OPINIÓN E COMENTARIO

CALES SON OS RETOS DA EDUCACIÓN NO SÉCULO XXI?

“Eu pertenzo a unha xeración que estaba absolutamente convencida de que a educación era a pedra angular para afrontar políticas de equidade por antonomasia. E sigo pensándoo. Creo que a educación é a clave”. Con este punto de partida, o catedrático de Psicoloxía Evolutiva e da Educación César Coll expón dous dos grandes retos que afronta a educación do futuro: garantir a excelencia e a equidade da aprendizaxe e recuperar o sentido do que se aprende.

César Coll licenciouse como mestre de Educación Primaria a finais dos anos 60 e a comezos dos 70 continuou a súa especialización en Psicoloxía pola Universidade de Barcelona e posteriormente en Psicoloxía Xenética e Experimental na Universidade de Xenebra, en Suíza. Alí coñeceu e formou parte do equipo de investigación de Jean Piaget e continuou o seu traballo no Centro Internacional de Epistemoloxía Xenética.

Desde entón César Coll converteuse nun dos grandes referentes en psicoloxía da educación no mundo de fala hispana e estableceu as liñas mestras das transformacións educativas das últimas décadas, que desenvolve en libros como ‘O constructivismo na aula’, ‘Psicoloxía da Educación’, ‘Aprendizaxe con sentido e valor persoal’ ou ‘Psicoloxía da educación virtual’.

A CIENCIA AXÚDANOS A SER CRÍTICOS E CREATIVOS

“A ciencia tamén é cultura”, afirma Miguel Alcubierre. Para este físico teórico mexicano, especializado no estudo de buracos negros e ondas gravitacionais, o coñecemento científico é esencial para desenvolver o pensamento crítico: “A ciencia pode ser tan creativa como a arte, porque nos incita a ser curiosos e imaxinativos, pero tamén nos conduce a facernos preguntas esenciais sobre o universo e a natureza”. Para el, o pensamento científico é esencial para cuestionarse calquera aspecto da vida: “A ciencia non é só unha colección de datos e investigacións, é unha maneira de pensar, unha maneira de enfrontarnos ao mundo sen crernos calquera cousa, sendo críticos e escépticos”, explica. Apaixonado da ciencia ficción, Alcubierre é mundialmente coñecido por desenvolver un modelo matemático teórico que permitiría viaxar máis rápido que a luz (‘Métrica Alcubierre’) sen violar a ‘Teoría da Relatividade Xeral’ de Einstein. Unha idea que se lle ocorreu vendo a mítica serie de televisión ‘Star Trek’.

Doutor pola Universidade de Cardiff, na actualidade Miguel Alcubierre é investigador no Instituto de Ciencias Nucleares da Universidade Nacional Autónoma de México (UNAM). Tamén é un gran defensor da educación científica, que considera esencial para “comprender como se comporta o universo, pero tamén para entender mellor a sociedade tecnolóxica na que vivimos”, conclúe.

VIVIR SEN LER OBLÍGATE A CONFORMARTE COA VIDA

Activista da lectura e director da Biblioteca Municipal de Soto del Real desde 2006. Juan Sobrino é licenciado en Xeografía e Historia pola Universidade Complutense de Madrid, na especialidade de Antropoloxía Americana e posúe unha ampla formación en Biblioteconomía e Documentación. Unha traxectoria que enxalza día a día levando a lectura a residencias, centros penais e centros educativos con proxectos que tecen comunidade a través dos libros.

“Os servizos bibliotecarios xorden do convencemento de que melloran a calidade de vida das persoas”. Gran defensor da función social das bibliotecas “como o corazón dun barrio”, para el son lugares sacros nos que “perderse para reencontrarse ao pé da existencia”. Animándonos contemplar estes espazos como un investimento para facer chegar os recursos educativos a todo tipo de colectivos, e promover a cultura en cada un de nós mediante a práctica da lectura compartida. “A maxia de ler en voz alta estimula os patróns óptimos para o desenvolvemento do cerebro, e á súa vez fomenta a linguaxe, a alfabetización e as habilidades socioemocionales”, engade.

