OUTRAS COUSAS

Esta é a cidade coa maior taxa de mortalidade de toda España (e si, é galega)

De entre as 155 cidades españolas con máis de 50.000 habitantes, hai unha localidade galega que destaca pola súa taxa de mortalidade. Con 14,77 falecidos por cada mil habitantes, Ferrol lidera todos os rankings de España, segundo o Instituto Nacional de Estadística (INE). Ademais, a baixa proporción de nacementos desde comezos do século XXI provocou unha das perdas de poboación máis grandes do país. En apenas 25 anos, pasou de ter 81.991 habitantes a apenas 64.218, segundo o Instituto Galego de Estadística (IGE). É dicir, un 21,7% menos.

A crise económica da cidade ten unha grande influencia neste decrecemento. Entre as causas non naturais que conforman este suceso, un estudo das mortes entre 1989 e 2014 publicado no Atlas Nacional de Mortalidade en España (ANDEES) destaca con respecto ao resto de España o alto número de casos de hepatite vírica, de enfermidades da pel e do tecido subcutáneo e de septicemias. No caso dos homes, o uso de psicofármacos ou drogas de abuso provocou un alto número de envelenamentos accidentais. No caso das mulleres, destaca con respecto ao resto do país o elevado número de septicemias, pero tamén por outras causas. Entre elas, os suicidios.

A alta taxa de mortalidade queda reflectida na esperanza de vida ao nacer: Ferrol é, con diferenza, a cidade que peor dato ten entre os grandes concellos galegos. Un cidadán vivirá, de media, 81,78 anos, segundo o IGE. Este dato contrasta cos 84,02 da próxima capital coruñesa, que ten a segunda máis alta de Galicia, só por detrás de Santiago (84,25). Pontevedra, Ourense, Lugo e Vigo teñen todos unha esperanza similar, ao redor dos 83 anos e medio. En todos os casos, a esperanza de vida é moi superior en mulleres que en homes: elas viven, de media, 6,55 anos máis ca eles. Por exemplo, as coruñesas vivirían, de media, 87 anos.

Porén, estes datos poden resultar enganosos. Hai que recordar que a esperanza de vida inclúe causas de morte prematuras que baixan a media. Para ter unha referencia, unha persoa que ten 65 anos, de media, aínda vivirá 21,75 anos máis (superando os 86). No caso de aqueles que xa teñen 80 anos, as cifras son aínda superiores, e a súa esperanza de vida é de case 91 anos (90,7). Ademais, as diferenzas entre homes (89,21) e mulleres (91,73) son máis moderadas.

En comparación co resto de España, as localidades galegas teñen datos aceptables, aínda que non son os máis elevados. Xetafe, Vitoria e Zamora manteñen unha esperanza de vida de ao redor dos 84 anos e medio. Con todo, son lugares con rendas máis elevadas as que destacan neste apartado. Son exemplos disto Getxo (85,08), Sant Cugat del Vallès (85,18) e Boadilla del Monte que, cunha esperanza de vida de 86,79 anos, supera en cinco anos aos ferroláns, segundo o INE.

Os nacementos en Galicia non axudan a diminuír as taxas de mortalidade por habitante. En 2008, ano no que estalou a crise naceron nesta comunidade ata 23.175 cativos, segundo o IGE. En 2023 naceron un 65,5% menos de rapaces (14.004). As diferenzas son aínda máis grandes se comparamos estes datos con 1978, cando naceron 43.751 persoas. Porén, hai que recordar que os motivos destes cambios son diversos e non responden só a unha cuestión económica. O número de nacementos é menor, en parte, pola chegada de métodos anticonceptivos, maior liberdade para escoller que tipo de familias se queren formar e a adquisición de máis dereitos para as mulleres.

En Galicia, os nacementos concentráronse nas grandes cidades: Vigo e Coruña acumulan 2.951, unha quinta parte de todos os de Galicia. A lista continúa con Lugo, con 631, Ourense, con 585 e Pontevedra, con 480.

