A película de Theodore Melfi "Figuras ocultas", unha das candidatas para gañar o Óscar o próximo 26 de febreiro, rende homenaxe a tres mulleres excepcionais: Mary Jackson, Dorothy Vaughan e Katherine Johnson. O extraordinario das súas vidas é que conseguiron abrirse camiño nun mundo, o da tecnoloxía, vetado ás mulleres e nunha época, os anos cincuenta do pasado século, no que os prexuízos raciais (as tres eran negras) e a desigualdade sexual eran aínda máis groseiros que na actualidade. Nunca está de máis que unha narración, cinematográfica ou novelada, reivindique o papel que as mulleres xogaron en moitos dos momentos craves da ciencia durante o século XX. A historia de Jackson, Vaughan e Johnson, agora aplaudida nas pantallas, é sintómatica deste inxusto esquecemento, porque sen estas tres matemáticas e o labor que desenvolveron na NACA (axencia antecesora da NASA), o astronauta John Glenn non se converteu no primeiro ser humano en orbitar ao redor da Terra. E a carreira espacial estadounidense perdería, ou polo menos demorado, un dos seus grandes logros. Exemplos como o seu hai moitos máis, tamén escurecidos por quen conta a historia oficial. O nome de Joan Clarke, a muller que axudou a descifrar o código secreto dos nazis e que foi esencial para a súa derrota na Segunda Guerra Mundial, nunca viu o seu nome escrito xunto ao de Alan Turing. Aínda que ela, polo menos, si que sae representada no biopic do xenio matemático (Descifrando Enigma), un recoñecemento (menor) que non tiveron as 8.000 mulleres que formaban parte daquel proxecto.
Mencionar exemplos de películas con grandes orzamentos e realizadas pola maior industria audiovisual do mundo non é secundario cando falamos de mulleres e tecnoloxía. A produción cultural é unha ferramenta poderosa para a construción e reivindicación de modelos sociais, de aí a necesidade de que as mulleres non só sexan representadas, senón que se faga con xustiza e sen ocultar os seus méritos. A fría evidencia dos datos indica que neste momento os homes son maioría nos estudos de enxeñería e en todas as ramas técnicas; e tamén nos traballos relacionados con estas áreas (nin mencionar sequera nos postos directivos). Pero iso só demostra un arrastre histórico, non unha suposta "predisposición natural" cara a unha rama do coñecemento, unha concepción simplista que algúns trataron de demostrar botando man ás estatísticas.
Cristina Aranda, directora de Mulleres Tech (organización que busca espertar e potenciar o talento feminino no mundo dixital), cre que "a tecnoloxía non é masculina nin feminina, a tecnoloxía é divertida". E incide na necesidade de dar visibilidade a mulleres que sirvan como modelos para as nenas "os referentes que temos nos medios de comunicación dun hacker ou dun programador non son atractivos para as nenas. Elas non queren parecerse a eses señores". Como Aranda son xa moitas as mulleres, e afortunadamente tamén homes, que impulsan un tipo de sociedade capaz de facer autocrítica, de reformularse os roles establecidos e deixar atrás os conceptos monolíticos do masculino e o feminino. O impulso dixital das novas xeracións pode ser unha excelente oportunidade para iso porque, como afirmaba Eduardo Galeano nunha frase que serve como lema a Mulleres Tech, "Moita xente pequena en lugares pequenos, facendo cousas pequenas, pode cambiar o mundo".
FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País/Ciencia
