Colón ADN. A súa verdadeira orixe / RTVE
En ciencia, a falsabilidade e a capacidade de refutación de hipótese son esenciais para distinguir o coñecemento científico do non científico. Este principio, promovido por Karl Popper, establece que as teorías deben poder ser probadas e refutadas se as evidencias así o esixen. Con todo, cando os métodos científicos non se aplican rigorosamente ou os resultados non se publican de maneira transparente, xorden dúbidas sobre a validez dos achados. Neste contexto, é importante analizar como a falta de publicacións científicas e de rigor pode levar á percepción de fraude científica, como se está debatendo no caso da suposta orixe de Cristóbal Colón.
O documental "Colón ADN. A súa verdadeira orixe", emitido en RTVE, xerou un debate sobre os métodos e conclusións empregados para determinar a orixe de Cristóbal Colón. Ao longo de máis de vinte anos, un equipo de investigadores analizou restos óseos, sen poder concluír o seu lugar exacto de nacemento, aínda que si descartou certas teorías populares. As implicacións destes resultados tocan aspectos sensibles da historia, así como a metodoloxía e a ética na presentación pública de achados científicos.
A comunidade científica, pola súa banda, mostrouse cautelosa. A falta dunha publicación revisada por pares e a difusión de resultados a través dun medio televisivo en lugar dun ámbito académico xerou críticas, que inclúen a posible incompletitude dos datos presentados e a falta de transparencia nos métodos. Este caso expón preguntas importantes sobre a falsabilidade en ciencia e como a exposición mediática sen un respaldo rigoroso pode afectar a percepción da investigación en temas históricos e culturais.
A todo iso engadamos un matiz: Respondeuse á pregunta "Cal é a orixe de Colon"? Si e non. Non se contestou en base a unha orixe xeográfica concreta. Algúns falan de "teatro" e outros de "show", mentres que outros se fascinaron coa emisión.
O propio José Antonio Lorente di no documental: "Iso é o importante e transcendente na ciencia, que un non pode tomar decisións ata que non está o estudo completo". A pregunta é, onde podemos ver o estudo completo?
Enrique Viguera Mínguez, profesor de Xenética da Universidade de Málaga que montou os Servizos de Ultrasecuenciación e Xenotipado da UMA. Conta o seguinte sobre a forma na que se procedeu:
"Nesta ocasión non se enviou a nota de prensa á vez que se publica o artigo científico como é o habitual, pero o equipo investigador evitouo dar ningún dato científico que puidese invalidar a súa publicación. Para entendelo mellor, unha patente queda invalidada se divulgan antes os resultados aos medios".
Tamén quixo expresarse ao redor da controversia producida: "O balbordo causado na comunidade científica é bo, así funciona a ciencia, pero o Dr. José Antonio Lorente é un reputado investigador e debemos darlle un voto de confianza. Posiblemente o contrato ao que chegou coa produtora sería que adiantasen parte das conclusións pero sen prexudicar a publicación científica".
O documental gustoulle ao profesor Viguera, só observa unha mellora: "No documental botei en falta unha infografía divulgativa que permitise ao público entender o tipo de análise molecular realizada. Déuselle un compoñente máis histórico que científico, que contentou a uns pero non a outros".