A CARA ESCURA DO XENIAL FÍSICO ALBERT EINSTEIN

Albert Einstein / InformiguelCarreño (Wikimedia)

"Se todo o mundo vivise unha vida como a miña non habería necesidade de novelas", díxolle Albert Einstein á súa irmá Maja en 1899 cando aínda non era máis que un mozo de 20 anos que acababa de solicitar a nacionalidade suíza. O problema é que unha boa parte desa vida foi ocultada ao público e aos historiadores da ciencia polos seus representantes legais. Así, cando o seu fillo Hans Albert morreu dun ataque ao corazón en 1973, moitos dos segredos do seu pai repousaban no interior dunha caixa de zapatos na cociña da súa casa en Berkeley: correspondencia familiar desde finais do século XIX. A colección era tan delicada que os albaceas da herdanza do físico, que tiñan o control legal sobre a publicación das súas palabras, foron a xuízo para impedir que Hans Albert publicase parte do seu contido a finais dos 1950. Nin ao seu propio fillo estáballe permitido revelar detalles íntimos do seu pai. Non é estraño que os gardiáns da reputación do sabio, a súa secretaria Helen Dukas e o economista Otto Nathan, recibisen o apelativo de “os sacerdotes de Einstein”. Que podía ocultarse nas cartas e escritos do ‘home do século’ da revista Time?

A imaxe que o público ten de Einstein é a que transmitiu nos seus últimos anos, o ancián de pelo branco e ollos tristes e inquisitivos. Resulta difícil imaxinarllo como alguén que nun tempo foi novo. E menos como un fillo errante, un tanto bala perdida e casanova.

Se hai algo que caracterizou a súa vida foi, como lembraba o seu amigo Abraham Pais, unha "profunda necesidade emocional de non deixar que nada interferise co seu pensamento. Era capaz tamén de sentir profunda cólera... [pero] non o facía menos como home de sentimento que como home de pensamento". Tiña o ‘don’ de poder apartarse do mundo sen esforzo emocional; daba un paso e saía del cando quería. Quizá por iso, ao morrer o seu gran amigo Michele Besso escribiu á súa viúva: "Pero o que eu admiraba máis en Michele, como home, era o feito de ser capaz de vivir tantos anos cunha muller, non soamente en paz, senón tamén constantemente de acordo, empresa na que eu, inevitablemente, fracasei por dúas veces".

Einstein definíase como un home solitario, un Einspanner (un coche tirado por un único cabalo) e así se debe entender a súa vida. Bertrand Russell describiuno como alguén a quen os asuntos persoais non ocuparon gran cousa na súa mente. Para o científico e poeta C. P. Snow parecíalle que "un home que debe posuír un ego formidable ten que estar soxuzgado por el totalmente". Esta imaxe de xenio excéntrico e comprometido coa humanidade pero reluctante ao contacto humano converteulle en, como o propio Einstein chanceaba, un santo xudeu. Con todo, foi un home cuxas palabras en público contradicíanse cos seus feitos en privado, foi un home que, segundo os autores do libro The private lives of Albert Einstein Roger Highfield e Paul Carter "cuxa combinación de visión intelectual e miopía emocional deixou detrás de si unha serie de vidas danadas".

A primeira delas foi Marie Winteler, a fermosa filla do matrimonio que acolleu a Einstein, con 16 anos, en Aarau cando se preparaba para o ingreso no Politécnico de Zúric. Marie era dous anos maior que el e ambos se namoraron profundamente, como os dous adolescentes que eran. Pero ao terminar o instituto e marchar ao Politécnico en 1896 as cousas cambiaron. A relación continuou, máis por empeño de Marie que de Albert, quen pousara os seus ollos nunha compañeira de clase, Mileva Maric. A ruptura sumiu a Marie nunha profunda depresión da cal tardou bastantes anos en saír. Cando casou, Einstein dixo ao seu amigo Besso que iso poñía fin a un dos peores puntos negros da súa vida.

Einstein e a súa primeira muller, Miuleva Maric / Wikimedia

En 1900, a Sección VI A de física e matemáticas do Politécnico de Zúric tiña 5 alumnos: Marcel Grossmann, o vástago dunha rica familia que estivo ao seu lado nos tempos de penuria e quen, a través do seu pai, conseguiulle o traballo na Oficina de Patentes anos despois; Jakob Ehrat, a miúdo compañeiro de pupitre de Einstein e a cuxa nai ía visitar sempre que sentía só; Louis Kollros, quen sacaría a maior puntuación no decisivo exame de licenciatura; e a serbia de ollos escuros e bonita voz Mileva, de 21 anos.

