COMBATES A CABEZAZOS POR SEXO ALARGARON O PESCOZO DAS XIRAFAS

Competiciones entre machos de xirafa. En primeiro plano, Discokeryx xiezhi. No fondo, Giraffa camelopardalis / WANG Yu y GUO Xiaocong

As impoñentes xirafas marabillaron aos seres humanos desde hai miles de anos. Quen as representou nos famosos petróglifos neolíticos de Dabous, no deserto de Teneré (Níxer), probablemente admiráronse igual que os habitantes de Florencia do século XV cando lle regalaron un exemplar vivo a Lorenzo de Médici, e aínda seguen sendo unha das principais atraccións dos zoológicos. Especialmente polo seu longo e elegante pescozo, unha excentricidade estética que non é outra cousa que un prodixio da evolución.

Durante moito tempo, esa estrutura asombrosa considerouse un exemplo clásico do que Charles Darwin describiu como evolución adaptativa e selección natural. Existe o consenso científico de que foi a competencia pola comida o que impulsou o alongamento do pescozo e permitiu ás xirafas alimentarse das follas das árbores, fóra do alcance doutras especies de ruminantes nos bosques da sabana africana.

Con todo, a historia pode ser máis complexa. O achado duns estraños fósiles dunha nova especie de xirafa de hai 17 millóns de anos na conca de Junggar, Xinjiang (China), levou a un grupo de investigadores a concluír que, ademais da competencia pola comida, foi outra competencia, a dos machos polas femias, a impulsora dos pescozos longos. A investigación aparece publicada na revista Science.

Os fósiles, un cranio completo e catro vértebras cervicais, pertencen a Discokeryx xiezhi, nomeado así porque lembra a unha criatura dun só corno da antiga mitoloxía chinesa. A xirafa antiga destaca por unha gran protuberancia (osicono) en forma de casco no medio da súa cabeza. Ademais, as súas vértebras cervicais son moi robustas e as súas articulacións entre a cabeza e as vértebras cervicais, as máis complexas xamais vistas nun mamífero.

O equipo demostrou que esas complexas articulacións estaban particularmente adaptadas ao impacto cabeza a cabeza a alta velocidade. Descubriron que esta estrutura era moito máis efectiva que a dos animais actuais, como os bois almizcleros, que están adaptados a dar ese tipo de golpes. De feito, segundo os autores, Discokeryx xiezhi puido ser o vertebrado mellor adaptado ao impacto na cabeza que existise.

"Tanto as xirafas vivas como Discokeryx xiezhi pertencen á Giraffoidea, unha superfamilia. Aínda que as súas morfoloxías de cranio e pescozo difiren moito, ambas están asociadas con loitas de cortexo masculino e ambas evolucionaron nunha dirección extrema", di Wang Shiqi, da Academia de Ciencias de China e primeiro autor do estudo.

O equipo comparou a morfoloxía dos cornos de varios grupos de ruminantes, incluídos xirafas, vacas, ovellas, cervos e antílopes americanos. Descubriron que a diversidade de cornos nas xirafas é moito maior que noutros grupos, cunha tendencia cara a diferenzas extremas na morfoloxía, o que indica que as loitas de cortexo son máis intensas e diversas nelas que noutros ruminantes.

O ambiente que habitaba Discokeryx xiezhi puido influír neste comportamento de loita violenta. Entón, a Terra estaba nun período cálido e, en xeral, densamente cuberta de bosques, pero a rexión de Xinjiang, onde foron achados os fósiles, era algo máis seca porque a meseta tibetana cara ao sur elevouse drasticamente, bloqueando así a transferencia de vapor de auga.

A análise do esmalte dental da xirafa antiga indica que vivía en pasteiros abertos e podía ter migrado estacionalmente. Para os animais da época, a contorna dos pasteiros era máis árido e menos cómodo que os bosques. E ese estrés pola supervivencia puido facer que Discokeryx xiezhi désese de cabezazos.

Ao comezo da aparición do xénero Giraffa, hai uns sete millóns de anos, existía unha contorna similar. A meseta de África Oriental tamén cambiou dunha contorna  boscoso a unha pradería aberta, e os devanceiros directos das xirafas tiveron que adaptarse aos novos cambios. É posible que, entre os antepasados ​​das xirafas durante este período, os machos en apareamento desenvolvesen unha forma de atacar aos seus competidores balanceando o pescozo e a cabeza. Esta loita extrema, apoiada pola selección sexual, conduciu ao rápido alongamento do pescozo da xirafa durante un período de dous millóns de anos.

As xirafas modernas usan os seus pescozos oscilantes de dous a tres metros de longo para lanzar os seus pesados ​​cranios, equipados con pequenos osiconos e osteomas, contra as partes débiles dos competidores. Como resultado, canto máis longo sexa o pescozo, maior será o dano que provoquen. De feito, o tamaño do pescozo das xirafas macho está directamente relacionado coa xerarquía social, e a competencia de cortexo é a forza impulsora detrás da evolución dos pescozos longos.

Co pescozo longo, as xirafas xa podían alcanzar as follas das árbores e atopar un nicho biolóxico sen competencia. Con todo, segundo os investigadores, o seu estado ecolóxico era menos seguro que o dos bóvidos e cérvidos. Ese ambiente puido promover unha competencia de cortexo extrema, que á súa vez puido promover unha evolución morfolóxica extrema. En resumo, todo é sexo e comida.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia