QUEN INVENTOU O METRO (DE MEDIR)?

A historia comeza no século XVII no país do que menos o esperariamos, Inglaterra. Foi entón cando o pastor anglicano e un dos fundadores da Royal Society John Wilkins avogou por un sistema decimal de unidades. Por aquela época Europa era un galimatías de formas de medir, mesmo dentro dos propios países. Así, en España existía a xugada, que era a cantidade de terra que araba unha parella de bois desde que sae o Sol ata que se pon. Wilkins pensou que debían substituírse medidas tan arbitrarias e complexas por un sistema de medidas racional, único e baseado na mellor ciencia dispoñible. Así, definiu a unidade de distancia como a lonxitude dun péndulo que tivese un semiperiodo igual a un segundo, o que é unha medida sorprendentemente próxima ao noso metro, 994 mm. Para Wilkins o realmente importante deste tipo de definicións era que calquera persoa, estivese onde estivese, podería duplicar a mesma unidade de medida de referencia (salvo polas sutís variacións locais do campo gravitatorio terrestre). Pero a súa idea caeu en saco roto porque para cambiar unha tradición necesítase unha revolución.

 

Iso foi o que propiciou a Revolución Francesa. Eran os tempos da razón, e na destrución dos últimos vestixios feudais a ciencia xogou un papel relevante. Todos os gobernos revolucionarios recoñeceron a súa importancia e dispensáronlle prebendas. Algúns científicos foron ardorosos republicanos e desempeñaron cargos importantes dentro da nova orde, mentres que outros, como o gran químico Antoine Lavoisier, a pesar de que ao principio colaboraron plenamente, a súa vinculación ao antigo réxime converteulles en carne de guillotina.

 

Na construción da nova sociedade os científicos cargaron sobre os seus ombreiros parte do cambio da obsoleta maquinaria do estado e da educación: en palabras do matemático Condorcet, facer algo “para toda a xente, para todo o tempo”. A súa primeira medida foi a reforma da educación: fundouse a École Normale Supérieure, a École de Médecine e a École Polytechnique, faro e guía do que acabaría sendo o ensino científico e os institutos de investigación. A segunda, reformar o sistema de unidades de pesos e medidas coa implantación do sistema métrico decimal, realizado en 1799.

A reorganización da forma de pesar e medir fíxose á Wilkins, buscando un sistema definido de forma matemática e lóxica esquecendo a tradición ou a autoridade, e a mellor opción eran utilizar unha escala decimal onde as diferentes escalas (como metro, decímetro, centímetro) relacionaríanse entre si usando prefixos decimais. Napoleón continuou esta idea e introduciu un sistema de mesures usuelles onde as unidades tradicionais francesas redondeáronse a cantidades métricas; por exemplo a líbra de peso redondeouse a 500 gramos. A derrota de Napoleón e o regreso dun certo tradicionalismo conxelaron o cambio, pero non o detivo. O novo sistema métrico volveu, a pesar das reticencias da sociedade, aqueixadas por ter que abandonar unhas medidas que estiveran con ela desde sempre. A mediados do século XIX Francia foi completamente ’decimalizada’, e a finais dese mesmo século xa se converteu no sistema de medidas para case toda Europa continental, que o usaba nos negocios e na ciencia. O éxito foi tal que en maio de 1875 17 países de todo o mundo, incluído EE UU, adheríronse ao Tratado do Metro, co que establecían unha autoridade mundial en metroloxía, a Oficina Internacional de Pesas e Medidas con sede en París.

A pesar deste consenso internacional Gran Bretaña non estaba polo labor. Primeiro, porque o novo sistema fora creado polos seus archienimigos, os franceses, e segundo porque estaba claro que o Imperio Británico,  a potencia mundial naquel momento, non ía abandonar o seu novo estándar de medida, o ’sistema imperial’, por moito que o dixese a comunidade internacional.

En 1965 o goberno tivo que ceder ás presións do tecido industrial, pois resultáballe insostible ter que usar unhas medidas para o comercio interior e outras para o exterior, aínda que foi na década de 1970 cando empezou a introducindo na vida cotiá dos ingleses. E estao facendo moi lentamente pois aínda hoxe seguen usando os seus libras, galóns e millas imperiais.

FONTE: Miguel Ángel Sabadell/muyinteresante.es/ciencia