AS ÁRBORES MÁIS GRANDES DO PLANETA ESVAÉCENSE

 

Algunhas das árbores máis grandes e vellos do mundo xa estaban no planeta cando a maioría dos humanos vivía literalmente na Idade de Pedra. Con todo, un abano de accións humanas, como a tala, a degradación de ecosistemas e agora o cambio climático están a acabar cos exemplares máis antigos de secuoyas, eucaliptos de 100 metros ou árbores tan máxicas como o baobab. O peor é que xa non existen as condicións para que os exemplares máis novos alcancen a altura e idade dos seus antecesores.

Aínda que hai moitas especies de árbores milenarias, só unhas poucas medran durante séculos ata alcanzar os 50, os 100 e ata os 115 metros que superan algúns exemplares de secuoya vermella. Non hai unha categoría ben definida do que os botánicos chaman LOT, Large Old Trees (grandes árbores vellas, en inglés). Tampouco se fixa un mínimo de altura ou envergadura para determinar que é unha grade árbore. Un dato obxectivo é o carácter central que xogan no seu ecosistema. E un dato subxectivo é a maxestosidade que inspiran aos humanos.

Por iso LOT son as dúas especies de secuoyas que crecen na costa oeste de EE UU, o fresno de montaña (Eucalyptus regnans) que medra durante 400 anos ata os 100 ou máis metros ou o Petersianthus quadrialatus, unha especie de pau rosa que crece en Filipinas. Pero tamén son árbores vellas e grandes os abetos de máis de 50 metros que hai no vello bosque de Bialowieza (Polonia) ou o baobab africano que nalgunhas especies alcanza os 30 metros de altura e máis de 10 de circunferencia. Case todos eles están en retirada.

Un estudo publicado en 2013 daba só unhas décadas a dúas das especies de baobab presentes en Madagascar. No Parque Nacional do Yosemite (California, EE UU), fogar das secuoyas e outros xigantes como o piñeiro real americano, que pode alcanzar os 70 metros de altura, outra investigación mostraba en 2009 que a densidade por hectárea destas grandes árbores reduciuse nun 25% desde os anos 30 do século pasado. Mentres, a árbore floral máis alto do mundo, o fresno de montaña australiano, pasará dunha cociente de 5,1 árbores por hectárea que tiña a comezos de século a apenas 0,7xHa en 2070.

O declive dos LOT pode desencadear efectos en cadea. As árbores máis vellas destas especies cumpren funcións crave nos seus ecosistemas que non poden exercer os exemplares máis novos. As oquedades e recunchos do fresno de montaña son o ambiente no que nacen, crecen e morren unhas 40 especies de vertebrados, por exemplo. Coa desaparición dos baobabs de Madagascar, outras moitas especies vexetais e animais poderían ir detrás. A deforestación, tanto de grandes como pequenas árbores, xa puxo en risco a supervivencia de polo menos 500 especies de mamíferos, aves e anfibios no que vai de século.

Pero a relevancia destas árbores case eternas vai máis aló da ecoloxía. Moitos deles cumpriron misións sociais e ata relixiosas para as comunidades humanas que viviron baixo eles. En 2014, dous investigadores suecos publicaban un estudo sobre a relevancia social e cultural dos grandes e vellas árbores. Escribían entón: "Cremos que o recoñecemento dos LOT como parte da identidade humana e o seu patrimonio cultural é esencial para abordar a cuestión do seu declive en todo o planeta".

Un dos autores daquel traballo, sostén que apenas se fixo nada desde entón para incluír as dimensións non ecolóxicas das grandes árbores nas políticas de xestión e conservación. Se se incorporasen de forma explícita a estas medidas, "poderíase mellorar a conservación dos LOT", comenta.

Pero a tarefa non é sinxela!

FONTE: Xornal El País/Ciencia