OPINIÓN E COMENTARIO

DE NAPOLEÓN A CAPABRANCA: DÚAS HISTORIAS ARXENTINAS

Se preguntásemos a cen persoas ao chou nunha rúa de calquera cidade do mundo, que teñen en común: Diego Maradona, Leo Messi e Carlos Gardel, a inmensa maioría, responderían que son arxentinos. Só uns poucos dirían que non, que Carlos Gardel naceu en Toulouse, Francia, e que, por tanto, non era estritamente arxentino. Os afeccionados dirían que Gardel declarou nunha entrevista que el “naceu en Bos Aires á idade de dous anos” polo que si que era arxentino, non francés e nin moito menos uruguaio como suxiren outros. Pero... cal é a resposta correcta?, son as tres?, ningunha delas?

Felipe Pigna é un destacado historiador, profesor e divulgador arxentino, e contaríanos esta historia con todo luxo de detalles. Coñecido polo seu enfoque narrativo cheo humanidade, non se limita á simple narración de feitos, senón que tamén busca entender e transmitir os sentimentos e contextos que rodean aos eventos históricos. Esta perspectiva permítelle conectar cos seus lectores e oíntes a un nivel máis profundo, facendo que a historia sexa máis significativa: “Gústame moito meterme por eses intersticios da historia e pescudar quen son esas segundas liñas, homes, mulleres, nenos, que están detrás de cada unha das historias, o anónimo e as anécdotas parécenme interesantes como elemento histórico para describir aos personaxes”.

O historiador trazou un camiño particular na forma en que se ensina e percíbese a historia en Arxentina. A súa capacidade para humanizar aos personaxes históricos e facer accesibles os eventos do pasado inspirou a unha nova xeración de estudantes e afeccionados á historia. Pigna é unha ponte entre o pasado e o presente, e un narrador apaixonado que dedicou a súa vida para explorar e explicar a historia desde os diferentes ángulos que rodean ao ser humano.

O DESAFÍO DE 20 PALABRAS IMPROVISADAS

Lara, lero, lero, lala, lara, lero, lero, éa o ritmo que resoa, case de maneira natural, na cabeza do mestre do repentismo cubano Alexis Díaz-Pimienta. "Cando tiña cinco anos e escoitaba ao meu pai falar en verso, eu non sabía aínda o que era unha octosílaba, unha décima, unha sinalefa ou un hemistiquio. Non sabía nada, pero encantábame a musicalidade das palabras", recoñece. Poeta, escritor e improvisador, Díaz-Pemienta logrou levar a improvisación poética aos escenarios internacionais.

É membro da Unión Nacional de Escritores e Artistas de Cuba e da Asociación Iberoamericana da Décima e o Verso Improvisado. Tamén é fundador e director da Academia Oralitura, unha institución dedicada ao ensino e promoción da improvisación poética e outras formas de literatura oral. "Non nos damos conta de que todos improvisamos, de que a vida, non soamente a poesía, é unha continua improvisación", asegura o narrador.

Autor de numerosas obras de poesía, contos e contos en verso, Díaz-Pemienta recibiu varios recoñecementos polo seu labor artístico-literario, como a Medalla pola Cultura Cubana ou o Premio Casa das Américas.

AS SEIS COUSAS QUE OS TEUS FILLOS ESPERAN DE TI

“Que os nenos sexan máis baixiños non significa que sexan inferiores a nós e que non sexan dignos de ser tratados con amor e con respecto”, sostén con abafadora claridade a psicóloga Milena González. Coñecida en redes sociais como ’Unha mamá psicóloga’, a divulgadora combina con habilidade a tenrura maternal coa rigorosidade científica.

Licenciada en Psicoloxía na Universidade de Manizales, González obtivo o Máster en Intelixencia Emocional pola Universidade de Valencia e é especialista en trauma, apego, sistemas familiares e psicoterapia infantil e xuvenil pola Sociedade Española de Medicina Psicosomática e Psicoterapia. Leva case dúas décadas traballando con pequenos, adolescentes e familias en España e en Latinoamérica. Ademais, é autora das obras ‘Guía familiar para abordar o duelo na infancia’ e do recoñecido libro ‘Crianza Asertiva’, no que aborda as claves para construír un apego seguro e ofrece pautas para coidar a saúde mental infantil e adolescente.

“Vivimos nunha sociedade adultocéntrica”, lembra a psicoterapeuta, que convida a pais e nais a reflexionar sobre o seu papel na crianza. E conclúe: “Temos que asegurarnos de conquistar en nós mesmos todo aquilo que queremos que os nosos fillos aprendan”.

