EXISTE REALMENTE A AUGA PURA?

A industria da auga embotellada move miles de millóns grazas á percepción de pureza / iStock (composición)

Parece que a auga pura é algo moi especial, tanto como para ser embotellado e vendido. As compañías purificadoras gañan millóns de euros en todo o mundo coa súa promesa de ofrecer só auga pura. Mesmo, hai unha rama da medicina alternativa que vira ao redor das súas supostas propiedades máxicas. O que pasa é que a auga pura non existe, polo menos, no noso planeta.

May Nyman, profesora de Química na Universidade Estatal de Oregón (EE. UU.), explica que a auga absorbe ións da contorna inevitablemente. “Non existe cunha pureza ao cento por cento, pois tende sempre a disolver outras substancias no seu interior. Iso é porque as súas moléculas posúen unha curiosa forma, con dous núcleos de hidróxeno nun extremo e un núcleo de osíxeno no outro, cada un con diferentes cargas eléctricas. As moléculas de auga empregan esas ligazóns cargadas de hidróxeno para interactuar entre si, pero tamén lles serven para apegarse a outras moléculas que se atopan no seu camiño”, observa Nyman.

Por iso, o máis probable é que a auga disolva un pouco calquera obxecto co que entra en contacto. Ademais, canto máis pura é, máis forza terán as súas ligazóns para apegarse a outras substancias. Iso limita a nosa capacidade de purificarla, porque, nun momento dado, empezaría a disolver as paredes do recipiente contedor.

Por esta razón, “na década de 1990, dicíase que o lago Baikal, en Rusia, tiña auga tan pura que, se se tomaba unha mostra, esta empezaría a disolver o vaso. Formaría unha disolución cos ións do recipiente”, indica Nyman.

A experta asegúranos que esta tendencia do H₂O é demasiado poderosa, tanto que nin sequera os científicos poden evitala en laboratorios completamente esterilizados. Gústenos ou non, calquera cousa que unha mostra de auga pura atópase, como unha mota de po ou o plástico dun envase, deixará as súas trazas no líquido.

Durante anos circulou a curiosa afirmación sobre a auga do lago Baikal, en Siberia: que era tan pura que podía disolver un vaso de cristal. Aínda que isto soe a lenda científica, ten un transfondo real. O lago Baikal non só é o máis profundo do mundo, con máis de 1.600 metros de profundidade, senón tamén un dos máis antigos e con auga dunha calidade excepcional.

O seu illamento xeolóxico, a ausencia de contaminación industrial próxima e a acción constante de microbios purificadores converteron as súas augas nun referente natural de pureza.

A afirmación de que podería disolver un vaso non debe tomarse literalmente. Trátase máis ben dunha metáfora científica para ilustrar o comportamento químico da auga extremadamente pura. Canto máis limpa está unha mostra de H₂O, máis capacidade ten para atraer e disolver ións da contorna. Isto débese á súa estrutura molecular polar, que fai da auga un disolvente moi activo.

En contornas de laboratorio, a auga ultrapura (desprovista de calquera ión ou partícula) vólvese tan reactiva que pode empezar a corroer lentamente certos materiais, incluíndo metais ou compoñentes do vidro se se almacenan por longos períodos.

En química, o concepto de auga pura é moito máis preciso, e máis esixente, que na linguaxe cotiá. A auga pura, en sentido estrito, refírese ao H₂O sen ningún outro compoñente disolto: nin sales minerais, nin microorganismos, nin gases, nin partículas.

Con todo, lograr este nivel de pureza absoluta é practicamente imposible fóra de condicións de laboratorio moi controladas. Por iso, os químicos clasifican a auga segundo o seu nivel de impurezas, especialmente en función do seu contido iónico e a súa condutividade eléctrica.

En contornas científicas manéxanse tres niveles principais de auga ultrapura: tipo I, II e III. A auga tipo I é a máis pura dispoñible e úsase en técnicas analíticas extremadamente sensibles, como a espectrometría de masas ou a bioloxía molecular. O tipo II é adecuado para análises clínicas, preparación de reactivos e algunhas aplicacións microbiológicas. O tipo III, aínda que menos puro, utilízase en enxaugues ou limpeza de materiais de laboratorio.

En cambio, o que consumimos diariamente non se achega a estes estándares. A auga potable contén niveis seguros de minerais como calcio, magnesio ou sodio, e está tratada para eliminar patóxenos, pero non se considera pura no sentido químico.

Pola súa banda, a auga mineral provén de fontes naturais e conserva minerais disoltos de forma natural. A auga purificada (como moitas marcas embotelladas) pasou por procesos como a filtración por carbón activado ou ósmose inversa, pero aínda conserva trazas doutras substancias. En resumo, fóra do laboratorio, a auga que chamamos pura é simplemente apta e segura para beber, non químicamente inmaculada.

Aínda que moitos consumidores asocian a auga embotellada con maior pureza ou seguridade, a realidade é que, en moitos países desenvolvidos, a auga da billa está sometida a regulacións máis estritas e controis de calidade máis frecuentes.

Aínda así, o prexuízo persiste. Segundo un informe da Comisión Europea, cada persoa consome en media 106 litros de auga embotellada ao ano na Unión Europea. Reducir o consumo de auga embotellada podería axudar aos fogares para aforrar en media 600 millóns de euros ao ano.

En moitos casos, a elección responde máis a percepcións de sabor, desconfianza institucional ou márketing que a criterios obxectivos.

A auga da billa tamén contén minerais esenciais e que, en condicións normais, é perfectamente segura. Ademais, representa unha opción máis sostible e económica. Un litro de auga embotellada pode custar entre 100 e 1000 veces máis que un de auga da billa, sen ofrecer vantaxes claras en canto a saúde.

A promesa de auga pura foi un dos maiores éxitos comerciais do último século. O que comezou como unha solución puntual para acceder a auga segura en situacións específicas, hoxe transformouse nunha industria multimillonaria.

Producir unha botella de auga pode requirir máis auga que a que contén / Pixabay

Segundo datos da consultora SkyQuest, o mercado global de auga embotellada superou os 300.000 millóns de dólares en 2024, impulsado por estratexias de márketing que asocian a pureza con saúde, exclusividade ou status. Con todo, moitas destas botellas conteñen auga tratada da billa, sometida a procesos como a ósmose inversa, filtración con carbón activado ou remineralización, sen que iso implique unha maior calidade que a auga potable pública.

Máis aló do contido, o impacto ambiental da auga embotellada é considerable. A produción dunha soa botella de plástico require máis auga que a que contén, ademais de recursos fósiles para fabricar o envase e enerxía para o seu embotellado, refrixeración, transporte e distribución.

O resultado: millóns de toneladas de plástico dun só uso que, en gran parte, non se recicla. Segundo a ONU, estímase que máis dun millón de botellas de plástico cómpranse cada minuto no mundo, e moitas terminan en entulleiras ou ecosistemas mariños, onde tardan séculos en degradarse.

Se consideramos que en moitos países a auga da billa é perfectamente segura e controlada, o custo ecolóxico e económico de consumir auga embotellada resulta difícil de xustificar. Págase máis por un produto cuxo valor engadido é, moitas veces, simbólico.

FONTE: Laura G. de rivera/muyinteresante.com