A provincia de Ourense é a que peores datos rexistra, pero tamén hai que ter en conta que unha gran cantidade de concellos ten poboacións moi baixas. Aínda así, se temos en conta os nacementos por habitante, a provincia de interior ten 4,40 novos cativos por cada 1.000 habitantes. É un dato moi inferior ao do resto: A Coruña (5,34), Lugo (5,26) e Pontevedra (5,23) teñen unha cifra similar de nacementos.

FONTE: Rubén Beiró/gciencia.com

O BEATO WINTILA, ENTRE O HISTÓRICO E O LENDARIO

Recollo o artigo de Francisco Lorenzo Amil, publicado o 26 de abril de 2025 no xornal La Región de Ourense, traducido por min, xa que fai referencia ao meu pobo natal Freas, no concello de Punxín, provincia de Ourense

Foto Taxes de 1924. Sepulcro de pedra que garda os restos do beato Wintila

En ocasións, o histórico e o lendario fúndense no rural ourensán. MáIs aínda nas postrimerías do século IX, cando a beira dereita do Miño achábase en proceso de repoboación. Nese instante había familias que non vían con malos ollos que os fillos puxesen as súas vidas ao servizo do creador. A fin de contas, a visión teocéntrica invadíao todo. E non sorprende tampouco que, neste contexto de reconquista, anacoretas, como Wintila, escapando do mundanal ruído, colaborasen case sen decatarse na explotación das terras. Kurth, historiador belga, atrevíase a dicir que ninguén exercera xamais maior influencia na sociedade que estes grandes solitarios. 

En efecto, o propio Wintila, ao amparo do rei Alfonso III, o Magno, elexía vivir en recollemento espiritual entre Freás e Punxín (unha paraxe próxima á confluencia entre o Barbantiño e o Miño). O bispo de Ourense, Sumna, tratando de fortalecer a sede episcopal, tal como encargáballe o monarca, bendixo a chegada do eremitán. Tras a desfeita que vivira a diocese con Sebastiano e Censerico, o novo Prelado quixo apontoar a estrutura da igrexa auriense. O vento sopraba ao seu favor e tan só tiña que axustar as velas. Por unha banda, potenciou o culto ao considerado segundo apóstolo de Galicia, San Martín de Dumio; e, por outro, permitiulle ao imberbe anacoreta asentarse no recuncho que elixira para retirarse, a tres leguas da cidade.

Tanto o Martirologio romano, como o Cardeal Baronio (historiador eclesiástico do século XVI), autorizan a memoria de Wintila. Con posterioridade, Martínez Sueiro cre que non sería nada estraño que o eremitán, estivese adscrito á decanía de Barra, na desembocadura do río Barbantes. Consideraba plausible que puidese ser o mesmo Cenobio ao que se refería, en 1863, o P. Croiset.

Na obra “Ano Cristián”, recollía que aquel servo de Dios retirouse a un convento ata que, probada a súa vocación, obtiña a licenza para retirarse ao “deserto”. Fose como fose, o certo era que, ao final, refuxiábase naquela fermosa paraxe do interior de Galicia, do mesmo xeito que o facían, noutro tempo, San Millán na Rioxa ou San Froitos en Segovia. Con eles, renacía a ortodoxia relixiosa, e nada unía máis na fe, que o exemplo vivente dos ermitáns. Logo, a tradición popular encargábase de encher o enigma que rodeaba a estes grandes solitarios, coa maxia da imaxinación.

Certamente, historia e lenda comezaban a ir da man. De pais a fillos, foise honrando a memoria do beato. Pronto, o relato da disputa sobre quen tería a honra de enterrar o corpo do cenobita, quedou impreso na reminiscencia das xentes do lugar. A tradición oral encargouse de transmitir, desde tempos inmemoriais, como aquel altercado habíase resolvido con enxeño. A veciñanza acordou que o defunto se poñería nun carro arrastrado por dous bois, un de Punxín e outro de Freás. No lugar no que se parasen, sería inhumado, e, posteriormente, custodiado pola veciñanza.

