UNHA GAMBA CON CINCO OLLOS E 520 MILLÓNS DE ANOS DE ANTIGÜIDADE REVELA A ORIXE DOS ARTRÓPODOS

Reconstrución de como vivía Kylinxia zhangi, a especie fósil estudada / D.-E. Huang & H. Zeng

O 80% das especies de animais da Terra pertence ao grupo dos artrópodos ou animais con patas articuladas. Eles están entre os animais máis abundantes do planeta, en termos de biomasa, e son os que máis influíron na súa ecoloxía nos últimos 500 millóns de anos. O seu esplendor comezou a principios do Cámbrico, hai uns 541-485 millóns de anos, cando os océanos enchéronse de trilobites, ata que, desde hai uns 300 millóns de anos, impuxéronse os crustáceos. En terra, outros representantes dos artrópodos, os insectos e os arácnidos, son na actualidade as especies máis abundantes e as máis fáciles de atopar.

A historia dos  atrópodos está lonxe de ser clara, en parte porque só chega ata nós a través dunha manchea de xacementos de fósiles. Con todo, queda claro que os primeiros  artrópodos, co seu caparazón duro e os seus eficientes e versátiles patas, foron unha revolución para a natureza, porque introduciron un novo modo de organización corporal que se puido diversificar en todas direccións, coma se fosen unha nova e revolucionaria tecnoloxía, dando lugar a moitas novas especies, algunhas das cales hoxe parecen extravagantes.

Esta semana, unha investigación realizada por científicos do Instituto de Xeoloxía e Paleontoloxía da Academia Chinesa de Ciencias (NIGPAS) publicou os resultados do seu estudo dunha nova especie de artrópodo do Cámbrico, a partir de fósiles achados no xacemento de Chengjiang, en China. O seu nome é Kylinxia zhangi, e é un animal cun aspecto similar ao dunha gamba, con cinco ollos, cuxo estudo achega importantes revelacións sobre a orixe dos artrópodos. Estes achados publicáronse en Nature.

Representación de Kylinxia zhangi / D.-Y. Huang & H. Zeng

"Kylinxia é unha especie quimérica moi estraña", dixo nun comunicado Huang Diying, coautor do artigo. "Combina trazos morfolóxicos de diferentes animais, como o kylin, unha criatura  quimérica da mitoloxía tradicional chinesa". De aí o seu nome, que tamén inclúe o termo que en chinés significa gamba.

Deixando ao carón a esa criatura coñecida como kylin, o certo é que o propio concepto de quimera provén da mitoloxía clásica: Quimera era un monstro híbrido con corpo de cabra, cola de serpe e cabeza de león, que foi derrotado por Belerofonte, coa axuda do cabalo alado  Pegaso. Por iso, este monstro describe ben Kylinxia zhangi, un  artrópodo que tivo trazos propios de varios grupos diferentes.

Para entender como algo así pode ocorrer convén non esquecer que K. zhangi viviu a comezos do Cámbrico, unha época na que a competencia nos mares primitivos era baixa e os animais, ata os máis estraños, tiñan máis fácil a supervivencia. Con todo, co posterior endurecemento das condicións, as formas máis antigas e experimentais foron substituídas por outras, máis perfeccionadas e que lembran máis ás actuais, por medio do ensaio e erro que dá forma á evolución.

Kylinxia zhangi quizais non representaba o deseño máis exitoso, pero tiña os trazos típicos dos artrópodos verdadeiros, como unha cutícula (ou pel) endurecida, un tronco dividido en segmentos e patas articuladas.

Pero, ademais, tiña cinco ollos, como o estraño Opabinia, un fósil achado no xacemento de Burgess Shale; unha estrutura corporal similar ao do grupo Megacheira, tamén extinto; e uns apéndices dianteiros cos que suxeitaba a comida, e que son moi similares aos que tiña Anomalocaris, un depredador de gran tamaño que non se considera como artrópodo verdadeiro. Por iso, tanto Kylinxia como Anomalocaris son criaturas cruciais para atopar os «elos perdidos» entre  artrópodos e os seus devanceiros.

Reconstruccións de Opabinia, esquerda, e Anomalocaris, dereita / Nobu Tamura/Allison C. Daley and Gregory D. Edgecombe (2014)

"Kylinxia é un fósil de transición crucial predito pola teoría da evolución de Darwin", explicou Zeng Han, primeiro autor do estudo. "É unha ponte que pecha o oco evolutivo entre Anomalocaris e os artrópodos verdadeiros, e é un «elo perdido» na orixe dos  artrópodos"

Uno dos fósiles de Kylinxia zhangi / D.-Y. Huang & H. Zeng

Os investigadores fixeron un detallado estudo anatómico de seis fósiles de Kylinxia, nos que se pode observar parte do tecido nervioso, os ollos ou o sistema dixestivo. Despois, demostraron que os seus apéndices son homólogos aos de Anomalocaris, e afíns aos de artrópodos actuais.

FONTE: Gonzalo López Sánchez/abc.es/ciencia