AS CORES DAS FLORES

Tulipáns / Imaxe: GTRES

As cores das flores débense ás moléculas de pigmentos que se acumulan nos seus pétalos, e ás veces noutras partes da flor. Hai pigmentos de varios tipos que, combinados, dan lugar a un rango de cores moi amplo. Están, por exemplo, os  carotenoides que tamén son os responsables da cor vermella, laranxa ou amarelo de moitos froitos, ou os alcaloides como a  betaína que dá a súa cor vermella sangue á raíz da remolacha. Pero os  pigmentos florais máis estendidos nas diferentes especies son os flavonoides, que normalmente producen  pigmentos de cor azul e amarelo e que soan moito xa que á familia dos flavonoides pertence unha boa cantidade de compostos con capacidade antioxidante que están moi de moda porque se consideran saudables.

Estes  pigmentos que se acumulan nas flores absorben unha parte do espectro da luz e reflicten e transmiten outra. Por iso, a cor que ves é o que está no espectro reflectido e transmitido. A este contribúe tamén a estrutura e morfoloxía da superficie do pétalo, que ás veces ten células que actúan como prismas e matizan as cores asociadas aos  pigmentos. Só demostrouse que as cores das flores sirvan para unha cousa: interaccionar cos  polinizadores, fundamentalmente insectos e outros  artrópodos, algúns paxaros e uns poucos mamíferos. Así que a explicación evolutiva de que as flores teñan pétaos  coloreados é atraer ás súas  polinizadores. Á planta suponlle un esforzo enerxético enorme fabricar e acumular grandes cantidades de pigmentos pero merécelle a pena porque diso depende a súa reprodución. Ter flores  coloreadas non é a única estratexia para atraer polinizadores (pensemos nas  orquídeas que parecen insectos, nos variadísimos aromas ou o doce  néctar) pero si é unha das máis importantes.

As plantas antecesoras das que coñecemos hoxe foron nalgún momento só verdes, e aínda agora non todas as especies teñen flores coloreadas, e nalgunhas os pétalos son practicamente indistinguibles das follas e teñen cor verde pola clorofila. As plantas que non necesitan polinizadores adoitan ter flores pouco vistosas e sen cores. Os  pigmentos tamén se producen no resto da planta e xogan un papel fundamental na protección fronte ao ambiente, por exemplo, filtrando os raios UV daniños ou actuando como antioxidantes ou disuasores para os depredadores que se alimentan de follas, raíces ou froitos.

Unha cousa moi curiosa é que a cor que os humanos vemos nunha flor non é o mesmo que ve un insecto porque os ollos dos insectos son sensibles a lonxitudes de onda diferentes. Hai flores que segundo a nosa visión teñen os pétalos dunha cor homoxénea, pero se os miras con filtros que simulen a visión dun insecto ves que teñen uns patróns moito máis esaxerados. Ás veces forman patróns que dirixen ao insecto á parte central da flor onde están os estames e os pistilos que son as partes reprodutivas da flor.

Tamén é interesante saber que existen algunhas flores ornamentais, como as petunias, que teñen cores distintas, mesmo na mesma planta. E unha pregúntase por que ocorre iso na mesma especie. Esas diferentes cores nas distintas variedades que ás veces teñen patróns de  coloración espectaculares con raias ou co centro dunha cor e o exterior doutro, débense aos chamados xenes saltarines ou  transposones. Os  transposones son uns elementos xenéticos infecciosos que temos todos os organismos nos nosos xenomas e que van saltando dun sitio a outro, e ao caer nun xene que é o responsable da cor da flor, inactívano. Segundo en que parte e en que momento do desenvolvemento da flor sáelle ese  transposón, a flor terá uns patróns cromáticos ou outros. Isto ten moito interese porque, á parte de que nos proporciona unhas  petunias preciosas para o noso xardín, usárono os investigadores para estudar a xenética das plantas. Os transposones foron descubertos pola investigadora estadounidense  Barbara  McClintock, que estudaba plantas de millo con grans de distinta cor nunha mesma  mazorca. O seu descubrimento valeulle o Premio Nobel de Medicina en 1983, converténdose na primeira muller que recibía devandito premio e, ata hoxe, a única muller que o obtivo en solitario. Como ves, as cores das plantas deron un gran servizo á ciencia, descubrindo importantes mecanismos da herdanza aplicables a todos os seres vivos. Ademais de alegrarnos a vista!

FONTE: Carmen Fenoll/elpais.es/ciencia