a temperatura da neve sobe e esta comeza a derretirse, estas algas “espertan” e entran nunha fase moito máis activa de crecemento e reprodución.

Pero, como estarás a pensar, o que fai especial á sanguina nivaloides é un capacidade para producir un pigmento vermello coñecido como astaxantina. Este composto actúa como unha especie de protector solar natural, o cal axuda ás algas para sobrevivir nos momentos nos que se intensifica a radiación ultravioleta. E, aínda que te sorprenda, a astaxantina é unha substancia coa que seguro xa entraches en contacto algunha vez na túa vida: trátase do mesmo pigmento alaranxado que dá cor a algúns mariscos ou peixes como o salmón.

Con todo, aínda que estas microalgas foron parte importante dos ecosistemas nevados durante millóns de anos, os científicos comezaron a prestarlles máis atención nos últimos anos debido ao seu impacto no medio ambiente. A razón? Descubriron que, aínda que non xeran unha contaminación como tal, a aparición destas microalgas altera a capacidade da neve para reflectir a luz solar.

Tal e como afirmou un artigo publicado en 2019 na revista Microbiology Ecology, mentres que a neve branca reflicte ata o 90% da luz solar, aquela tinguida de vermello reduce este índice significativamente. Este efecto produce consecuencias terribles para o medio ambiente: se a neve reflicte grandes cantidades de luz, absorbe menos calor, permitindo que a súa temperatura mantéñase baixa e non se acelere o proceso de derretimiento.

Di Mauro, Biagio & Garzonio, Roberto & Baccolo, Giovanni & Gilardoni, S. & Rossini, Micol & Colombo, Roberto. (2021). Light-Absorbing Particles in Snow and Ice: A Brief Journey Across Latitudes / Células de Sanguina nivaloides encontradas nos Alpes durante o verán de 2020.

Para agravar a situación, este aumento na taxa de fundición da neve é particularmente preocupante nun contexto de cambio climático como o que estamos a vivir. Na Antártida, os científicos rexistraron que a proliferación de Sanguina nivaloides está a contribuír á perda de millóns de toneladas de neve cada ano. E algo similar ocorre nos Alpes onde o desxeo intensificouse considerablemente nas últimas décadas.

O peor de todo é que todo apunta a que, ademais, está a producirse un efecto de retroalimentación: a medida que a neve se derrite máis rápido, créanse máis áreas húmidas, o que favorece aínda máis a proliferación das algas. Ao final isto xera un círculo vicioso no que a presenza das microalgas contribúe, indirectamente, ao quecemento global e, consecuentemente, á diminución dos glaciares e da neve estacional.

FONTE: Noelia Freire/nationalgeographic.com.es/ciencia