Blogia
vgomez

NOMES PROPIOS

LYNN MARGULIS, A CIENTÍFICA REBELDE

Na década de 1960, unha nova bióloga estadounidense tivo unha idea revolucionaria sobre a evolución da vida e a orixe das células modernas. As células de plantas e animais dispoñen duns minúsculos órganos internos, ou orgánulos, especializados en obter enerxía usando a luz do sol e o osíxeno. Son os cloroplastos e mitocondrias, respectivamente. Polo seu tamaño, polas súas funcións e pola particularidade de levar o seu propio e pequeno xenoma, estes orgánulos lembran poderosamente a certas bacterias.

Sería posible –preguntouse aquela bióloga– que estes orgánulos fosen en realidade descendentes de antigas bacterias, recrutadas nun pasado afastado por outras células para usalas como centrais de enerxía internas? Un fenómeno semellante era xa ben coñecido e tiña un nome en bioloxía: a simbiose, unha asociación de mutuo beneficio.

O gran problema da orixe da vida na Terra é que non había ninguén alí para observalo, polo que o nacemento dos primeiros organismos terrestres continuará sendo eternamente a materia escura da bioloxía, unha incógnita aberta a hipótese de imposible demostración. Entre elas, a teoría da endosimbiose ou simbioxénese é unha das respostas máis plausibles e brillantes para explicar a aparición das células eucariotas, constituíntes de todo organismo vivo que non sexa unha bacteria ou unha arquexa.

A entón moza científica autora da teoría foi Lynn Margulis, de solteira Alexander  (5 de marzo de 1938- 22 de novembro de 2011), un dos personaxes máis influentes da bioloxía do século XX. E iso a pesar de que as súas propostas (nas marxes da ciencia establecida) condeguiron unha fama de heterodoxa, cando non de rebelde. Intelectualmente precoz, a súa vida persoal tampouco quedou atrás: aos 42 anos xa se divorciara dúas veces, a primeira do astrónomo Carl Sagan e a segunda do químico Thomas Margulis.

A simbioxénese

Margulis admiraba o traballo de Charles Darwin, pero opinaba que os seus sucesores neodarwinistas non lograran explicar as incógnitas que deixou expostas o naturalista inglés; entre elas e sobre todo, a fonte das variacións que impulsa a evolución. Segundo Margulis, as mutacións xenéticas aleatorias non bastaban para explicar a capacidade da evolución biolóxica de inventar trazos novos nos seres vivos.

La teoría de la endosimbiosis o simbiogénesis de Margulis es una de las respuestas más plausibles para explicar la aparición de las células eucariotas. Crédito: Christoph Burgstedt / Alamy Stock Photo

A teoría da endosimbiose ou simbioxénese de Margulis é unha das respostas máis plausibles para explicar a aparición das células eucariotas / Christoph Burgstedt/Alamy Stock Photo

A nova bióloga foi máis aló e recolleu as ideas de pioneiros como o estadounidense Ivan Wallin e o ruso Konstantin Mereschkowski, que postularan a simbiose entre organismos simples como forza creadora de seres máis complexos. O estudo de Margulis foi rexeitado por 15 revistas científicas, e finalmente publicouse en marzo de 1967 sen ningunha repercusión inicial. Segundo recollía o diario británico The Telegraph no obituario dedicado a Margulis tras o seu falecemento en 2011, unha das súas solicitudes de financiamento para os seus proxectos recibiu a seguinte réplica: “A súa investigación é lixo. Non se moleste en volver solicitar”.

Pero Margulis non desistiu. En 1970 desenvolvía a súa teoría no libro Origin of Eukaryotic Cells. A través dos anos, a simbioxénese foi gañando apoio experimental: nos anos 70 descubriuse que os xenes das mitocondrias e os cloroplastos parecíanse máis aos de certas bacterias que aos das células eucarióticas ás que pertencen. Na pasada década un estudo veu prestar nova e extensa credibilidade á teoría da endosimbiose. Un equipo de investigadores dirixido polo biólogo evolutivo William F. Martin, da Universidade Heinrich Heine de Dusseldorf (Alemaña), comparou case un millón de xenes de 55 especies eucariotas e máis de seis millóns de xenes de procariotas, unha análise exhaustiva que só hoxe é posible grazas ao uso de avanzadas ferramentas bioinformáticas.

