DESCUBERTO UN PLANETA NA ESTRELA SOLITARIA MÁIS PRÓXIMA AO SOL

Representación do novo planeta e a anana vermella Barnard / ESO/M. Kornmesser

Un equipo internacional de astrónomos descubriu un planeta orbitando a estrela de Barnard, o astro individual máis próximo ao noso Sol. Esta anana vermella está a seis anos luz da Terra, unha distancia insignificante para as escalas do cosmos, pero inalcanzable para calquera nave.

O novo exoplaneta é un dos máis pequenos e enigmáticos que se acharon. Ten un terzo da masa da Terra, ou a metade que Venus. Está tan preto da súa estrela que un ano (unha volta completa ao seu astro) pasa en só tres días terrestres. O achado inaugura unha nova era na que a humanidade comeza a ser capaz de descubrir mundos máis pequenos que a Terra máis aló do Sistema Solar.

A estrela máis próxima á Terra, Próxima Centauri, está a uns catro anos luz e forma parte dun sistema triplo onde tamén se descubriron dous exoplanetas. A estrela de Barnard, a segunda máis próxima, está na constelación de Ofiuco e ten unha masa unhas seis veces menor que o Sol, polo que é invisible a primeira ollada.

A existencia dun planeta en Barnard foi materia de especulación durante máis de seis décadas. Este astro descubriuno o astrónomo estadounidense Edward Emerson Barnard, e sempre tivo certa celebridade, pois é o máis rápido do ceo. En 1963, o astrónomo e músico holandés Peter van de Kamp asegurou que había un coloso do tamaño de Xúpiter orbitando este astro. Era unha proposta audaz, pois naquel entón non se descubriu nin un só exoplaneta. O caso foi refutado porque o sinal do coloso era en realidade un defecto do telescopio de Van de Kamp. En 2018, outro equipo detectou en Barnard unha “superterra”, que sería o segundo exoplaneta máis próximo descuberto ata ese momento.

O equipo actual estivo observando o astro durante cinco anos co Telescopio Muy Grande, situado baixo un dos ceos máis despexados do planeta, no deserto de Atacama (Chile). Os seus resultados, publicados hoxe na revista especializada Astronomy and Astrophysics, descartan que haxa unha superterra, pero confirman a existencia dun planeta en miniatura ao que bautizaron Barnard b.

Este novo mundo está tan preto do seu astro que a superficie está a uns 125 graos, o que o deixa fóra da chamada zona habitable. “Aínda que esta estrela é uns 2.500 graos máis fría que o noso Sol, fai demasiada calor para que poida ter auga líquida; nin sequera sabemos se ten unha atmosfera”, explica a este diario Jonay González Hernández, investigador do Instituto de Astrofísica de Canarias e primeiro autor do estudo. O investigador destaca que o novo Barnard b é un dos exoplanetas coñecidos con menor densidade, e un dos poucos que se acharon cun tamaño menor que o noso planeta. “Intuímos que é de composición rochosa, pero esta é unha clase de planetas tan novos que non sabemos moi ben o que pasa neles, por iso son tan interesantes”, engade.

O equipo tamén propón a existencia doutros tres exoplanetas ao redor da estrela de Barnard, aínda que neste caso son só candidatos pendentes de confirmación.

O descubrimento foi posible grazas a una a nova tecnoloxía do instrumento Espresso do Observatorio Austral Europeo. O dispositivo mide a velocidade radial: a débil oscilación dunha estrela ocasionada pola forza de gravidade dun planeta que orbita ao redor dela. O tremor que xera este novo planeta no seu astro é de 10 centímetros por segundo, un rango inalcanzable para o resto de telescopios, e unha fazaña tecnolóxica tendo en conta que seis anos luz son uns 60 billóns de quilómetros.

O novo achado provoca unha insólita disputa territorial, pois implica a existencia de dous planetas co mesmo nome. Ignasi Ribas foi o primeiro asinante do estudo publicado na prestixiosa revista Nature en 2018 que descubriu unha superterra tres veces maior que o noso planeta en Barnard. Naquel caso tamén o chamaron Barnard b. “A convención en ciencia é que cando se reclamou un descubrimento esa letra queda bloqueada, así que este debería ser en puridade Barnard c”, explica Ribas. “É certo que o sinal do planeta que descubrimos é cada vez máis dubidosa, e que Espresso é o instrumento con maior sensibilidade para descubrir planetas por velocidade radial, pero creo que son necesarias máis observacións antes de descartalo definitivamente”, opina o astrónomo.

José Caballero, investigador do Centro de Astrobioloxía, preto de Madrid, que non participou no estudo, resalta a súa importancia. “Este é o planeta máis pequeno e próximo que se detectou. Demóstranos que cada vez que rascamos nunha estrela, atopamos novos planetas”, destaca. Probablemente, este sexa o primeiro de moitos minivenus ou minimercurios que van descubrirse “ao virar a esquina”, engade.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.com/ciencia