LENDAS DO CAMIÑO DE SANTIAGO (1ª PARTE)

San Xoán da Pena, en Aragón, un lugar para explorar a lenda do Santo Graal / F. C.

Segundo as Sete Partidas de Alfonso X o Sabio e a Vita nuova de Dante existían tres modos de peregrinar: por vontade, voto e penitencia. En pleno século XXI existe unha máis: a máxica e lendaria. E é que o Camiño de Santiago é un proceso alquímico no que o viaxeiro-peregrino, do mesmo xeito que un alquimista, descubrirá lendas que expoñen ao espírito curioso misterios e segredos por descifrar, que son un discurso, ademais de relixioso, máxico-sagrado, que cosen un armazón simbólico que hai que comprender en busca do coñecemento e a transcendencia.

Érase unha vez unha noite do ano 813, conta a tradición e lenda, cando un eremitán chamado Pelayo observou, sobre o bosque Libredón, hoxe Santiago de Compostela, unhas estrañas luces. A aparición das enigmáticas luminarias provocou que o anacoreta acudise a Ira Flavia, hoxe Padrón, para poñer os feitos en coñecemento do arcebispo Teodomiro. Diante do desconcertante suceso, acudiron xuntos ao lugar, e unha vez alí, atoparon unha laxa de mármore, ósos humanos, dun antigo cemiterio romano, e determinaron que se trataba da tumba, dos restos, do apóstolo Santiago. Lenda e tradición foron a orixe do Camiño de Santiago, do Primeiro Itinerario Cultural Europeo, Patrimonio da Humanidade pola Unesco. Hoxe, o roteiro xacobeo, ademais de relixiosidade, espiritualidade, cultura, gastronomía ou natureza, é tamén maxia, misterio e lendas, que se fraguaron ao longo dos seus doce séculos de historia. E as seguintes son algunhas das máis importantes que o viaxeiro-peregrino atopará ao pé do Camiño.

Navarra: Carlomagno, Roldán, a Virxe de Roncesvalles e Eunate

 
Santa María de Eunate / Fran Contreras

En Navarra, principal vía de entrada do roteiro xacobeo a España desde Europa, a vila que é saída para miles de peregrinos cada ano é Roncesvalles. A súa orixe e nome están ligados á lendaria batalla que acabou coa vida de Roldán e os Doce Pares, cabaleiros do emperador Carlomagno. Segundo a lenda estarían enterrados no Silo de Carlomagno, xunto á Real Colexiata de Santa María, templo que garda, no seu museo, un obxecto vinculado a esta pasaxe da épica medieval: o xadrez co que xogaba Carlomagno, segundo o Cantar de Roldán, cando escoitou o son do olifante (corno de marfil) de Roldán pedindo axuda.

No santuario venérase á Raíña do Pirineo, a Virxe de Roncesvalles. A talla foi achada de forma milagrosa por un pastor tras a aparición dunhas luces e o soño profético -indicoulle o lugar onde estaba escondida- do pamplonés bispo Sancho. Tras Pamplona e a ascensión do Alto do Perdón -cuxo nomee débese a que aquí os peregrinos que non podían continuar o seu camiño obtiñan indulxencias na desaparecida ermida de Santa María- o camiño chega á octogonal ermida de Santa María de Eunate, o Templo das Cen Portas. O seu pórtico, con referencias astronómicas, ten un xemelgo, hoxe situado na igrexa de Olcoz. Segundo a lenda foi cincelado por un canteiro en tres noites coa axuda dunha bruxa que lle desvelou o secreto para facer a obra; coller o graal, auga do río próximo e nunha noite de lúa chea, utilizar copa e líquido como espello.

Aragón e Navarra: Villanúa, San Xoán da Pena, Xavier e Leyre

En Aragón, segunda vía de entrada do Camiño desde Europa, o viaxeiro atoparase cara a cara coa lenda en Villanúa e a Cova das Guixas, gruta na que se reunían as bruxas aragonesas para celebrar as súas aquelarres, e despois, no Mosteiro de San Xoán da Pena, o Castelo do Graal. Cenobio fundado polos eremitáns Voto e Félix, quen achou os restos de san Juan de Atarés, primeiro anacoreta do lugar, no que os templarios custodiaron o Santo Graal, hoxe en Valencia. O camiño deixa Aragón e penétrase en Navarra. Faio, antes de chegar a Ponte a Raíña, onde os camiños fanse un, primeiro por Javier e o seu castelo -berce de San Francisco Xavier, no que se venera o Cristo de Xavier, do que conta a lenda que suou sangue o día que morreu o santo-, e despois polo mosteiro de Leyre, o cenobio do abade Virila, viaxeiro no tempo, do que se di que saíu a rezar e desapareceu tres séculos.

O Camiño faise un: Ponte a Raíña, Estella, Bargota e Viana

Ponte a Reina, en Navarra / F. C

En Ponte a Raíña, onde se unen os dous ramais de entrada do Camiño de Santiago, o viaxeiro-peregrino será recibido polo Cristo da Pata de Oca, singular talla que segundo a lenda foi regalada por uns monxes alemáns en agradecemento á vila por ser curados ao caer enfermos, e sairá da mesma pola Ponte de Peregrinos, que dá nome á cidade, ao que, como conta a lenda, todas as mañás acudía un paxariño para limpar a imaxe dunha Virxe, a Virxe do Txori.

A senda prosegue ata Estella, cuxos orixes están ligados á visión dunhas luces por uns pastores e o achado da Virxe Negra do Puy, lenda que quedou reflectida no escudo da cidade e no monumento do Ao Auroro. Despois, o roteiro chega ao Mosteiro de Iratxe, do que foi abade San Veremundo, personaxe ilustre do roteiro xacobeo, patrón dos camiñantes e do camiño en Navarra, confesor de García o de Nájera, amigo de Sancho o de Peñalén e asesor de Sancho Ramírez, do que conta a lenda que recollía comida para os peregrinos e un día, sorprendido polo abade cos faldones cheos de alimentos, mentiu piadosamente dicindo que levaba flores, momento no que dos seus hábitos caeron rosas. O camiño abandona as terras navarras por Bargota e Viana, territorio do sacerdote bruxo Johannes, chamado Xoán sen sombra ou Bruxo de Bargota, que morreu en loor de santidade, do que conta a lenda que era capaz de voar polos ceos, facer invisibles partes do seu corpo, aparecerse en diferentes lugares, chegando a ser detido no século XVI polo Santo Oficio.

Continuará...

FONTE: Fran Contreras/abc.es