Finalmente, os animais de tiro, símbolo da forza e da prosperidade, detivéronse no mesmo sitio no que, agora, levántase o templo de Santa María de Punxín. Na cuberta do sepulcro de pedra que tiña forma trapezoidal rezou o seguinte epitafio: “Aquí descansa o servo de Dios Wintila que morreu o día X de Kalendas de xaneiro da era de 928” (23 de decembro de 890).

Hoxe, é unha “xoia histórica”. É unha obra única, non só porque é un dos máis antigos sartegos de santos que se conservan, senón tamén porque os seus restos non sofren unha translación como ocorre, posteriormente, tras a febre do culto sepulcral entre os séculos XI e XIII. A pesar da súa antigüidade e de estar realizado en granito, aparece decorado, con motivos ornamentais. Destacan, en especial, os arcos de medio punto que rememoran, sen dúbida, a Xerusalén celestial. O peregrino ou o devoto sente que está ante os restos mortais do santo, pero sabe que a súa alma xa pasou a morar, entre os xustos, na cidade eterna, desde onde, agora, o beato pode interceder por el.

O Santoral, deseguido, recolleu a festividade de Wintila, o 23 de decembro, xunto a outros santos, como Nicolás, Sérvulo, Pompeio ou Santa Victoria. Con todo, sería o luns seguinte ao de Pascua (luns de Quasimodo), cando comezaba a celebrarse a gran romaría á que acudían devotos de todos os pobos da contorna. O beato exercía, así, desde o século IX, o patronazgo sobre os labradores da zona. Nun principio, aqueles campesiños viñan a pé, e, tras asistir aos actos litúrxicos, volvían ás súas casas, co millo bendito e con auga da fonte do santo. Xa, no século XIX, coa chegada da liña de ferrocarril, empezaron a acudir, en masa, fieis de distintas partes de Galicia. Facilitábanse trens con destino a Barbantes. Desde alí, os romeus emprendían a pé o traxecto ata o punto no que se celebraba a festa. 

Celebración de San Wentila de Punxín, o 12 de abril de 2021 /copecarballiño.es

Existen moitos enigmas sobre o beato; si. Algúns autores falan da súa procedencia centroeuropea, outros, afirman que nace en España, aínda que a súa familia puidese ter descendencia húngara ou romanesa. Pero, o que é innegable, é que o sartego de Wintila é un dos dous sepulcros de santos máis antigos que se conservan. As demais lápidas sepulcrais, por moi suntuosas que sexan non son senón copias doutras que, en outrora, foron orixinarias como esta.

CINE: MISIÓN IMPOSIBLE-SENTENZA FINAL

Esta fin se semana chega aos cines a película Misión Imposible: Sentenza Final. Apareceu en 1996 e, desde entón, Ethan Hunt salvou o mundo en oito películas que, entre explosións, tiroteos e xeonllos rotos, contaron o noso presente a través dos seus viláns. Misión imposible estrea hoxe a súa última entrega. Esta é a súa ficha técnica:

Título orixinal: Mission: Impossible - The Final Reckoning

Ano: 2025

Duración: 169 min.

País: Estados Unidos

Xénero: Thriller

Produtora: Skydance Productions

Distribuidora: Paramount Pictures

Produtor: Tom Cruise

Dirección: Christopher McQuarrie

Guión: Christopher McQuarrie, Bruce Geller e Erik Jendresen

Música: Lorne Balfe, Max Aruj e Alfie Godfrey

Fotografía: Fraser Taggart

Reparto: Tom Cruise, Hayley Atwell, Ving Rhames, Simon Pegg, Esai Morales, Pom Klementieff, Mariela Garriga, Henry Czerny, Angela Bassett,  Nick Offerman, Hannah Waddingham, Tramell Tillman

Sinopse: O axente Ethan Hunt continúa a súa misión de impedir que Gabriel controle o tecnoloxicamente omnipotente programa de IA coñecido como "A Entidade".