BBVA-OpenMind-Yanes-Lynn Margulis pionera de la sostenibilidad_2 Según Margulis, las mutaciones genéticas aleatorias no bastaban para explicar la capacidad de la evolución biológica de inventar rasgos nuevos en los seres vivos. Crédito: Science Lab / Alamy Stock Photo

Segundo Margulis, as mutacións xenéticas aleatorias non bastaban para explicar a capacidade da evolución biolóxica de inventar trazos novos nos seres vivos / Science Lab/Alamy Stock Photo

A investigación, publicada en Nature, rastrexaba a orixe dos xenes bacterianos que forman parte integral do ADN presente no núcleo celular dos organismos superiores, incluídos os humanos. E fronte á posibilidade de que estas innovacións xenéticas puidesen coarse nas nosas células por un longo e continuo proceso gradual de transferencia de xenes ao azar, os resultados mostran que, pola contra, a pegada bacteriana no noso ADN é o produto dun salto evolutivo brusco que corresponde á adquisición das mitocondrias (ou dos cloroplastos, no caso dos vexetais).

O que mostramos é que a contribución xenética dos devanceiros endosimbióticos de plástidos e mitocondrias ao material xenético de partida da liñaxe eucariótico foi moito maior do que ninguén sospeitara”, resumía Martin. “Os eucariotas adquiriron xenes dos procariotas na orixe da mitocondria e na orixe dos plástidos”, engadía, o que supón “un clamoroso apoio á teoría endosimbiótica”. Para Martin “o caso está pechado: non hai unha alternativa científica aceptable á teoría de que os cloroplastos e as mitocondrias xurdiron de endosimbiontes”.

BBVA-OpenMind-Yanes-Lynn Margulis pionera de la sostenibilidad_3 La huella bacteriana en nuestro ADN es el producto de un salto evolutivo que corresponde a la adquisición de las mitocondrias (o de los cloroplastos, en el caso de los vegetales). Crédito: Sergi Escribano/Getty Images

A pegada bacteriana no noso ADN é o produto dun salto evolutivo que corresponde á adquisición das mitocondrias (ou dos cloroplastos, no caso dos vexetais) / Sergi Escribano/Getty Images

Martin rememoraba as discusións que mantiña con Margulis, nas que ambos discrepaban sobre certos aspectos. E con todo, proseguía o biólogo, “ser criticado por Lynn (e ela criticoume moito) era realmente unha honra”. No fondo “só separábanos un centímetro nestas cuestións, mentres que ela estaba a millas de distancia dos neodarwinistas”, lembraba. O tempo e a ciencia acabaron por dar a razón á científica rebelde. “Oxalá vivise para velo”, concluía William F. Martin.

A hipótese Gaia

Hoxe a teoría da endosimbiose considérase amplamente aceptada. E aínda que non todas as ideas orixinais de Margulis obtiveron evidencias que as apoien, a simbioxénese contémplase como un mecanismo que puido achegar outras innovacións dentro das teorías evolutivas actuais. Por exemplo, os liques formáronse pola asociación de algas e fungos, pero propúxose que estes últimos puideron axudar á colonización terrestre das plantas, aínda que moitas especies vexetais despois prescindiron desta simbiose.

BBVA-OpenMind-Yanes-Lynn Margulis cientifica rebelde y pionera de la sostenibilidad_4 La hipótesis Gaia es una visión de la Tierra como un gran sistema complejo formado por los seres vivos y su entorno, cuya autorregulación en un equilibrio dinámico permite la existencia y la continuidad de la vida. Crédito: Sergey Pakulin/Getty Images

A hipótese Gaia é unha visión da Terra como un gran sistema complexo formado polos seres vivos e a súa contorna, cuxa autorregulación nun equilibrio dinámico permite a existencia e a continuidade da vida / Sergey Pakulin/Getty Images

Pero existe unha faceta máis pola que hoxe se lembra a Margulis, e que non foi algo separado do seu traballo científico, senón unha consecuencia natural: froito da súa proposta da teoría endosimbiótica, a bióloga defendía a cooperación entre especies como motor da evolución fronte á interpretación exclusivamente competitiva do neodarwinismo. Baixo esta idea da colaboración na natureza, nos anos 70 Margulis desenvolveu, xunto ao químico británico James Lovelock, a hipótese Gaia; unha visión da Terra como un gran sistema complexo formado polos seres vivos e a súa contorna, cuxa autorregulación nun equilibrio dinámico permite a existencia e a continuidade da vida.

