A ORIXE DO NADAL (1ª PARTE)

Natividad / Imaxe: pinterest.es

O Nadal converteuse nunha festa na que se mesturan as tradicións de moitas orixes co consumismo desatado que, pese ao auxe do comercio electrónico, segue atascando as cidades. As luces, as árbores, as compras, os mercadillos e as ceas de empresa talvez non deixan ver o bosque: o Nadal é unha festa relixiosa, na que os cristiáns celebran o nacemento de Xesús.

Aínda que, se se investiga un pouco máis, a súa orixe pérdese na antigüidade, nas primeiras e remotas crenzas humanas ás que ao longo dos séculos fóronse incorporando novas tradicións. O Nadal foi desde o Imperio Romano unha loita entre elementos relixiosos e pagáns, entre o festivo e o litúrxico, que se prolonga ata os nosos centros comerciais.

Por que celebramos o Nadal en decembro?

O solsticio de inverno é a noite máis longa do ano e, á vez, o momento no que os días comezan de novo a medrar, unha vitoria simbólica do sol sobre a escuridade. Ten lugar entre o 21 e o 22 de decembro e celébrase desde tempos inmemoriais. O historiador Richard Cohen relata no seu libro Perseguindo o Sol. A historia épica do astro que nos dá a vida que “practicamente todas as culturas teñen unha forma de celebrar ese momento”. “O aparente poder sobrenatural para gobernar as estacións que se manifesta nos solsticios inspirou todo tipo de reaccións: ritos da fertilidade, festivais relacionados co lume, ofrendas aos deuses”, sostén Cohen. Nesa mesma época do ano, a mediados de decembro, celebrábanse na antiga Roma as Saturnais, unha festa na que se ofrecían agasallos, pero tamén se intercambiaban os papeis sociais, unha mestura entre o noso Nadal e o Entroido.

Que ocorreu o 25 de decembro?

“O Nadal foi fixada o 25 de decembro polo emperador Constantino, porque nesa data celebrábase a gran festa solar en Roma”, explica Ramón Teza, catedrático emérito de Historia Antiga na Universidade de Cantabria, especialista en historia do cristianismo e presidente de honra da Sociedade Española de Ciencias das Relixións. Así, o emperador que fixo legal o cristianismo no Imperio Romano, quen gobernou entre 306 e 337, identificaba dalgunha maneira a súa figura coa divindade aproveitando o antigo Festival do Nacemento do Sol Invicto. “Foi unha fusión do culto solar co culto cristián”, prosegue Tella.

Entón non naceu Xesús en Nadal?

Non existe ningunha información sobre a data de nacemento de Xesús. A inmensa maioría dos expertos sosteñen que foi unha figura histórica, pero, do mesmo xeito que si se conservan datos sobre a súa morte (que foi crucificado por Roma en Xerusalén durante a pascua xudía), o seu nacemento é un profundo misterio. “O único dato histórico é que reinaba aínda Herodes I, polo que o cálculo do ano cero estaba equivocado, habería que adiantar catro ou cinco anos”, explica Ramón Teza, xa que Herodes o Grande morreu no ano 4 antes de nosa era. O xornalista Juan Arias, un dos grandes coñecedores da figura de Cristo e profundo divulgador da historia cristiá a través de libros como Xesús. Ese gran descoñecido, escribiu: “A lenda do nacemento de Xesús é silenciada por dous dos catro evanxeos canónicos: o de Marcos, considerado o máis antigo, e o de Xoán. Eles inician o relato da vida de Xesús cando era xa adulto”. A revista National Geographic publicou no seu número de decembro unha ampla reportaxe sobre as certezas arqueolóxicas ao redor de Xesús, asinado por Kristin Romey e fotografado por Simon Norfolk, que se pronuncia no mesmo sentido. “A Igrexa da Natividade en Belén é o templo cristián máis antigo aínda en uso, pero non todos os expertos cren que Xesús de Nazaret nacese en Belén. A arqueoloxía garda silencio sobre o asunto”, escribe Romey. O relato do pesebre e dos pastores aparece en Lucas; os Reis Meigos, o masacre dos inocentes e a fuga a Exipto, en Mateo. “É unha interpretación teolóxica a posteriori”, explica Ramón Teza. “Trátase dunha forma de indicar que descende da tribo do rei David, que procedía de Belén”, agrega.

Continuará...

FONTE: Guilermo Altares/Xornal El País