vgomez

Egoístas, imaxinativos e invulnerables. Así son, segundo o psicopedagogo Javier Valverde, os adolescentes. Leva máis de trinta anos traballando con eles. En particular, con familias con moz@s que presentan dificultades de aprendizaxe e coas que -a través da orientación educativa- promove a integración socioafectiva tanto na casa como na escola.

Licenciado en Ciencias da Educación na Universitat Autònoma de Barcelona e cunha mestría como Formador de Formadores, Valverde recomenda a empatía para entender as características do pensamento adolescente. “Sintámonos tamén contentos de ter un mozo rebelde”, sostén Valverde. O educador asegura que este peculiar momento da vida “é o que nos fai únicos no universo: a narrativa, a fábula que nos construímos como adolescentes”.

O educador propón pautas educativas e de comportamento en ‘40 marróns con fillos adolescentes e como afrontalos con agarimo’. Un libro-guía para facer fronte á incerteza ante os fillos que inician o tránsito á vida adulta. Javier Valverde convida os pais non esquecer o seu ’eu’ adolescente. “Se perdemos esta parte do adolescente que fomos, perderemos a capacidade de asombro, a alegría de vivir, a improvisación, perderemos vida no fondo”, conclúe.

O psicólogo e escritor Walter Riso defende que na escola debería incorporarse dúas novas materias: “Aprender a perder” e “Amor propio”. Desta forma poderiamos ensinar aos nenos, as claves das relacións sas, lonxe da dependencia emocional, o abuso e o sufrimento. “Por que sufrimos tanto por amor? Sufrimos polos mitos, porque non son relacións democráticas, pola dependencia emocional. Ti non podes negociar unha relación afectiva cando ocorren dúas cousas que van afectar a túa autoestima: a indiferenza e a perda da confianza básica”, explica  Riso.

Tamén a autoestima pódese ensinar desde a infancia, afirma o psicólogo, a través do desenvolvemento de catro alicerces: autoconcepto, autoimaxe, autorreforzo e autoeficacia. Lonxe do egoísmo e a egolatría, o autocoidado san permitirá unha sociedade máis forte, valente e resiliente.

Walter Riso é doutor en Psicoloxía, especialista en Terapia Cognitiva e Máster en Bioética, con máis de 30 anos de experiencia no ámbito da psicoloxía clínica e a formación, a través da súa cátedra universitaria entre España e Latinoamérica. É autor de máis de 20 textos científicos e de divulgación, traducidos a máis de 10 idiomas, que o converteron en autor superventas de títulos como ‘Pensar ben, sentirse ben’, ‘Filosofía para a vida cotiá’, ou ‘Amar ou depender’.

A neurociencia di que as ‘lentes de cor rosa’ acompáñannos desde que nacemos. Segundo a neurocientífica e profesora Tali Sharot “temos a crenza de que o futuro será mellor, moito mellor que o pasado ou o presente”. Doutorada en Psicoloxía e Neurociencia na Universidade de Nova York, actualmente é profesora asociada de Neurociencia Cognitiva no departamento de Psicoloxía Experimental do University College de Londres, onde tamén dirixe o Laboratorio do Cerebro Afectivo. 

As innovadoras investigacións de Sharot integran a neurociencia, a economía do comportamento e a psicoloxía para estudar como a emoción inflúe nas crenzas, nas decisións que tomamos e mesmo nas interaccións sociais das persoas. Nos seus estudos descubriu que a nosa tendencia é ser optimistas: “o rumbo optimista está presente en case o 80 por cento da poboación”, asegura. E isto pode ser moi positivo: “reduce a nosa tensión e ansiedade, polo que é excelente para a nosa saúde mental e física”, asegura Sharot. Pero a investigadora tamén advirte: “se subestimamos os riscos, poderiamos non tomar suficientes precaucións”. 

Tali Sharot é autora das obras ‘The Optimism Bias’ e ‘The Science of Optimism’, polos que recibiu varios galardóns como o Premio da Sociedade Británica de Psicoloxía. Os seus experimentos e os achados na ciencia cognitiva contribuíron a unha maior comprensión da base biolóxica do optimismo. E a conclusión é clara: somos optimistas por natureza.

Desde neno sentiu unha curiosidade irrefreable por entender como se constrúen as cousas. Así desenvolveu a súa paixón pola enxeñería. Pero foi vendo a Neil Armstrong pisar a Lúa, desde a súa Arxentina natal e no seu televisor branco e negro, cando espertou a súa vocación pola exploración do espazo. Na actualidade, Miguel San Martín é xefe de enxeñería aeroespacial no ‘Jet Propulsion Laboratory’ da NASA.