A hipótese foi moi discutida, distinguíronse diferentes versións e as máis extremas foron criticadas como pseudociencia, pola súa aproximación da Terra como un gran organismo cunha especie de propósito. Pero non cabe dúbida de que foi moi influente no empuxe da conservación ambiental. En 1991 a propia Margulis definiu a “economía verde” como aquela que contempla a actividade humana como un compoñente embebido nos ecosistemas, unha descrición que aínda é citada a miúdo e que inspira un concepto moi presente hoxe na política, a economía e a sociedade: o desenvolvemento sostible.

FONTE: Javier Yanes/bbvaopenmind.com/ciencia

NOBEL 2023: QUÍMICA

Os investigadores Moungi Bawendi, Alexei Ekimov e Louis Brus, gañadores do Nobel de Química de 2023 / Fernando Vergara (AP)

A Real Academia Sueca das Ciencias concedeu este mércores o Premio Nobel de Química de 2023 ao francés Moungi Gabriel Bawendi (Paris-1961, actualmente é profesor Lester Wolfe no Instituto Tecnolóxico de Massachusetts), o estadounidense Louis Brus (Cleveland-Ohio-1943, é profesor S. L. Mitchell de Química na Universidade de Columbia) e o ruso Alexey Ivanovich Ekimov (Unión Soviética-1945, físico do estado sólido, que descubriu os nanocristais semicondutores coñecidos como puntos cuánticos, mentres traballaba no Instituto Óptico Estatal Vavilov), por descubrir e sintetizar os puntos cuánticos, materiais tan diminutos que neles maniféstanse as asombrosas leis que rexen o mundo do infinitamente pequeno: a mecánica cuántica. Os puntos cuánticos son nanocristais, dunhas poucas millonésimas partes de milímetro, nos que os electróns se atopan confinados. Estas illas de electróns presentan interesantes propiedades, útiles en multitude de campos, desde as pantallas de televisión ata a medicina. É un campo emerxente no diagnóstico e o tratamento experimental do cancro.

Parabéns!

NOBEL 2023: FÍSICA

Pierre Agostini, Ferenc Krausz e Anne L’Huillier, gañadores do Premio Nobel de Física 2023 / lavozdegalicia.es

A Real Academia das Ciencias de Suecia concedeu este martes o Premio Nobel de Física de 2023 aos físicos Pierre Agostini (Francia, 1968) profesor da Universidade do Estado de Ohio (EE UU), Ferenc Krausz (Hungría, 1962) dirixe o Instituto Max Planck de Óptica Cuántica, en Garching (Alemaña) e Anne L’Huillier (Francia, 1958) profesora da Universidade de Lund (Suecia), é a quinta muller que gaña o Nobel de Física. Son os pais de novas ferramentas para explorar o mundo dos electróns dentro dos átomos.

O xurado destacou que os tres premiados demostraron unha nova maneira de crear pulsos de luz extremadamente curtos, que se poden utilizar para medir os fugaces procesos nos que os electróns se moven ou cambian de enerxías. Son eventos que ocorren en attosegundos, trillonésimas partes dun segundo.

Parabéns!

NOBEL 2023: FISIOLOXÍA E MEDICINA

Katalín Karikó e Drew Weissman / premiosfronterasdelconocimiento.es

A Academia Sueca concedeu hoxe o premio Nobel de Fisioloxía ou Medicina a Katalín Karikó (Szolnok-Hungría, 1955) e Drew Weissman (Lexington-EEUU, 1959) pola vacina da covid baseada en ARN mensaxeiro modificado (mARNm). A bioquímica húngara Katalin Karikó pasou 40 anos traballando na sombra e desenvolvendo avances claves para as inxeccións de Moderna e BioNTech. Drew Weissman traballou con Karikó e fixo posibles as terapias para partir do ARN mensaxeiro. As vacinas de Pfizer ou Moderna incorpórano e non existirían sen a súa visión.