Elixido pola revista Forbes como unha das 100 Persoas Más Creativas de España, Sobrino implementou proxectos sociais de animación á lectura como: ‘Biblioterapia para maiores’, ‘Libros que saltan muros’, o taller ‘Lendo co meu mellor amigo’, ‘Contos que fían vidas’ ou ‘Lecturas que curan’, entre outros. Ademais, é docente no máster A Biblioteca como Axente de Transformación Socioeducativa da UCM, relatora en numerosos congresos e autor de varias publicacións.

OITO PASOS PARA SER MÁIS RESILENTE

As palabras de Javier Iriondo están cheas de inspiración, motivación e humanidade. Nacen da súa propia experiencia de superación. Iriondo coñeceu o éxito absoluto como deportista profesional, pero tamén o fracaso, a crise, a ruína, o derrube e a decepción. A súa vida deu un envorco de 360º e, da noite para a mañá, tivo que enfrontarse a unha forte crise vital, profesional e persoal. Perdeu a confianza e a motivación.

Pero isto levoulle a facerse preguntas máis profundas e a buscar respostas máis humanas. Buscou solucións e aprendeu o camiño para sobrepoñerse aos retos e caídas da vida. Desde entón, axuda a outras persoas para lograr unha vida con máis sentido, plenitude e conciencia, a través das súas conferencias e dos seus libros inspiracionales. O último deles, titulado ‘Este é o teu momento’ (Planeta, 2023), é unha novela baseada nunha historia de amor propio e loita persoal que nos convida a reflexionar sobre o sentido das nosas vidas. “Todo cambio importante e significativo, empeza por un cambio interior”, defende Iriondo.

Este loitador incansable e “eterno aprendiz” -como lle gusta definirse- ínstanos a reflexionar sobre os nosos desexos e aspiracións, anímanos a vivir con maior autenticidade e, tamén, convídanos a ser protagonistas conscientes do noso propio desenvolvemento persoal.

NON CREO NA SORTE, UN É O PROPIO ARQUITECTO DA SÚA VIDA

“Sempre crin que todos podemos. Non importa quen es, de onde vés ou a túa condición social”. Para Quispe “o ceo non é o límite” e se isto non o é, tampouco o serán as túas circunstancias: “Se eu puiden, ti tamén podes”. Aracely Quispe é unha destacada enxeñeira aeroespacial da NASA que dedicou a súa vida para desafiar os límites da exploración espacial e contribuír ao avance da tecnoloxía aeroespacial.

Desde pequena mostrou un profundo interese pola ciencia e as estrelas, alimentando o seu soño de alcanzar o cosmos. Con gran dedicación e enxeño, Quispe levou a cabo un papel crucial en diversos proxectos espaciais, desde o deseño de satélites ata a planificación de misións interplanetarias. Destacando a súa contribución ao desenvolvemento do telescopio espacial James Webb, unha peza fundamental para a investigación astronómica avanzada.

Ademais do seu labor na NASA, Quispe dedica tempo a inspirar a futuras xeracións participando activamente en programas educativos e conferencias. A súa visión é a dun futuro no que a diversidade e a innovación impulsen os límites da exploración espacial. Un compromiso inquebrantable co avance científico e tecnolóxico para crear un mundo que una ceo e terra achandando o camiño a nova xeración de científicas que aspiran a alcanzar as estrelas.

PODE CAERCHE MAL O TEU PROPIO FILLO?

O papel aguántao todo, pero a práctica é moi diferente. Para a psicóloga Sara Tarrés, a crianza ten asperezas que só se aprecian unha vez que se exerce. Ata ese momento o discurso que impera está enmascarado de expectativas e ilusións sobre quen seremos como proxenitores e como deberían de ser os nosos fillos. Ante ese caldo de cultivo, a realidade imponse e destapa un tema tabú: Pode caerche mal o teu propio fillo? A súa resposta é clara: “Ocorre e dáse con moita máis frecuencia da que nos cremos, pero fálase pouco diso porque temos medo a expresalo porque se nos xulga”.