O seu traballo céntrase en analizar os problemas que se presentan durante a aterraxe das naves de exploración noutros planetas, lúas ou asteroides. Levou a cabo misións de gran importancia para a investigación espacial, como a ‘Magallanes’ a  Venus ou a ‘Cassini’ a Saturno. Pero a súa área de especialización son as exploracións a Marte. Participou nas misións ‘Mars Pathfinder’ (1997), ‘Mars Exploration Rovers Spirit’ e ‘Opportunity’ (2004). En 2011 tivo un papel crave na exitosa misión ‘Curiosity’ para a exploración da superficie marciana.

Miguel San Martín licenciouse en Enxeñería Electrónica na Universidade de Syracuse (Estado de Nova York) e en 1985 rematou o seu Máster en Enxeñería Aeronáutica e Astronáutica no Massachusetts Institute of Technology. Ese mesmo ano entrou a formar parte da NASA. Recibiu numerosos premios, entre os que destacan o Premio Konex ao Mérito en desenvolvemento tecnolóxico, a Medalla do logro de Enxeñería Excepcional da NASA e o prestixioso Premio Collier Trophy, outorgado pola Asociación Nacional de Aeronáutica estadounidense. En 2019 foi elixido membro da Academia Nacional de Enxeñería de Estados Unidos.

A viñeta de hoxe do xornal La Voz de Galicia de Pinto&Chinto (David Pintor Pinto - A Coruña, 1975 e Carlos López, Chinto - Boimorto, 1967) plasma unha "nova realidade" que nos trae a pandemia; e aos feitos me remito, en concreto Galicia, cos, por agora, nove contaxiados en Ribeira e A Pobra.

Que Deus nos pille confesados!

“Se institucionalizamos que os pais axuden cos deberes aos seus fillos estariamos a crear dous tipos de alumnos con diferentes posibilidades de evolucionar. Xa non só porque os teus pais póidanche axudar, ou non, a facer os deberes, senón porque non todas as familias, por desgraza, debido á fenda dixital e social, teñen a posibilidade de que os seus fillos teñan un computador ou un espazo físico para estudar”.

O enxeñeiro e profesor David Cale reflexiona sobre os cambios que o confinamento e a escola online introduciron na educación. Reivindica a autonomía e responsabilidade dos estudantes, para que os pais non se convertan en “as axendas virtuais” dos seus fillos.  Resiliencia, esforzo e concentración foron postos a proba nesta crise. O seguinte reto será apoiar aos profesores, familias e alumnos para que a escola a distancia sexa unha ferramenta máis e non unha educación a dúas velocidades.

David Cale é autor dos libros ‘Non te rendas nunca’ e ‘Canto pesan as nubes?’ sobre curiosidades científicas. Formouse e exerceu como enxeñeiro de telecomunicacións, aínda que nas últimas dúas décadas reorientou o seu traballo á docencia como profesor presencial e virtual, a través da canle Unicoos.com , unha plataforma educativa a través de videotutoriais. Foi finalista nos premios Global Teacher Prize 2017 e a revista Forbes destacoulle como unha das 100 persoas máis creativas do mundo.

Doutor en Neurociencia pola Universidade deOxford e doutor en Medicina pola Universidade de Granada, Francisco Moura é catedrático de Fisioloxía na Universidade Complutense de Madrid. Referente internacional en Neuroeducación, destaca a importancia que teñen as emocións na aprendizaxe e é autor dunha obra mítica neste campo, ‘Neuroeducación: só pódese aprender aquilo que se ama’. Segundo afirma: “Tentar ensinar sen coñecer como funciona o cerebro, pronto será como deseñar unha luva sen nunca antes ver unha man”.

No seu último libro, ‘Neuroeducación e lectura: da emoción á comprensión das palabras’, Francisco Moura analiza a relación entre o cerebro, a lectura, a linguaxe e as emocións. Neste sentido, asegura que a lectura é “a gran revolución” que transformou o mundo, traspasando xeografías, culturas e pontes, "porque nace da necesidade humana de comunicarnos e compartir cos demais”. Para el, a maxia da lectura reside en que cada ser humano crea un mundo único e irrepetible nas palabras escritas: “O que escribiu o escritor ten un sentido que é renovado e evocado, de novo, de maneira diferente, universal e única, por cada lector”. Admirador e defensor dos mestres, a eles dedícalles o seu último libro cunhas fermosas palabras: "Aos mestres, que nos ensinaron a ler e que tanto fixeron por abrir as portas a ese universo dun coñecemento e unha emoción nova".