Parabéns e grazas!

A CARA ESCURA DO XENIAL FÍSICO ALBERT EINSTEIN

Albert Einstein / InformiguelCarreño (Wikimedia)

"Se todo o mundo vivise unha vida como a miña non habería necesidade de novelas", díxolle Albert Einstein á súa irmá Maja en 1899 cando aínda non era máis que un mozo de 20 anos que acababa de solicitar a nacionalidade suíza. O problema é que unha boa parte desa vida foi ocultada ao público e aos historiadores da ciencia polos seus representantes legais. Así, cando o seu fillo Hans Albert morreu dun ataque ao corazón en 1973, moitos dos segredos do seu pai repousaban no interior dunha caixa de zapatos na cociña da súa casa en Berkeley: correspondencia familiar desde finais do século XIX. A colección era tan delicada que os albaceas da herdanza do físico, que tiñan o control legal sobre a publicación das súas palabras, foron a xuízo para impedir que Hans Albert publicase parte do seu contido a finais dos 1950. Nin ao seu propio fillo estáballe permitido revelar detalles íntimos do seu pai. Non é estraño que os gardiáns da reputación do sabio, a súa secretaria Helen Dukas e o economista Otto Nathan, recibisen o apelativo de “os sacerdotes de Einstein”. Que podía ocultarse nas cartas e escritos do ‘home do século’ da revista Time?

A imaxe que o público ten de Einstein é a que transmitiu nos seus últimos anos, o ancián de pelo branco e ollos tristes e inquisitivos. Resulta difícil imaxinarllo como alguén que nun tempo foi novo. E menos como un fillo errante, un tanto bala perdida e casanova.

Se hai algo que caracterizou a súa vida foi, como lembraba o seu amigo Abraham Pais, unha "profunda necesidade emocional de non deixar que nada interferise co seu pensamento. Era capaz tamén de sentir profunda cólera... [pero] non o facía menos como home de sentimento que como home de pensamento". Tiña o ‘don’ de poder apartarse do mundo sen esforzo emocional; daba un paso e saía del cando quería. Quizá por iso, ao morrer o seu gran amigo Michele Besso escribiu á súa viúva: "Pero o que eu admiraba máis en Michele, como home, era o feito de ser capaz de vivir tantos anos cunha muller, non soamente en paz, senón tamén constantemente de acordo, empresa na que eu, inevitablemente, fracasei por dúas veces".

Einstein definíase como un home solitario, un Einspanner (un coche tirado por un único cabalo) e así se debe entender a súa vida. Bertrand Russell describiuno como alguén a quen os asuntos persoais non ocuparon gran cousa na súa mente. Para o científico e poeta C. P. Snow parecíalle que "un home que debe posuír un ego formidable ten que estar soxuzgado por el totalmente". Esta imaxe de xenio excéntrico e comprometido coa humanidade pero reluctante ao contacto humano converteulle en, como o propio Einstein chanceaba, un santo xudeu. Con todo, foi un home cuxas palabras en público contradicíanse cos seus feitos en privado, foi un home que, segundo os autores do libro The private lives of Albert Einstein Roger Highfield e Paul Carter "cuxa combinación de visión intelectual e miopía emocional deixou detrás de si unha serie de vidas danadas".

A primeira delas foi Marie Winteler, a fermosa filla do matrimonio que acolleu a Einstein, con 16 anos, en Aarau cando se preparaba para o ingreso no Politécnico de Zúric. Marie era dous anos maior que el e ambos se namoraron profundamente, como os dous adolescentes que eran. Pero ao terminar o instituto e marchar ao Politécnico en 1896 as cousas cambiaron. A relación continuou, máis por empeño de Marie que de Albert, quen pousara os seus ollos nunha compañeira de clase, Mileva Maric. A ruptura sumiu a Marie nunha profunda depresión da cal tardou bastantes anos en saír. Cando casou, Einstein dixo ao seu amigo Besso que iso poñía fin a un dos peores puntos negros da súa vida.