O VALSE DOS CEROS E OUTRAS HISTORIAS DA MÚSICA

Sempre tivo claro que a súa misión na vida era transmitir a linguaxe musical de maneira universal. Con alegría e perspicacia, Sergio Feferovich contaxia o seu amor pola música dunha forma divertida e pedagóxica para que chegue a todo tipo de públicos. “A música clásica non é elitista, é música que fai ben a todos”, afirma. Con esa idea de concerto didáctico desenvolveu espectáculos como “A volta ao mundo nun violín” e “Ao mundo en clarinete”. Ademais da creación de coros solidarios como “Clave de si” e “Coro provisorio”, proxectos que nacen xunto aos seus alumnos de Musicoterapia coa intención de compartir os beneficios da música e mellorar a saúde das persoas que viven en residencias e centros con necesidades especiais: “A musicoterapia une se cadra das vocacións, porque son persoas que queren mellorar a saúde da xente a través da arte. Necesítase máis música e máis persoas que se dedican ao emocional e o espiritual”.

Director de orquestras, coros e pianista. Sergio Feferovich atopa o “pracer xenuíno” en discernir se facemos as cousas por amor ou polo aplauso dos demais. Para el, xerar confianza e comprender emocionalmente ao alumno que ten en fronte son as mellores ferramentas porque “uno non se acorda do que o mestre di senón daquilo que nos fixo sentir”. Risueño e creativo, acariña suavemente as teclas do piano cuxas notas fálannos das emocións que se esconden tras cada composición.

PODE A INTELIXENCIA ARTIFICIAL EXPRESAR EMOCIÓNS?

Os comezos de Nerea Luis na área da informática teñen que ver cos seus recordos de infancia, cando construía computadores de cartón coa súa irmá e era fiel seguidora da serie de manga Sailor Moon, onde a guerreira Sailor Mercury salvaba o mundo cunha pequena computadora. O anime, a chegada da internet e a creación da súa propia páxina web na época do instituto guiaron os seus pasos cara á Enxeñería Informática. Doutora en Intelixencia Artificial e Máster en Ciencia e Tecnoloxía Informática, as súas áreas de especialización van desde a IA á robótica e realidade virtual, ámbitos nos que desenvolveu a súa carreira profesional nos últimos anos, en proxectos relacionado con Procesamento da Linguaxe Natural e Visión Artificial.

O seu labor divulgador, que desempeñou en programas de radio, televisión e conferencias, foi recoñecida por Google, Casa Real ou Forbes. En 2013 cofundó o evento gratuíto de ciencia e tecnoloxía T3chFest e desde 2017 formou parte da Fundación COTEC e a iniciativa Ciencia no Parlamento como experta en novas tecnoloxías e xénero. A doutora Luis é profesora en varias universidades, forma parte do equipo de Asesoramento, Divulgación e Consultoría en Intelixencia Artificial da Universidade Carlos III de Madrid e recentemente uniuse ao consello asesor de Intelixencia Artificial de Ashoka.

COMO AFECTAN AS PANTALLAS AOS TEUS FILLOS?

“Xa hai moitos estudos que demostran que os nenos con tanta exposición ás pantallas sofren detrimentos da linguaxe, a concentración, o desenvolvemento e o sono”, afirma o doutor en neurociencia e director de investigación no Instituto Nacional da Saúde e a Investigación Médica de Francia, Michel Desmurget. Recoñecido polas súas investigacións sobre os efectos da exposición a pantallas e dispositivos dixitais no desenvolvemento cerebral e o comportamento humano, o experto advirte da dependencia da tecnoloxía dixital e o seu impacto negativo no descanso, a atención, o benestar emocional e a humanidade da sociedade.

As súas ideas convidan á reflexión sobre o papel destes dispositivos na educación, o desenvolvemento infantil e o uso adulto. Moitas das súas investigacións influíron en políticas educativas e de saúde fomentando unha maior conciencia acerca da necesidade dun uso equilibrado e crítico das tecnoloxías dixitais.

Ademais do seu traballo de campo en institucións de renome como o MIT, é colaborador en universidades e medios de comunicación, divulgador e autor dunha vasta obra científica como ‘A fábrica de cretinos dixitais’, ‘Máis libros e menos pantallas’ ou ‘Lobotomía TV’, entre outros. Obras que lle levaron a ser galardoado co prestixioso premio Femina das letras francesas.

