A TERRA ACADA OS 8.000 MILLÓNS DE HABITANTES
A humanidade alcanzará oficialmente nuns días os 8.000 millóns de habitantes. Nacións Unidas anunciou esta semana que a poboación mundial marcará o próximo 15 de novembro este fito histórico, máis tarde do que se esperaba. A desaceleración do crecemento poboacional parece estar a atrasar as predicións que se facían o século pasado, pero non por iso o aumento demográfico que vive o planeta é menos problemático.
"En 1940 Nacións Unidas prevía que a humanidade chegaría a 10.000 millóns a principios do século XXI", lembra José León García, xeógrafo especialista en demografía da Universidade da Lagoa (ULL). Con todo, a difusión de métodos anticonceptivos, a revolución educativa das mulleres e o descenso nas taxas de mortalidade infantil propiciaron un cambio brusco nas tendencias demográficas de moitos países, especialmente os de maiores ingresos.
A día de hoxe, Nacións Unidas espera que en 2050 alcáncense os 9.700 millóns de habitantes e que en 2100 chéguese a un pico próximo aos 11.000 millóns, para logo «empezar a descender», segundo explica o director do Instituto de Economía, Xeografía e Demografía do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), Diego Ramiro.
A pesar de que a poboación mundial estea preto de iniciar unha estabilización (aínda seguirá medrando en 30 ou 60 millóns cada ano), a cantidade inxente de humanos que habitan ao mesmo tempo na Terra supón un obstáculo máis para erradicar a pobreza, lograr o acceso equitativo a recursos como a auga ou os alimentos ou evitar o peor escenario do cambio climático.
En definitiva, a sobrepoblación dificulta aínda máis facer fronte aos desafíos aos que se enfronta a humanidade, representados nos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) de Nacións Unidas.
Este aumento non se está producindo de maneira homoxénea en todo o mundo. Nos países ricos, onde as mulleres teñen poder de decisión e maior formación, o crecemento estase a estancar e mesmo iniciou un retroceso. O problema aos que se enfrontan estas nacións é o envellecemento da poboación, grazas a unha maior esperanza de vida. "Trátase dun fenómeno novo que non se contemplou", advirte García.
España é un dos países que xa sofre as consecuencias dese envellecemento. "De momento sostémonos polas migracións", relata Ramiro. De feito, o Instituto Nacional de Estatística (INE) prevé que en 2036 alcanzaranse os 51 millóns de habitantes, unha cifra que superará os 52 millóns en 2072. O saldo vexetativo segue descendendo, pero o migratorio non para de crecer. "Se as migracións parasen, entón haberá moitas dificultades para afrontar o envellecemento da poboación", insiste Ramiro.
Mentres, nos países con ingresos baixos, especialmente os que se atopan no continente africano, cada muller segue dando a luz a máis de dous fillos, o que provoca un crecemento desordenado en países que, xa de seu, son incapaces de xestionar a demanda de servizos (sanidade e alimentación) que require a súa poboación.
Preocupa, así mesmo, a progresiva urbanización dos países cuxos habitantes deciden abandonar o mundo rural e asentarse na cidade ou os seus arredores baixo a esperanza de "máis emprego, formación e alimentos". A metade da poboación mundial xa vive nas cidades, e estímase que en 2030 esta proporción será o 60%. Este rápido crecemento, con todo, conleva certas dificultades engadidas, dado que nas cidades combínanse dúas dos problemas máis perentorios: a pobreza e a degradación ambiental.
"Nas cidades de países do terceiro mundo percíbense claramente os cintos de pobreza", explica José León García. O experto refírese aos barrios de favelas que se acaban edificando ao redor das cidades para as persoas con menos recursos e que se converten en focos de exclusión social. Ciudad de México, O Cairo (Exipto), Dakar (Senegal), Rio de Xaneiro (Brasil) ou Luanda (Angola) son algúns dos lugares onde se produciu este fenómeno.
Neses cintos de pobreza, as infraestruturas son inadecuadas e os servizos adoitan estar saturados. Son lugares nos que a xestión do lixo, a asistencia sanitaria ou as infraestruturas viarias son insuficientes ou non existen.