Einstein e a súa primeira muller, Miuleva Maric / Wikimedia

En 1900, a Sección VI A de física e matemáticas do Politécnico de Zúric tiña 5 alumnos: Marcel Grossmann, o vástago dunha rica familia que estivo ao seu lado nos tempos de penuria e quen, a través do seu pai, conseguiulle o traballo na Oficina de Patentes anos despois; Jakob Ehrat, a miúdo compañeiro de pupitre de Einstein e a cuxa nai ía visitar sempre que sentía só; Louis Kollros, quen sacaría a maior puntuación no decisivo exame de licenciatura; e a serbia de ollos escuros e bonita voz Mileva, de 21 anos.

A súa relación foi crecendo lentamente durante os catro anos de estudos no Politécnico. Einstein víaa como o seu camarada intelectual e para a data do exame a amizade converteuse en romance. El quedou o cuarto (4,91 sobre 6) e Mileva non aprobou, algo que a deprimiu profundamente. Pero o amor entre eles ía enfrontarse a un gran reto: a nai de Einstein. Como boa alemá, Pauline cría que os serbios eran dunha clase inferior. E non só iso: "Ela é un libro, igual que ti [...] Pero ti deberías ter unha muller. Cando teñas 30 anos, ela será unha vella bruxa".En xaneiro 1902 sucedeu un “incidente” que ía marcar profundamente a súa relación e do cal nada se soubo ata 1987: Mileva deu a luz a unha filla, Lieserl. A filla ilexítima de Einstein desaparece da historia dúas semanas despois do seu nacemento e dela xamais volveu a saberse nada. A relación entre ambos se resentiu e Mileva non volveu ser a mesma. A pesar de todo, casaron o 6 de xaneiro de 1903. Einstein, xa na Oficina de Patentes, envorcouse no seu traballo e a pericia científica de Mileva converteulle en “o seu colega”. Puido isto, a longo prazo, afectar o seu matrimonio? Anos despois confesaba: "Moi poucas mulleres son creativas. Non enviaría á miña filla para estudar física. Estou contento de que o meu [segunda] muller non saiba nada de ciencia". Para Einstein, a ciencia facía ás mulleres agres. Quizá por iso dixese de Marie Curie «nunca escoitou cantar aos paxaros».

Einstein e a súa segunda muller Elsa chegando a EEUU / Wikimedia

Co paso dos anos o matrimonio foi enrarecéndose e en 1912 a discordia xa era obvia e Einstein retomara a súa relación coa súa curmá Elsa, que sería a súa segunda muller. Os seus dous fillos, Hans Albert e Eduard, sufriron a separación e foron usados como arma arreboladiza. A relación que tivo con eles foi irregular: si exerceu de pai, pero a ciencia, como en calquera outra faceta da súa vida, sempre estivo por encima. Un momento crítico sucedeu cando Eduard sufriu un colapso mental. Mileva e Hans Albert pedíronlle que volvese a Suíza onde vivían para axudarlle. Einstein contestoulles que prefería quedar en Berlín, onde nese momento era profesor. Primeiro, porque cría que podía facer un bo traballo científico alí; segundo, porque estaba convencido de que Mileva había envelenado aos seus fillos contra el. Eduard, esquizofrénico, terminou os seus días nunha institución mental de Suíza.

Einstein divorciábase o 14 de febreiro de 1919 e casaba con Elsa o 2 de xuño. A súa segunda muller foi a parella que Einstein necesitaba: alguén que coidase del tan amorosamente como podería facelo unha nai. Einstein, convertido xa nunha figura lendaria polos medios de comunicación, dedicábase ao seu gran amor: a ciencia. Claro que non descoidou a súa relación con outras mulleres. Segundo Peter Plesch, cuxo pai foi un amigo íntimo, "Einstein amaba ás mulleres, e canto máis plebeas, suadas e olorosas, máis lle gustaban". Mesmo sentía máis atraido por Ilse, a filla da súa muller, que por ela.

