ASÍ ERA A PRIMEIRA FAMILIA NEANDERTAL

Un pai neandertal e a súa filla / Tom Bjorklund

As familias neandertais vivían en pequenos grupos, pero non en comunidades completamente illadas xa que as mulleres, principalmente, migraban desde outras agrupacións. Isto é o que concluíu un estudo internacional, publicado na revista Nature, que analizou a secuencia xenómica de 17 restos neandertales, pertencentes a 13 individuos distintos. Este traballo supón o maior número de mostras de neandertal secuenciadas nun só estudo.

Nos restos analizados e descubertos en dúas covas de Siberia atopáronse múltiples familiares, entre eles un pai e a súa filla adolescente. A investigación conclúe que as comunidades que habitaban ambas as covas parecen ser un pequeno grupo de parentes próximos que conviviron durante o mesmo período de tempo.

“Por primeira vez fomos capaces de secuenciar o xenoma de múltiples individuos dunha comunidade neandertal en Siberia. É a foto máis clara ata a data de como se organizaba unha comunidade neandertal”, explica a SINC Laurits Skov, primeiro autor do estudo e investigador do Instituto Max Planck de Antropoloxía Evolutiva.

A pesar de que nos últimos anos os estudos xenómicos proporcionaron importante información sobre a historia dos neandertais, ata o de agora non se coñecía moito sobre a organización das súas comunidades.

O primeiro traballo sobre a secuencia xenómica de neandertal foi publicado en 2010, liderado tamén por investigadores do Instituto Max Planck de Antropoloxía Evolutiva. Agora, este traballo de Skov e o seu equipo supón un gran achegamento científico á organización social do Homo neanderthalensis.

“O noso estudo proporciona unha idea concreta de como podería ser unha comunidade neandertal. Fai que os neandertais parezan moito máis humanos”, di Benjamin Peter, coautor da investigación.

O traballo centrouse na zona sur de Siberia, unha zona moi frutífera previamente para a investigación do ADN, incluído o descubrimento dos denisovanos na famosa cova Denisova.

Os investigadores analizaron restos neandertais que proviñan das covas de Chagyrskaya e Okladnikov –a uns 100 quilómetros da cova Denisova– habitadas por neandertais hai uns 54.000 anos. Identificouse exitosamente o ADN de 17 restos neandertais, 7 homes e 6 mulleres, dos cales 8 eran adultos e 5 nenos e novos. No seu ADN mitocondrial, os investigadores atoparon as chamadas heteroplasmias compartidas entre individuos. As heteroplasmias son un tipo especial de variante xenética que só se mantén durante un reducido número de xeracións.

Con este método identificáronse os restos dun pai neandertal e a súa filla adolescente. Tamén se atopou un par de parentes de segundo grao, un neno e unha muller adulta, que quizais podería tratarse dunha curmá, tía ou avoa. A combinación de heteroplasmias e de individuos relacionados suxire que os neandertais na cova Chagyrskaya desenvolveron a súa vida no mesmo momento temporal.

Cova de Chagyrskaya / Bence Viola

Outro achado sorprendente é que a diversidade xenética é extremadamente baixa dentro desta comunidade neandertal, que estaría formada por un pequeno grupo de 10 a 20 individuos. Isto é moito máis baixo que os rexistrados para calquera comunidade humana antiga ou actual, e é máis similar ao tamaño dos grupos de especies ao bordo da extinción.

Con todo, os neandertais non permanecían illados. Ao comparar a diversidade xenética no cromosoma E –que se herda de pais a fillos– coa diversidade do ADN mitocondrial –que se herda das nais– os investigadores descubriron que a diversidade xenética mitocondrial era moito maior que a diversidade do cromosoma E, o que apunta a que estas comunidades neandertais estaban vinculadas principalmente pola migración feminina.

“As mulleres movíanse máis entre grupos de neandertal que os homes. As comunidades en Chagyrskaya eran un pequeno grupo no que gran parte dos seus membros eran mulleres que proviñan doutras comunidades”, explica Skov a SINC.

A pesar da proximidade á cova Denisova, estas migracións non parecen involucrar os denisovanos: os investigadores non atoparon evidencia de fluxo de xenes denisovanos nos neandertais de Chagyrskaya.

Para Skov é importante destacar que “non sabemos se as conclusións sobre os neandertais que habitaron a cova de Chagyrskaya poden aplicarse a outras comunidades neandertais, como as que puideron habitar na actual España”.

Precisamente, ese será o enfoque dos próximos traballos. “Estudaremos se este tipo de organización social era común en todos os neandertais, para comprender como de conectadas estaban as distintas comunidades entre si e buscar evidencias de se nelas tamén se producía a migración da muller”, afirma.

Entre os asinantes do estudo atópase o investigador sueco Svante Pääbo, Premio Nobel de Medicina 2022, un dos fundadores do Instituto Max Planck de Antropoloxía Evolutiva de Leipzig. Os seus descubrimentos dos xenomas dos neandertais e os denisovanos, así como sobre a propia evolución dos humanos fixéronlle meritorio galardón sueco leste mesmo mes de outubro.

Laurits Skov destaca que grazas ao traballo previo de Pääbo foi posible este estudo. “Síntome moi afortunado de poder traballar con el, foi un gran guía”, recoñece o investigador a SINC. No estudo participaron investigadores de Australia, Austria, Canadá, Francia, Alemaña, Israel, Italia, Polonia, Rusia e Reino Unido.

FONTE: gciencia.com/retro