Tom Cruise, o salvador do mundo, despídese cunha aventura incriblemente entretida que ofrece unha serie de secuencias dos momentos álxidos das outras sete películas da saga, merecendo a pena vela.

A HISTORIA DOS MAIOS DE OURENSE: UNHA TRADICIÓN SECULAR

Maio gañador do primeiro premio nunhna foto de Pacheco de 1917

Desde sempre a humanidade sentiu asombro polo misterio que esconden as entrañas da natureza. Deseguido, púxolle alma ao enigma. Pero, o que lle causaba maior fascinación ao xénero humano era ver como ano tras ano, paulatinamente, espertaba do seu letargo para renacer á vida. A terra vestíase de cores. E, engalanada, aproveitaba o equinoccio para adiantarlle ao campesiño, a anada que podía ter. Claro que, ata a recollida da colleita, aínda había que poñerse en mans do destino. Aínda así, os pobos tiñan xa unha boa escusa para celebrar a chegada de maio.

En efecto, no Norte de Europa, do mesmo xeito que en Centroeuropa, era costume adornar os fogares con flores ou percorrer os campos cantando. En Alemaña, ademais, era habitual, plantar unha árbore… En cada país, festexábase de forma similar, aínda que, tiñan a súa propia posta en escena. Mesmo, en España, celebrábase de forma diferente dependendo da idiosincrasia do lugar. En Cataluña, sen ir máis lonxe, os mozos ían polas casas pedindo donativos “per Santa Creu”; en Castela, con todo, levaban paus engalanados con adornos florais mentres entoaban cancións; e en Galicia, sobre todo, en Pontevedra e Ourense, o protagonista era “o maio” (unha figura representativa construída a base de musgo, adornada de grilandas), pero, por suposto, tamén as coplas que cantaban quen o acompañaba.

Ninguén discute, pois, que a festa dos maios sexa unha tradición que arraigou nos pobos de xeración en xeración (Madoz xa a recolle no seu Dicionario de 1849). Con todo, é máis difícil de poñerse de acordo respecto ao instante no que se dan as súas primeiras manifestacións populares. Uns cren que o culto á natureza afundía as súas raíces na época céltica. Outros, ven a orixe, con todo, na festividade que se facía en honra a Maya, deusa da primavera, ou a Flora (en ocasións, dous nenos conducían un arco cuberto de flores mentres un coro entoaba coplas enxeñosas). E, mesmo outros, como Benito Vivetto, na súa obra de 1860, Reyes Suevos de Galica, sitúan o seu inicio en Galicia, no século V, coincidindo coa monarquía Sueva. Ocupaba o trono o conde Fraula co consentimento de Teodorico II. Este rei era tan amigo da ostentación que cando saía de palacio (din as crónicas), facíao debaixo dun arco de ouro, de prata e de flores que debían de portar nos seus extremos dous condes ou dous capitáns do reino. Para que aquela fastosidade queda na memoria das xentes, os nenos no mes das flores, poñíanse o traxe de reis e pasaban baixo un arco de flores que sostiñan outros nenos. Agora ben, onde existe máis unanimidade, quizais, é en que fose na Idade Media, tras o concilio de Braga, no século VI, cando comezou a revestirse de poesía. O certo é que Alfonso X o sabio no século XIII, conmemoraba a chegada da primavera coas mellores cantigas ben veñas maio, dicía, et con alegría.

