A GALAXIA SALCHICHA

A ilustración amosa como puido ser o encontro da Vía Láctea coa galaxia da Salchicha, hai entre 8.000 e 10.000 millóns de anos / V. Belokurov (Cambridge, UK). Basada nunha imaxe de Carlos Muñoz (ESO)

Un equipo internacional de astrónomos acaba de descubrir os rastros dunha antiga colisión frontal da Vía Láctea, a nosa galaxia, con outra de dimensións máis pequenas, á que os investigadores se refiren como a "galaxia da  Salchicha".

O evento marcou profundamente a "infancia" da Vía Láctea,  redibuxando por completo a súa estrutura, dende o  bulbo central ao seu halo exterior. Se esa colisión non se producira, é moi probable que a nosa galaxia fora moi distinta á que coñecemos na actualidade. O achado acábase de publicar en Monthly  Notices  of  the  Royal  Astronomical  Society   arxiv. org nunha serie de cinco artigos, nos que os autores analizan os diversos aspectos da colisión (http://adsabs.harvard.edu/abs/2018MNRAS.478..611B, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180510288D, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180500453M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018ApJ...856L..26M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180407050M).

En resumo, os astrónomos cren que, entre hai 8.000 e 10.000 millóns de anos, unha pequena e descoñecida galaxia precipitouse de fronte contra a nosa Vía Láctea. A galaxia anana non sobreviviu ao encontro, quedou totalmente esnaquizada e os seus restos seguen hoxe flotando ao noso ao redor.

En palabras de  Vasily  Belokurov, da Universidade de Cambridge e autor principal dun dos artigos, "a colisión fixo  trizas á galaxia anana, deixando ás súas estrelas movéndose en órbitas moi radiais, longas e estreitas como agullas". As traxectorias desas estrelas, prosegue o astrónomo, lévanas "moi preto do centro da nosa galaxia. E ese é un signo que revela que a pequena galaxia entrou nunha órbita moi excéntrica, o que selou o seu destino".

Os cinco artigos  delinean as características máis sobresalientes deste extraordinario suceso. Varios deles foron dirixidos por GyuChul  Myeong, da Universidade de Cambridge, quen xunto aos seus colegas, usou para o traballo datos do satélite  Gaia, da Axencia Espacial Europea.

Gaia leva desde 2013  mapeando as estrelas da nosa galaxia, rexistrando as súas velocidades e traxectorias a medida que se moven dentro da Vía Láctea. Grazas a esta misión europea, os astrónomos coñecen agora as posicións e traxectorias dos nosos veciños estelares cunha precisión sen precedentes.

Foi precisamente ao estudar as traxectorias das estrelas tras a colisión o que lle valeu á galaxia anana o alcume de "a  Salchicha de Gaia" O astrónomo  Wyn Evans, outro dos autores, explica que "ao facer un mapa coas velocidades desas estrelas, xurdiu sen máis a forma dunha  salchicha. Cando a galaxia máis pequena rompeu, as súas estrelas foron arroxadas a órbitas moi radiais. E esas estrelas da  Salchicha son todo o que queda da última gran fusión da Vía Láctea".

Na actualidade, a Vía Láctea segue chocando con outras pequenas galaxias, como a de Saxitario, pero ningunha delas é tan masiva como a da Salchicha. A súa masa total, en efecto, incluíndo estrelas, gas e materia escura, era de máis de 10.000 millóns de veces a masa do Sol.

Cando a Salchicha chocou contra a nova Vía Láctea, a súa penetrante traxectoria causou nela un enorme caos. Tras o impacto, os investigadores cren que o disco da Vía Láctea quedou "inchado ou mesmo fracturado", e que tivo que volver medrar. E os cascallos e restos da Salchicha espareséronse por todas partes dentro da nosa galaxia, creando a súa  bulbo central e alimentando o  halo estelar circundante.

Segundo explica Denis  Erkal, da Universidade de  Surrey, as simulacións informáticas realizadas reflicten todas estas características. Nelas, as estrelas da galaxia Salchicha penetran na nosa en órbitas moi estiradas, que se alongan aínda máis debido ao crecemento do disco da Vía Láctea, que se seareira e vólvese máis groso tras a colisión.

As evidencias desta "remodelación galáctica" poden verse nas traxectorias das estrelas "herdadas" da galaxia anana. Explícao Alis Deason, da Universidade de  Durham e outro dos autores da investigación: "As estrelas da  Salchicha viran á mesma distancia do centro da galaxia. Estes xiros en forma de Ou causan que a densidade do  halo estelar da Vía Láctea diminúa drasticamente nos lugares en que as estrelas cambian de dirección". Algo que  Deason, por outra banda, xa predixera fai máis de cinco anos.

A investigación tamén logrou identificar polo menos oito grandes cúmulos  globulares, grupos de estrelas moi xuntas en grupos de forma esférica, que foron traídos á Vía Láctea pola galaxia da Salchicha. Xeralmente, as galaxias pequenas non teñen cúmulos  globulares propios, o que significa que a Salchicha debeu de ser o suficientemente grande como para posuír toda unha colección destas densas agrupacións estelares.

"Aínda que houbo moitas galaxias satélites caendo sobre a Vía Láctea ao longo da súa existencia -explica pola súa banda  Sergey  Koposov, da Universidade  Carnegie  Mellon- esta foi, sen dúbida, a máis grande de todas".

FONTE: José M. Nieves/ciencia/abc.es