Ademais, aínda que é certo que as cidades e as áreas metropolitanas contribúen á riqueza das nacións (representan o 60% aproximadamente do PIB mundial), tamén son os responsables do 70% das emisións de carbono mundiais e máis do 60% do uso de recursos. Por tanto, a rápida urbanización tamén contravén as políticas para combater o cambio climático.
Levar alimentos a todo o planeta de maneira equitativa é un dos retos incluídos dentro dos ODS de Nacións Unidas. En teoría, "moitos estudos aseguran que a produción de alimentos é suficiente para 8.000 millóns de persoas", explica García. Con todo, a realidade é que a súa distribución continúa sendo desigual.
Na última edición de ‘O estado da seguridade alimentaria e a nutrición no mundo’, de 2021, estímase que de 720 a 811 millóns de persoas pasaron fame en 2020, é dicir, o 1% da poboación mundial. Segundo as previsións do informe, a pandemia da enfermidade por coronavirus podería provocar que, para 2030, aínda existan 660 millóns de persoas que padezan desnutrición.
E é que, a pesar das melloras, as previsións mostran que o mundo non está en vías de lograr a obxectivo da fame cero para 2030, tal e como se propuxo Nacións Unidas. Todo iso ocorre mentres algúns países desenvolvidos enfróntanse a un verdadeiro problema pola «sobrealimentación». O sobrepeso, a diabetes ou as enfermidades cardiovasculares son algunhas das consecuencias desta mala distribución da riqueza que, ademais, conleva grandes custos sanitarios.
Estados Unidos, por exemplo, "é o país con maior taxa de sobrepeso e aínda sendo o país máis rico do mundo, atópase no posto 30 en esperanza de vida", resalta García. A solución está na industria alimentaria que, para o xeógrafo da ULL, debería ter unha actitude "de colaboración e non de enriquecemento".
"Un habitante máis no planeta supón máis emisión de dióxido de carbono á atmosfera". Así retrata o xeógrafo Pedro Dorta, da Cátedra de Redución de Riscos e Desastres da Universidade da Lagoa, o obstáculo engadido que supón a superpoblación na loita contra o cambio climático. O quecemento global é un reto transversal a todas as demais problemáticas, dado que o seu impacto pode ter consecuencias en todas elas.
Polas súas características, o cambio climático pon en xaque a seguridade alimentaria (porque afecta á dispoñibilidade de terra cultivable) e a dispoñibilidade de auga. Ao mesmo tempo, fai á poboación máis vulnerable fronte aos eventos meteorolóxicos extremos, que se converten en máis intensos e frecuentes en lugares onde ata o de agora eran raros. En definitiva, "o cambio climático acrecenta a brecha da desigualdade, porque quen máis van sufrir as súas consecuencias son os países en desenvolvemento polas dificultades que terán para adaptarse a este novo escenario climático", relata Dorta.
A isto únense as migracións forzadas en busca dun maior confort climático. Pero, á súa vez, "a emigración pode causar guerras culturais e utilizarse con fins políticos para abrir unha nova brecha", advirte Dorta.
Ante todos estes escenarios, podería chegar a humanidade ao colapso de forma rápida? Alá por 1972, un equipo de científicos do Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts (MIT) elaborou un informe que predicía que o ansia da humanidade polo crecemento económico sen ter en conta os custos ambientais e sociais conduciría ao colapso da sociedade para mediados do século XXI.
O ano pasado, devandito estudo foi revisado co fin de constatar se aquelas predicións seguían vixentes hoxe. Para sorpresa dos investigadores, os seus resultados seguen sendo válidos. Con todo, tras esa revisión matizouse que o actual progreso tecnolóxico e un maior investimento en servizos públicos, podería evitar un prognóstico tan adverso.
Para os expertos consultados, en termos xerais, un escenario de colapso total da civilización humana non parece probable a curto prazo, pero Dorta non descarta que poida ocorrer un colapso parcial, especialmente "por motivos ambientais".
FONTE: Verónica Pavés/farodevigo.es/medio-ambiente
0 comentarios