Fose como fose, esta tradición secular rexorde a principios do século XX, posuída dos encantadores atractivos de outrora. Os maios lucían á porta das casas ou eran levados de porta en porta da veciñanza, ao compás das coplas cantadas por nenos e mozos, que recibían o donativo do transeúnte. Eran unha mezcolanza de creatividade e poesía. En 1902, no paseo da Alameda de Ourense, un xurado integrado na súa maioría por mulleres, entregáballe o primeiro premio de trinta pesetas polo mérito artístico, ao maio que representaba un arco da feira de Valencia; o segundo, a unha alegoría do Corpus, e o terceiro á ponte da Burga. Con todo, ao longo da historia foron recreados en múltiples ocasións, fundamentalmente, os maios figurativos, con forma cónica ou piramidal, que simulaban mirar ao infinito. O armatroste era situado sobre un anda. Pronto, foron rematados nunha cruz como querendo cristianizar unha tradición popular que tivo un longo percorrido pagán. Era coma se Deus, por primavera, abrise a súa man sobre a terra e fixéselle unha chiscadela á Galicia católica que tiña no cruzamento dos camiños, os cruceiros, símbolos dunha relixiosidade que non perecía.

Por iso, talvez, en Ourense, festexásese o 3 de maio, día de Santa Cruz. Os mozos, nun ambiente festivo, detíñanse en cada rúa, formando a roda ao redor do maio, para entoar as súas coplas. Con elas moitos rememoraban os versos fesceninos, tipicamente populares que se tornaron de ton satíricos e burlón emulando aos que se cantaban no Lacio para ridiculizar a persoas ou institucións da sociedade. Sen dúbida, a festa era un pretexto para aludir, saudar ou criticar, a calquera personaxe ou institución polas súas andanzas e dar inocentes sablazos a todo “bicho vivente”.

Primeiro Premio Maio Enxebre 2025 / ourense.com

O que é evidente é que esta tradición ourensá é unha das máis anellas. Foi un berce de enxeño para o pobo, e tamén para prezados poetas, como Curros Enriquez. Por momentos, sentiu morrer. A pesar de todo, do mesmo xeito que a primavera, sempre revive. Rexorde en maio. O propio nome deste mes ten unha orixe pagá de xentilidade clásica (provén de Maya que era a nai de Hermes). E, en sánscrito, significaba ilusión. Non sería insólito, pois, que a través das figuras do maio culminadas en cruz, a ilusión pagá, de xeración en xeración, fose absorbida, primeiro, pola piedade do pobo, e, logo, transformada en ilusión cristiá grazas á Santa Cruz.

FONTE: Francisco Lorenzo Amil/laregion.es

17 DE MAIO: DÍA DAS LETRAS GALEGAS 2025

As Pandeireteiras de Mens na praza da Quintana con Manuel Cajaraville Pensado / Fondo da Agrupación Folclórica Aturuxo. Arquivo do Patrimonio Oral da Identidade (APOI) do Museo do Pobo Galego

A Real Academia Galega acordou dedicar o Día das Letras Galegas 2025 á poesía popular oral, personificado en Adolfina e Rosa Casás Rama, de Cerceda, Eva Castiñeira Santos, de Muxía, e Manuela Lema, Teresa García Prieto e Prudencia e Asunción Garrido Ameixenda, integrantes estas catro das Pandeireteiras de Mens (Malpica).

É unha representación colectiva, como xa se fixo na elección dos trobadores da ría de Vigo en 1998, cos que se rendeu homenaxe á poesía medieval. Coa elección de 2025 quérese recoñecer a importancia da poesía popular oral, que acompaña a nosa sociedade desde sempre.

A música foi da man da poesía nas súas primeiras manifestacións (e aí temos a referencia da nosa lírica medieval, no pergamiño Vindel e Martin Codax e mais coa notación musical en todas as Cantigas de Santa María). Pese á prohibición da lingua galega nos textos escritos a partir do século XVI, a poesía oral mantívose viva ó longo do tempo, canda a lingua, fóra das canles oficiais e case por completo da letra impresa. A súa actitude de espontaneidade, tolerancia, desorde e certa despreocupación pola forma valeulle normalmente unha valoración negativa desde os estratos sociais que procuraban unha cultura baseada no coñecemento da cultura clásica, a disciplina e o acatamento ás formas. E a distancia entre ambas foi aumentado por mor da difusión da imprenta, a escolarización e a urbanización.