CLAVES PARA PREPARARTE PARA A VIDA

Doutor en Psicoloxía da Saúde e neuropsicólogo formado no Hospital Johns Hopkins (Baltimore) e o Royal Hospital for Neurodisability (Londres), Álvaro Bilbao é colaborador da Organización Mundial da Saúde, a Unión Europea e o Children Center de Nova York. Recoñecido experto clínico e divulgador que imparte conferencias e clases en todo o mundo sobre temas que explican a relación entre o cerebro e a educación, Bilbao tamén é autor dos libros ’O cerebro do neno explicado aos pais’, ’Coida o teu cerebro e mellora a túa vida’, ’Fállame a memoria’ e ’Prepárate para a vida’, entre outros.

Firme defensor dunha crianza en positivo, baseada na comprensión e o afecto, aborda a adolescencia desde esta mesma mirada. “Pola miña experiencia —apunta— os adolescentes teñen moito interese en aprender como funciona o seu cerebro, en descubrir cales son as claves que lles poden axudar a chegar máis lonxe, con menos estrés e menos sufrimento”. No seu libro ’Prepárate para a vida’, o autor diríxese directamente a eles, ofrecéndolles ferramentas e consellos que lles axudarán a prepararse para os retos do futuro e afrontar este apaixonante momento. A importancia do autoconocimiento, establecer relacións sas, adquirir uns hábitos de vida saudables ou entender que a verdadeira felicidade constrúese día a día son algunhas das claves que axudarán a vivir a adolescencia como unha gran oportunidade.

MIGUEL SERVET, O SABIO QUE FOI QUEIMADO VIVO NA FOGUEIRA DA HEREXÍA

Desde o espírito relixioso, o teólogo alcanzou a ciencia. Chegou ata a materia identificando a Deus co sangue e a vida coa relixión

Nun dos seus últimos libros, o titulado Un ser de distancias, o escritor Francisco Umbral dinos que o ser humano fíxose barroco desde o momento en que Miguel Servet descobre a circulación do sangue. Visto así, razón non lle faltaba a Umbral.

Porque Servet explicou que o sangue chega ao corazón desde distintas partes do corpo, e é o mesmo corazón quen a impulsa cara aos pulmóns, onde se carga de osíxeno para volver, de novo, ao corazón que a bombea ao resto do corpo. Con este circuíto, con este ir e vir de sangue e osíxeno, o barroco confúndese coa vida e tamén se confunde coa relixión, pois Servet era teólogo e un home profundamente crente que apostaba por un Cristo de carne e sangue. Estas cousas custáronlle a vida; morreu queimado na fogueira inquisitorial por herexe.

Sen ir máis lonxe, será no seu libro de carácter teolóxico titulado Christianismi restitutio (Restitución do Cristianismo), publicado en 1553, onde apareza por primeira vez a función do sangue no corpo humano e a súa transmisión desde a arteria pulmonar á vea pulmonar. “Quen realmente comprende como funciona a respiración do home xa sentiu a respiración de Deus e por tanto salvado a súa alma”, escribe Servet, identificando a Divindade co sangue; a vida coa relixión.

Segundo Servet, grazas a este líquido nutriente, grazas ao sangue, a alma é transportada por todo o corpo. Ben mirado, a aproximación á circulación, e con iso ao sistema linfático, entronca con certos aspectos da medicina ayurveda (sistema médico tradicional da India), onde a linfa é o compoñente primario e o que mantén o corpo con vida. Non hai que esquecer que Servet estaba máis preto do místico que da materia. Talvez, por iso, levado pola idea de Deus, converteuse no primeiro autor en Occidente que comprendeu a respiración. Porque respirar non é outra cousa que relacionarte co exterior. Se non respiras, se non te relacionas co teu exterior mediante os teus órganos, é que estás morto. E para Servet, a orixe do milagre da comunicación co exterior residía en Deus. Con estas cousas, e desde o espírito, Servet alcanzou a materia.

A súa teoría acerca da función pulmonar, ou circulación menor, desbancou a de Galeno, vixente ata entón, pola cal o aire chegaba ao corazón pola vea pulmonar e unha vez alí mesturábase co sangue, que, despois, filtrábase polo organismo. O que propuxo Servet foi que a transmisión do sangue prodúcese a través dun “magno artificio” polo que é impulsada desde o ventrículo dereito cara aos pulmóns para a súa osixenación e pasa posteriormente ao ventrículo esquerdo.

Con iso, o barroco adiántase na historia uns anos, facéndose sangue e volvéndose cara a dentro, a dicir de Umbral en Un ser de distancias (Austral), un dos seus últimos traballos cuxo título crepuscular evoca a distancia das cousas a medida que o noso corpo, cos anos, vai facéndose vello; un traballo que desde a literatura alcanza a materia científica.

FONTE: Montero González/A machada de Pedra/elpais.com/ciencia      Imaxes: gl.wikipedia.org