Co tempo Einstein foi expresando cínicos comentarios achega do matrimonio: tivo que ser inventado por un porco sen imaxinación, escravitude nun envoltorio cultural... Algúns acusárono de misoxinia, pero a súa actitude cara ás mulleres foi a mesma que cara aos homes: a todos tratou con distante cortesía e amabilidade. Einstein foi un home preocupado pola humanidade pero indiferente cara aos seres humanos concretos, a quen valoraba unicamente pola súa capacidade intelectual, o que fixo que Elsa sentise sempre inferior.

Desde que se convertese en lenda, abrigo cando se trasladou ao Instituto de Estudos Avanzados de Princeton, o seu aspecto lendario nunca o abandonou, nin sequera ante os seus colegas. O gran físico Wolfgang Pauli, un home que non se caracterizaba precisamente por ser respectuoso, trataba a Einstein de maneira diferente ao resto. Einstein foi reverenciado como a un deus, aínda que el mesmo era a esencia da modestia e a amabilidade. "Eu falo da mesma maneira con todo o mundo, xa sexa vertedoiro ou reitor de universidade". Claro que tamén tiña o seu ego. Unha vez, Einstein enviou un artigo á revista Physical Review. O editor tivo a ousadía de facer o que sempre se fai nas publicacións científicas: envialo a outros científicos para que o revisasen e esperar o seu xuízo sobre se era ou non válida a súa publicación. Isto non lle gustou nada: Einstein nunca máis volveu enviar os seus traballos a esa revista.

FONTE: Migue Ángel Sabadell/muyinteresante.es

PREMIO PRÍNCIA DE ASTURIAS 2023 DE INVESTIGACIÓN CIENTÍFICA E TÉCNICA

Jeffrey Gordon, Bonnie Bassler e Peter Greenberg

No corpo dunha persoa hai máis células bacterianas (38 billóns) que humanas (30 billóns), ata o punto de que algúns microbiólogos convidan a considerar o ser humano como un arrecife de coral poboado por billóns de seres minúsculos, no canto de como un organismo individual. Os investigadores estadounidenses Bonnie Lynn Bassler, Jeffrey Gordon e Peter Greenberg gañaron o Premio Princesa de Asturias de Investigación Científica e Técnica 2023 por iluminar este mundo microscópico e o seu robusto vínculo coa saúde humana.

As bacterias saben cantas compañeiras teñen ao redor grazas a un fenómeno coñecido como percepción de cuórum. Neste proceso, os microbios segregan sinais químicos coma se fose un censo e o grupo adopta un comportamento ou outro en función da súa densidade de poboación.  Estes tres galardoados foron os primeiros en entender os mecanismos desta forma de comunicación. É a vida social das bacterias.

Bonnie Lynn Bassler (Chicago, EE UU,1962) é bióloga molecular. Desde 1994, foi profesora na Universidade de Princeton. En 2002, foi galardoada cunha bolsa MacArthur. Desenvolve actividades académicas e científicas no Instituto Médico Howard Hughes.

Jeffrey I. Gordon (Nueva Orleans, Luisiana, EE UU, 1947) Biologo pola Universidade de Oberlin, Ohio, licenciouse en Medicina pola Universidade de Chicago en 1973. Tras concluír a súa formación clínica en Medicina Interna e Gastroenteroloxía e realizar unha estancia de investigación postdoutoral nos Institutos Nacionais da Saúde, en 1981 incorporouse á Universidade de Washington en San Luís (Misuri, Estados Unidos), na que permaneceu desde entón.

Everett Peter Greenberg (Nueva York, EE UU, 1948) profesor de Microbioloxía da Universidade de Washington.

Parabéns!

PREMIO ABEL (NOBEL DE MATEMÁTICAS)

O matemático arxentino Luís Ámgel Caffarelli (Bos Aires-1948), queda absorto ao falar dun vaso con xeo. Ao derretirse os cubitos, explica entusiasmado, as súas arestas vanse redondeando, creándose aos poucos un novo mundo nesa fronteira entre o sólido e o líquido, un enrevesado universo con enerxías e xeometrías cambiantes. Caffarelli leva máis de catro décadas mergullado nese tipo de microcosmos e logrou describilos matematicamente, cada vez con maior precisión. Este mércores gañou por iso o Premio Abel, considerado o Nobel das matemáticas.