Deste xeito, fluíu como unha corrente subterránea alternativa á denominada literatura “culta”, propia das clases subalternas que a compuxeron e a fixeron medrar. É a oralidade o seu medio de expresión e transmisión, amais do seu carácter colectivo. Desenvólvese no contexto das foliadas (ou polavilas, ou seráns), celebracións da fin dos traballos agrícolas, con música e baile, ao xuntarse a xente arredor de cantadoras e pandeireteiras. E foi fundamental no rexurdimento da literatura galega e no seu desenvolvemento posterior: a obra fundacional da nosa figura máis sobranceira, Rosalía de Castro, os Cantares gallegos, bebe directamente da poesía popular.

As mulleres foron figuras centrais na creación, preservación e transmisión da cultura: tense dito que as pandeireteiras son símbolo de resistencia, apoderamento e sororidade. Cantadoras, tocadoras e bailadoras fortalecían os vencellos comunitarios no ocio colectivo, inconscientes, probablemente, da súa forza emocional e política, como apunta a musicóloga Beatriz Busto. Desde as primeiras recollas foise pondo de relevo a figura do gaiteiro, que desempeñaba o seu oficio no espazo público, mentres que as pandeireteiras tocaban no espazo privado, conforme o papel asignado ás mulleres. Por esa razón, e para visibilizar o dobre ocultamento de xénero e materia popular, optouse por unha candidatura feminina, aínda que, obviamente, tamén houbo homes que enriqueceron esta tradición (por caso, o Cego dos Vilares, da Fonsagrada).

O valor deste patrimonio fora recoñecido desde o padre Sarmiento no século XVIII, estudosos que fixeron recollas no século XIX (Xosé Pérez Ballesteros) e no XX (Casto Sampedro Folgar, Víctor Said Armesto, Jesús Bal y Gay, Alan Lomax). Amais de cancioneiros de comarcas concretas (Xaquín Lorenzo, da Limia Baixa, Lois Tobío Campos, da Maía…), a finais dese século compiláronse e estudáronse en conxunto os repertorios publicados (Domingo Blanco) e rescatáronse mediante entrevistas e sesións directas, xuntando partitura musical, letra e gravación (a musicóloga Dorothé Schubarth e o filólogo Antón Santamarina no Cancioneiro popular galego), voces senlleiras ou en conxunto, sempre mostras dun traballo colectivo da comunidade. Actualmente, parte dese patrimonio está custodiado en diversas institucións (Museo do Pobo Galego, Consello da Cultura Galega, Museo de Pontevedra…), que inclúen rexistros sonoros e audiovisuais.

No último terzo do século XX, cos cambios de modelo produtivo que ocasionaron o abandono do medio rural, a transmisión interxeracional nas aldeas foi mudando para o ensino regrado, grazas ao labor dos coros históricos (Cantigas e Agarimos, Cantigas da Terra, Toxos e Flores, Ruada…) e das asociacións culturais (Aturuxo, Eidos, Xacarandaina, Brincadeira, Raigañas de Cerqueda, Arume, Xiradela, Donaire, Fiadeiro...), que promoveron aulas, concursos e exhibicións por todo o país. Desde finais da década de 1970 non só fixeron traballo de campo recollendo letras e coplas, senón tamén docencia e espallamento de letras, bailes e músicas. Todos estes colectivos foron axentes no mantemento e transmisión deste legado á sociedade, que tan claramente mostra a identidade colectiva, con múltiples facetas: lingua, música, baile, vestiario. Así, foise espallando entre a xente nova ese tesouro con tan pouca visibilidade social antano e que aínda hoxe require de maior protección institucional como parte do noso patrimonio inmaterial. 