Unha das claves para chegar á orixe destes sentimentos é coñecerse, cuestionarse e comunicarse desde o amor para non ir en piloto automático e facer unha xestión emocional máis natural, liviá e realista: “Unha cousa é sentir a emoción e outra cousa é que facemos con esta emoción. Imos sentir, escoitar, mirar máis aló das palabras e conectar coa nosa esencia sen xuízos nin comparacións”, engade. Só así se é referente.

Sara Tarrés é psicóloga especializada en Psicopatología Infantoxuvenil, membro do Grupo de Traballo en Intelixencia Emocional do Colexio Oficial de Psicoloxía de Catalunya desde 2018. Ademais de asesora e directora en sesións de reeducación para pais, mestres e profesores. Desde 2012 divulga contidos sobre psicoloxía, crianza e educación no seu blog Mamá Psicóloga Infantil, e é autora dos libros O meu fillo cáeme mal e As miñas emocións ao descuberto.

CANELÓNS: UN RELATO SOBRE O FINAL DA ADOLESCENCIA

“Escribir historias ou dicilas en voz alta fascíname, porque nese corpiño, nesa especie de gaiola do soneto, nesa regulamentación arbitraria pero necesaria, atopo un xoguete”. A súa esencia multifacética deu vida a novas formas de exploración e comunicación audiovisual. Cun agudo sentido do humor e unha creatividade inesgotable, o escritor Hernán Casciari non fixo outra cousa que ler e escribir desde pequeno: “Teño a sensación permanente de que escribir sálvame”. Unha apertura de camiños que nos convida a seguir xogando, como a el gústalle.

A lectura e a escritura foron os seus dous grandes mestras no “carrusel da vida”, e a educación un piar fundamental para chegar á sociedade. Con perspicacia e apertura mental, Casciari ve a maxia nos aspectos máis simples convertendo realidades cotiás en historias extraordinarias cheas de paixón e de identidade.

É fundador da revista Orsai, unha plataforma creada xunto a un grupo de colaboradores, que desafía as normas do xornalismo tradicional ao enfocarse na innovación e a calidade literaria. Na actualidade, a comunidade Orsai converteuse nun faro para escritores e lectores que buscan historias auténticas e orixinais, pero sobre todo, a posibilidade de existir doutra maneira.

A HISTORIA DUN ERRO QUE AMEAZA Á NOSA CIVILIZACIÓN

Unha botella de plástico pode tardar ata mil anos en descompoñerse. Unha, mil anos. E cada minuto véndense un millón de botellas de plástico no mundo. Cada minuto, un millón. Uns datos vertixinosos que chocan co uso que lle damos a este material e que se traducen nuns dos maiores problemas ambientais aos que se enfronta o ser humano. “Hai unha cousa que unha civilización intelixente xamais debería facer con semellante material, con semellante tecnoloxía, e é utilizala para fabricar cousas deseñadas para converterse en lixo”, sentencia o economista Manuel Maqueda.

Licenciado en Economía pola Universidade Complutense de Madrid e en Dereito pola UNED, Maqueda é o primeiro profesor de Economía Circular e Regenerativa en Harvard. Este experto en contaminación por plásticos é fundador de varias ONG e empresas sociais e tamén codirector de Albatross, un documental que expón a situación destas aves mariñas acosadas pola inxestión do lixo plástico no océano Pacífico. Nun mundo con excedente de información, o profesor aposta por buscar solucións desde o pensamento sistémico e advirte da aceleración silenciosa dos problemas aos que nos enfrontamos. “En principio, parece que non ocorre nada e, de súpeto, catapún. O cambio climático, a perda de biodiversidade… Todas as alteracións que hai nos ecosistemas son funcións exponenciais”, avisa o experto.

Os esforzos de Manuel Maqueda céntranse en deixar un mundo mellor ás próximas xeracións: “O meu traballo, na educación e nas ONG, ten ese obxectivo: ser un bo devanceiro e facer honra a este tempo tan especial e tan importante que nos tocou vivir”.