OCULUDENTAVIS KHAUNGRAAE: UN MINÚSCULO DINOSAURO

O cranio do animal quedou conservado en ámbar / LIDA XING

Un equipo internacional de investigadores traballaba nun xacemento do norte de Myanmar cando descubriu o cranio dun estraño e diminuto animal atrapado nun anaco de ámbar. Do mesmo tamaño que un colibrí, a ave máis pequena do mundo, corresponde a un tipo de dinosauro ata o de agora descoñecido, bautizado polos seus descubridores como Oculudentavis khaungraae.

Trátase da especie de menor tamaño de toda a Era Mesozoica e o seu achado, publicado en Nature, achega novas claves sobre a evolución dos antepasados das primeiras aves pequenas.

Os fósiles encerrados en resina proporcionan oportunidades únicas aos investigadores para estudar a anatomía de animais que viviron no pasado remoto, xa que conservan tecidos que non perduran noutros sedimentos. "O ámbar birmano crea anacos particularmente grandes, que son capaces de preservar animais vertebrados, moito máis grandes que insectos, que aparecen moito máis frecuentemente en resina", aclara a primeira autora do traballo.

No caso do cranio que se describe no artigo, quedou atrapado hai uns 99 millóns de anos. O seu nome, Oculudentavis, significa ’paxaro con dentes e ollos’, e reflicte os trazos máis notables do animal: unha mandíbula  dentada e ollos similares aos dos lagartos modernos. Os científicos puideron deducir as súas características a partir dun único óso grazas á análise da fluorescencia por radiación de sincrotrón; é dicir estudando a radiación xerada por partículas cargadas dentro dun campo magnético. Desta forma, puideron reconstruír a forma e o tamaño do ollo, que suxiren uns costumes diúrnos.

Doutra banda, cada unha das súas mandíbulas tería unha trintena de dentes. A pesar do pequeno tamaño do Oculudentavis (o seu cranio mide 7,1 mm), isto suxire que era un depredador e que probablemente alimentábase de pequenos artrópodos ou invertebrados. Iso marca unha importante diferenza coas aves modernas dun tamaño similar, que carecen de dentes e aliméntanse de  néctar das flores.
 

Recreación artística do Oculudentavis cazando un  insecto / HAN  ZHIXIN

 "Só temos a cabeza, así que a interpretación da posición evolutiva do fósil é aínda moi provisional", sinala o coautor do traballo. "Por exemplo, atopáronse plumas na mesma peza de ámbar, pero aínda non podemos dicir de certo se lle pertencían ou non".

Crese que as aves apareceron por primeira vez hai uns 150 millóns de anos, durante o final do período Xurásico, unha das divisións temporais da era mesozoica. Evolucionaron a partir de pequenos dinosauros depredadores, similares ao velociraptor, e prosperaron durante todo o período seguinte, o cretáceo, impulsados, en parte, polo declive dos dinosauros. Cando un asteroide impactou na península do Iucatán, hai 66 millóns de anos, xa se diversificaron o suficiente para que algunhas especies sobrevivisen á extinción masiva que seguiu ao cataclismo.

Os autores suxiren dúas posibles relacións entre o Oculudentavis e esas primeiras aves: a primeira é que podería pertencer ás enantiornitas, o grupo de aves máis común do cretáceo (hai entre 145 millóns e 66 millóns de anos). A segunda é que estea máis estreitamente relacionado cos dinosauros, quedando a medio camiño na árbore evolutiva entre as aves e o Archaeopteryx, o icónico dinosauro alado do Xurásico, que sería o antecesor de todos os paxaros e que viviu hai 150 millóns de anos.

En calquera caso a análise filoxenético, que axuda a entender como unha nova especie encaixa con outras, sitúaa como moi primitiva. A devandita análise suxire que estaría só lixeiramente máis evolucionada que o Archaeopteryx, e que, como el, tería unha longa cola ósea. Aínda que os seus descubridores cren que era máis ave que saurio.

En calquera caso, o descubrimento representa unha nova peza para comprender a evolución das aves, demostrando que a miniaturización dos seus corpos produciuse moi cedo na súa evolución. Os dinosauros tiñan un tamaño corporal moito maior que o das aves; os saurios máis pequenos pesaban máis de douscentos gramos, mentres que o paxaro vivo máis pequeno, o  colibrí zunzuncito (Mellisuga helenae), só dous. Descifrar o camiño evolutivo que conduciu dunha familia a outra ten un importante valor científico, xa que o tamaño do corpo afecta á duración da vida, as necesidades de alimentos, as capacidades sensoriais e a moitos outros aspectos básicos da bioloxía.

FONTE: Amado Herrero/elmundo.es/ciencia