E ese labor frutificou tamén nos últimos anos entre a mocidade: novas figuras da regueifa, o noso rap bravú (Alba María, Xairo de Herbón), grupos que transcenden os ritmos tradicionais con fusión con novas músicas, do rock e o jazz ao pop e á electrónica. Pódense mencionar, entre moitos, Baiuca, Tanxugueiras, Boyanca Kostova, Mondra, Caamaño & Ameixeiras, Fillas de Cassandra, De Ninghures… Todos eles retoman no século XXI o elo que foron enfiando Fuxan os Ventos, Milladoiro, Leilía, Mercedes Peón, Uxía Senlle, Xabier Díaz e tantos outros. A tradición vólvese vangarda. O folclore, conxunto de tradicións, costumes e manifestacións artísticas dun pobo, non debe ser contemplado de forma arqueolóxica, senón que na súa propia esencia está a evolucionar e cambiar, é zume que nutre novas formas de expresión. Nun momento en que a lingua galega presenta as cifras máis baixas entre a xente máis nova, o interese por estes grupos e polas diversas manifestacións que levan asociadas contribuirá tamén á difusión oral da lingua en que están creadas: asistimos agora a novas foliadas, a cantos de taberna, á irrupción espontánea de xente bailando nos concertos de música tradicional… Cómpre volver ás raíces para seguir botando gromos.

FONTE: Ana Boullón Agrelo/academia.gal

 Bo Día das Letras Galegas!

DÍA INTERNACIONAL DO LIBRO

Hoxe é o Día Internacional do Libro, unha conmemoración celebrada cada 23 de abril a nivel mundial co obxectivo de fomentar a lectura, a industria editorial e a protección da propiedade intelectual por medio do dereito de autor. Desde 1988, é unha celebración internacional promovida pola UNESCO.

Trátase dun día simbólico para a literatura mundial, xa que ese día, en 1616, faleceron Cervantes, Inca Garcilaso de la Vega e Shakespeare (Cervantes en realidade morreu o 22, pero foi soterrado o 23, e en canto a Shakespeare, ese 23 de abril corresponde ao calendario xuliano, vixente aínda na Inglaterra isabelina).

A miña recomendación persoal para este día é CANDO A TORMENTA PASE (Cuando la tormenta pase) de Manel Loureiro (Pontevedra, 1975). Escritor e licenciado en dereito pola Universidade de Santiago de Compostela, traballou como presentador e guionista na Televisión de Galicia e é colaborador en xornais como o Diario de Pontevedra, ABC e O Mundo. En 1920 xa publicara A porta (La puerta)

Cando a tormenta pase acadou o Premio de Novela Fernando Lara 2024. o libro é un thriller puro ambientado nas illas Ons. Nel combínase o misterio clásico coa mitoloxía galega. Ademais, o seu estilo é áxil e cinematográfico, o que fai que a lectura sexa fluída.

Sinopse: Atrapado en Ons, unha pequena illa da costa atlántica galega, Roberto Lobeira non ten posibilidade algunha de chegar a terra firme nin de comunicarse co exterior debido a unha tormenta que parece ser o preludio dunha traxedia. Cando descobre un fardo que as ondas levaron ata a beira, o seu contido provoca que os poucos habitantes que viven na illa dean renda solta a décadas de rancor, celos, vellas contas que saldar e sede de vinganza. E, aínda por riba, unha presenza misteriosa e asexante deixa unha ofrenda sanguenta na porta da súa casa, coma se tratásese dunha enigmática mensaxe que non pode comprender. Inmerso nun bulebule de odio, segredos inconfesables e ambición desmedida, Lobeira terá que sobrevivir na illa… ata que a tormenta pase.

Bo Día do libro!

Imaxes: gobiernodecanarias.org e arnoia.gal

Breve historia das vacinas: o descubrimento médico que revolucionou a saúde e salvou millóns de vidas

Recreación de Edward Jenner vacinando a unha nena / Midjourney/J.C.

A primeira vacina creouse hai máis de 200 anos e desde entón estas salvaron millóns de vidas. Ningún outro invento tivo tan benéficos efectos para a humanidade.