Durante anos traballou como avogada en Wall Street. Pero Susan Cain, licenciada en Literatura Inglesa na Universidade de Princeton e en Dereito na Universidade de Harvard, nada ten que ver coa imaxe cinematográfica dunha muller dura e extrovertida entrando con paso decidido a unha gran corporación. “Prefiro escoitar a falar, ler a  socializar e as reunións íntimas aos grandes grupos”, recoñece. 

Nun acto de fidelidade á súa natureza introvertida, Cain renunciou á súa carreira na avogacía para fundar Quiet Revolution. Convencida de que a cultura occidental moderna malinterpreta e subestima os trazos e capacidades das persoas introvertidas, agora asesora a educadores, pais e entidades para poñer en valor ás persoas que teñen un carácter menos popular. “Nun mundo que potencia o ideal extrovertido, chegou o momento de reivindicar as virtudes da introversión, fundamentais para que a sociedade progrese”, asegura.

 Cain é tamén autora de O poder dos introvertidos nun mundo incapaz de calar, un libro que nos convida a reflexionar sobre unha forma de ver o mundo máis tranquilizada e no que asegura que a creatividade necesita de espazos de introversión.

“Deseñamos as nosas escolas e lugares de traballo pensando só nos extrovertidos e desaproveitamos o talento dos introvertidos”, laméntase a escritora. Os seus traballos sobre introversión e timidez foron publicados en The New York Times ou a revista Time.

Cain abandera a revolución silenciosa dos introvertidos.

Ideas de cinco filósofos para poñer en práctica o noso pensamento crítico sobre a pandemia:

1. A importancia da investigación científica. Eulalia Pérez Sedeño, profesora no Instituto de Filosofía do CSIC e autora de “Las ’mentiras’ científicas sobre las mujeres”, explica que a pandemia puxo de manifesto “a necesidade de que o Estado financie a ciencia básica” para garantir a investigación en campos nos que “os beneficios poden non ser inmediatos”. Nin sequera a medio prazo.

Pon o exemplo de Margarita Salgas, bióloga que creou unha tecnoloxía que revolucionou as probas de ADN e cuxa patente reportou ao CSIC máis de seis millóns de euros. Non o fixo buscando ningunha aplicación práctica: o obxectivo das súas investigacións en bioloxía molecular era aprender máis sobre como funciona o ADN e como se transmite a información que contén. As propia Salas, falecida en 2019, explicou que “hai que facer investigación básica de calidade, pois desta investigación sairán resultados que non son previsibles a priori e que redundarán en beneficio da sociedade",

Pérez Sedeño engade que é importante que esta investigación fágase en entidades públicas, xa que así é máis fácil que os resultados “estean ao alcance de todo o mundo”.

2. A pose moral. Así traduce Antonio Gaitán, coautor de "Una introducción a la ética experimental", o concepto "moral grandstanding", acuñado por Justin Tosi e Brandon Warmke. Con este termo, que tamén se pode traducir por “exhibicionismo moral”, estes filósofos estadounidenses refírense aos discursos esaxerados e hipermoralistas, que mostran unha indignación impostada ou fóra de ton. O obxectivo non é expoñer razóns, alimentar un debate ou chegar a acordos cos demais, senón que os interlocutores (ou seguidores en redes sociais) poidan ver que estamos no bando que consideramos correcto, o "dos bos".

Trátase dunha actitude, explica Gaitán, que “devalúa o debate moral”. Fai máis difícil chegar a acordos e contribúe á polarización, ademais de dar unha falsa sensación de consenso, como cando un político di que algo é de sentido común sen que o sexa necesariamente. Este exhibicionismo da indignación e da moralina “incrementa a intolerancia cara ás ideas alleas”, o que ademais acaba provocando que se expulse a moita xente do debate público, deixando a conversación en mans dos máis agresivos ou  grandilocuentes.

3. A soberanía tecnolóxica. Eurídice Cabañes, fundadora da asociación cultural Arsgames, lembra que, co confinamento, o espazo público está a ser estes días case de maneira total dixital: “Deixamos de habitar as rúas e interactuamos a través de espazos dixitais”. Estes espazos son de xestión privada e non pública, con normas de participación decididas por corporacións. “A cidadanía dixital está privatizada, mesmo no caso das entidades públicas”, que teñen, por exemplo, contratos de almacenamento dixital con Amazon.

Cabañes tamén lembra que moitas escolas están a usar para as clases a distancia a Suite de Google, entre outras aplicacións similares, que pode almacenar e vender datos a terceiros. Esta práctica pode ser especialmente perigosa en ámbitos como a educación e a sanidade. Todo isto non é novo, pero “o confinamento supuxo un salto brutal. Por exemplo, todas as clases pasaron de presenciais a dixitais dunha plumada”.