Non podes alcanzar a verdade, pero polo menos podes achegarche a ela, á complexidade da realidade”, sinala desde a súa casa na cidade estadounidense de Austin, onde investiga desde hai un cuarto de século na Universidade de Texas. A Academia Norueguesa de Ciencias e Letras, que concede o galardón, destacou os seus resultados “tecnicamente virtuosos”, sobre todo nos chamados problemas de fronteira libre, como eses modelos matemáticos do que ocorre na superficie de contacto entre a auga e o xeo, ou nunha aliaxe de diferentes metais fundidos que se solidifican a distinto ritmo. Caffarelli tamén brillou ao profundar nas ecuacións de Navier-Stokes, que describen desde 1845 o fluxo dun fluído viscoso, como o aceite. As aplicacións do seu traballo son incalculables: a análise da circulación sanguínea dunha persoa, a predición do movemento do petróleo, a fabricación do motor dun automóbil, as matemáticas financeiras, o perfeccionamento dos modelos fundamentais que explican o universo.

Caffarelli doutorouse na Universidade de Buenos Aires en 1972 e enseguida emigrou cunha bolsa a Estados Unidos, pasando unha década no mítico Instituto de Estudos Avanzados de Princeton, no que recalou o físico alemán Albert Einstein fuxindo dos nazis. “As matemáticas vinculadas á física son as máis interesantes. Eu non son moi partidario de facer investigacións superabstractas, que só poidan entender media ducia de matemáticos”, opina o arxentino, moi vinculado a España e membro do comité científico asesor do Instituto de Ciencias Matemáticas (ICMAT), en Madrid.

FONTE: Manuel Asende/elpais.com

XV EDICIÓN PREMIOS FRONTEIRAS DO COÑECEMENTO: CAREGORÍA CIENCIAS BÁSICAS

 

Os físicos Paul Corkum, Anne L’Huillier e Ferenc Krausz / Fundación BBVA

Tres físicos observaron o attosegundo, o equivalente á trillonésima parte dun segundo, unha escala temporal á que lograron captar o movemento dos electróns grazas ao desenvolvemento de técnicas científicas de vangarda. Trátanse de Anne L’Huillier (París-Francia, 1958) Universidade de Lund, Paul Corkum (Saint John-Canadá, 1943), da Universidade de Ottawa e Ferenc Krausz (Mór-Hungría, 1962), do Instituto Max Planck de Óptica Cuántica, que por este logro foron galardoados co Premio Fronteiras do Coñecemento na categoría de Ciencias Básicas da Fundación BBVA, na súa decimo quinta edición.

O xurado do galardón mencionou especialmente como o seu traballo con ferramentas láser na attofísica, pulsos de luz breves a escalas de tempo ultracortos, impulsou a súa aplicación en campos como a electrónica, o diagnóstico de enfermidades, o desenvolvemento de novos materiais e a procura de fontes limpas de enerxía.

Un attosegundo, é dicir, 0,000000000000000001 segundos, é aproximadamente o tempo que tarda a luz en atravesar un átomo e é a escala natural do movemento electrónico na materia, e por iso o xurado sinala que estes científicos demostraron como medir e controlar a transición dos electróns en átomos, moléculas e sólidos con pulsos de luz vía láser.

Grazas á attofísica, hoxe é posible realizar observacións directas de fenómenos da natureza que anteriormente estaban vetados á percepción humana.

As ferramentas desenvolvidas por L’Huillier, Corkum e Krausz son como unha cámara cun tempo de exposición tan asombrosamente ultrarrápido que é capaz de captar incluso o movemento dun electrón que tarda 150 attosegundos en dar unha volta completa en torno ao núcleo dun átomo de hidróxeno. A cámara é capaz de lanzar as fotos a intervalos dunha duración máis curta que o tempo que tarda o electrón en cruzar.

FONTE: elpais.com/ciencia