A varíola ou vexigas, unha enfermidade infecciosa de gran letalidade, era devastadora cando na Europa do século XVIII crecían a poboación e os amontoamentos urbanos. O médico e poeta británico Edward Jenner (1749-1823), pai da inmunoloxía, oíu dicir a unha campesiña que xa non a podía contraer, pois pasara a varíola das vacas. Investigando sobre tal posibilidade, Jenner logrou en 1796 unha vacina a partir da variante da enfermidade que afectaba ao gando, do que tomou o nome. O resultado publicouno en 1798 e o sistema de inoculación propagouse con gran rapidez.

A invención e o uso das vacinas están entre os acontecementos con maior impacto na vida cotiá, maior que o das revolucións e as decisións políticas sobre ordenamentos sociais. Combateron enfermidades e erradicado epidemias. A vacinación infantil converteuse enseguida nun hábito social e foi un factor decisivo no retroceso da mortalidade.

A vacina da varíola chegou a España en 1800. A Real Expedición Filantrópica da Vacina, unha iniciativa española sen parangón, deu a volta ao mundo entre 1803 e 1808 para propagar a vacinación en todo o Imperio. Tivo notabilísimos efectos, coa formación de Xuntas Centrais de Vacina nas principais cidades americanas. E é que as vacinas estiveron entre as principais expresións do progreso técnico que arrincou a finais do XVIII.

Recorrido da Real Expedición Filantrópica da Vacina / Ecelan/Wikimedia Commons.

Xa no século XIX, o bacteriólogo francés Louis Pasteur (1822-1895) descubriu que a inoculación de bacilos debilitados creaba defensas contra a enfermidade que causaban. A súa vacina contra a rabia (1885) foi o novo punto de partida. Antes do fin do século habíaas contra o tifus, a peste ou o cólera, a enfermidade que provocaba no XIX as peores epidemias: en España, a última foi en 1893.

Por entón a elaboración era artesanal, sen métodos estandarizados, co que ás veces houbo accidentes que provocaron receos contra as inoculacións. Aínda así, os progresos foron imparables. No primeiro terzo do século XX apareceron as vacinas que combatían a difteria, a tosferina ou a tuberculose, unha das pragas da época.

A súa propia eficacia amorteceu a percepción da decisiva influencia das vacinas. Salvo nos casos de perentoria urxencia, como a aparición dun virus que ameaza a todo o mundo, adoita pasar inadvertido leste gran logro científico que eliminou ou reduciu o impacto de tantas e tantas enfermidades.

Así, na historia das vacinas constituíron fitos a da poliomielite (1955), unha enfermidade hoxe case erradicada, e nas décadas seguintes as do sarampelo, as parotidite, a varicela ou a hepatite B. Con melloras técnicas na súa elaboración, a proliferación de vacinas e o seu emprego sistemático na infancia lograron retrocesos drásticos de enfermidades infecciosas, endémicas ou epidémicas.

A extensión das vacinas foi, pois, xunto á provisión de auga potable e a extensión da hixiene, a principal intervención humana sobre a saúde e a primeira razón da melloría nas condicións de vida. Non faltan os seus detractores, pero globalmente imponse a confianza nas vacinas para o control de enfermidades, a mellora sanitaria e o fin das pandemias. Algo hoxe máis necesario ca nunca.

FONTE: Manuel Montero/muyinteresante.com

O módulo Blue Ghost fai historia ao pousarse sobre a Lúa

O módulo Blue Ghost, da compañía Firefly Aerospace, chegou á Lúa no que se trata da primeira misión privada en realizar unha aluaxe perfecta. Con ferramentas técnicas proporcionadas pola NASA, o fito cumpriuse o pasado 2 de marzo de 2025 ás 2:34 a.m. CST sobre o Mare Crisium, dentro do obxectivo de aterraxe de 100 metros, xunto a un pequeno relevo lunar coñecido como Mons Latreille. Esta é a terceira misión de Servizos Comerciais de Carga Lunar (CLPS), unha iniciativa que se relaciona co obxectivo do programa Artemis de volver levar humanos á Lúa.

FONTE: nationalgeographic.com.es