4. O cosmopolitismo. Para Eduardo Infante, “unha das cousas que nos mostrou o virus é a artificiosidad das nosas fronteiras e as incapacidades da Estado-nación”. O filósofo lembra que “o que estamos a vivir é un problema global". Os virus "non distinguen nacións nin clases sociais, e os problemas globais esixen solucións globais”. Infante apunta que “esta crise desvélanos, unha vez máis, que somos vulnerables e interdependientes”. E engade: “O orgullo de sentirse español, catalán ou estadounidense, non cura esta enfermidade e ningunha bandeira detén o virus”.

5. A violación epistémico. Esta violación ocorre cando un experto nun terreo pasa de forma clara o seu campo de estudo e fala dun tema sobre o que carece de datos ou dos coñecementos para avaliar eses datos. O termo foi acuñado polo filósofo estadounidense Nathan Ballantyne en 2016.

Para evitar esta violación hai tres respostas posibles. Dous delas son obvias: formarnos nesas disciplinas ou reducir o foco da nosa investigación. Ballantyne lembra respecto diso con ironía que “tanto o traballo duro como a modestia son incómodos”. A terceira vía, que é a que lle parece máis interesante a Antonio Gaitán, quen nos propón a idea, pasa pola colaboración entre profesionais de diferentes ámbitos.

Gaitán cre que é conveniente aplicar este concepto tamén aos filósofos: “En moitas ocasións, traspasamos a barreira da nosa disciplina. Non é algo malo en si mesmo, pero si é problemático e un sinal de arrogancia”.

6. Meditar sobre a morte (e sobre a vida). Desde a propia filosofía tentouse ver a morte con indiferenza (como propoñía Epicteto), como unha ganancia (Sócrates) ou como un mal, unha perda (Sartre). Pero Ana Carrasco Conde propón cuestionar que sexa unha fronteira, un límite ou un final de traxecto: “Non somos mortais ao final da nosa vida, senón durante toda ela”.

Vida e morte “non son conceptos antagónicos, senón que son en gran medida complementarios”, explica a filósofa. A autora propón ter en conta non só a duración da vida senón, sobre todo, a súa intensidade, para “enchela de sentido e de algo que nos realice a nós mesmos”, que non adoita ser nin o traballo nin os produtos que acumulamos. E resume: “O contrario a vivir non é morrer, senón malvivir”. E aprender a morrer, un tema filosófico clásico, é en realidade “aprender a vivir”.

Todo isto tamén está relacionado coa perda, é dicir, non só habemos de reflexionar acerca da nosa morte, senón tamén sobre a dos nosos seres queridos. Carrasco Conde explica que esta ausencia é dolorosa, pero ao lembrar ás persoas que nos deixan, ao facer que protagonicen os nosos relatos, “o outro forma parte da túa vida, da túa vivir”. A filósofa tamén sinala que as dificultades para despedirse dos seres queridos estes días poden facer especialmente difícil esta transición.

FONTE: Jaime Rubio Hancok/verne/elpaís.com

“Ningunha plataforma dixital pode cambiar a vida dun estudante, só os bos profesores poden facelo”, sostén o escritor e filósofo Nuccio Ordine. Para o humanista italiano, é fundamental non perder de vista a importancia das relacións humanas neste contexto e saber distinguir a emerxencia da normalidade: “Como poderei ler un texto clásico sen mirar aos ollos aos meus estudantes, sen recoñecer nos seus rostros os xestos de desaprobación ou de complicidade?” E engade: “Estamos a esquecer que sen a vida comunitaria, sen os rituais que regulan os encontros entre profesores e alumnos nas aulas non pode haber nin transmisión do saber, nin formación auténtica”.

Para Ordine, “a literatura pode ensinarnos valores inmortais” e ofrécenos valiosas aprendizaxes sobre as consecuencias das enfermidades e pandemias: “Tal como lémbranos Albert Camus, en tempos de epidemias é máis fácil entender que un mundo construído sobre a indiferenza, a inxustiza social e as profundas desigualdades é un mundo sen futuro”.

Profesor de Literatura Italiana na Universidade de Calabria, humanista, filósofo e escritor, Nuccio Ordine reivindica a construción dunha sociedade mellor a través de valores humanistas. Cando era neno, no seu pobo non había escola e na súa casa non había libros. Os seus pais non chegaron ao instituto, pero el logrou converterse nun referente mundial sobre literatura clásica. A súa obra máis coñecida, ‘A utilidade do inútil’, foi traducida a máis de vinte idiomas e obtivo a consideración de Mellor Libro Humanista do ano 2017.