A súa relación foi crecendo lentamente durante os catro anos de estudos no Politécnico. Einstein víaa como o seu camarada intelectual e para a data do exame a amizade converteuse en romance. El quedou o cuarto (4,91 sobre 6) e Mileva non aprobou, algo que a deprimiu profundamente. Pero o amor entre eles ía enfrontarse a un gran reto: a nai de Einstein. Como boa alemá, Pauline cría que os serbios eran dunha clase inferior. E non só iso: "Ela é un libro, igual que ti [...] Pero ti deberías ter unha muller. Cando teñas 30 anos, ela será unha vella bruxa".En xaneiro 1902 sucedeu un “incidente” que ía marcar profundamente a súa relación e do cal nada se soubo ata 1987: Mileva deu a luz a unha filla, Lieserl. A filla ilexítima de Einstein desaparece da historia dúas semanas despois do seu nacemento e dela xamais volveu a saberse nada. A relación entre ambos se resentiu e Mileva non volveu ser a mesma. A pesar de todo, casaron o 6 de xaneiro de 1903. Einstein, xa na Oficina de Patentes, envorcouse no seu traballo e a pericia científica de Mileva converteulle en “o seu colega”. Puido isto, a longo prazo, afectar o seu matrimonio? Anos despois confesaba: "Moi poucas mulleres son creativas. Non enviaría á miña filla para estudar física. Estou contento de que o meu [segunda] muller non saiba nada de ciencia". Para Einstein, a ciencia facía ás mulleres agres. Quizá por iso dixese de Marie Curie «nunca escoitou cantar aos paxaros».

Einstein e a súa segunda muller Elsa chegando a EEUU / Wikimedia

Co paso dos anos o matrimonio foi enrarecéndose e en 1912 a discordia xa era obvia e Einstein retomara a súa relación coa súa curmá Elsa, que sería a súa segunda muller. Os seus dous fillos, Hans Albert e Eduard, sufriron a separación e foron usados como arma arreboladiza. A relación que tivo con eles foi irregular: si exerceu de pai, pero a ciencia, como en calquera outra faceta da súa vida, sempre estivo por encima. Un momento crítico sucedeu cando Eduard sufriu un colapso mental. Mileva e Hans Albert pedíronlle que volvese a Suíza onde vivían para axudarlle. Einstein contestoulles que prefería quedar en Berlín, onde nese momento era profesor. Primeiro, porque cría que podía facer un bo traballo científico alí; segundo, porque estaba convencido de que Mileva había envelenado aos seus fillos contra el. Eduard, esquizofrénico, terminou os seus días nunha institución mental de Suíza.

Einstein divorciábase o 14 de febreiro de 1919 e casaba con Elsa o 2 de xuño. A súa segunda muller foi a parella que Einstein necesitaba: alguén que coidase del tan amorosamente como podería facelo unha nai. Einstein, convertido xa nunha figura lendaria polos medios de comunicación, dedicábase ao seu gran amor: a ciencia. Claro que non descoidou a súa relación con outras mulleres. Segundo Peter Plesch, cuxo pai foi un amigo íntimo, "Einstein amaba ás mulleres, e canto máis plebeas, suadas e olorosas, máis lle gustaban". Mesmo sentía máis atraido por Ilse, a filla da súa muller, que por ela.

Co tempo Einstein foi expresando cínicos comentarios achega do matrimonio: tivo que ser inventado por un porco sen imaxinación, escravitude nun envoltorio cultural... Algúns acusárono de misoxinia, pero a súa actitude cara ás mulleres foi a mesma que cara aos homes: a todos tratou con distante cortesía e amabilidade. Einstein foi un home preocupado pola humanidade pero indiferente cara aos seres humanos concretos, a quen valoraba unicamente pola súa capacidade intelectual, o que fixo que Elsa sentise sempre inferior.

Desde que se convertese en lenda, abrigo cando se trasladou ao Instituto de Estudos Avanzados de Princeton, o seu aspecto lendario nunca o abandonou, nin sequera ante os seus colegas. O gran físico Wolfgang Pauli, un home que non se caracterizaba precisamente por ser respectuoso, trataba a Einstein de maneira diferente ao resto. Einstein foi reverenciado como a un deus, aínda que el mesmo era a esencia da modestia e a amabilidade. "Eu falo da mesma maneira con todo o mundo, xa sexa vertedoiro ou reitor de universidade". Claro que tamén tiña o seu ego. Unha vez, Einstein enviou un artigo á revista Physical Review. O editor tivo a ousadía de facer o que sempre se fai nas publicacións científicas: envialo a outros científicos para que o revisasen e esperar o seu xuízo sobre se era ou non válida a súa publicación. Isto non lle gustou nada: Einstein nunca máis volveu enviar os seus traballos a esa revista.

FONTE: Migue Ángel Sabadell/muyinteresante.es