FÉLIX RODRÍGUEZ DE LA FUENTE, A CONCIENCIA AMBIENTAL DE TODO UN PAÍS

En España, o nome de Félix evoca inevitablemente a unha persoa sen necesidade de citar os seus apelidos: nos 14 anos que durou a súa carreira como documentalista de natureza, Félix Rodríguez de la Fuente (14 de marzo de 1928 – 14 de marzo de 1980) converteuse nun personaxe imprescindible para o nacemento dunha conciencia ambiental que transcendeu fronteiras. Á altura do británico David Attenborough ou o francés Jacques Cousteau, tan profunda foi a súa pegada que desde a súa morte prematura en accidente de avioneta ninguén puido igualar a grandeza da súa figura carismática, pioneira nun modo de entender a relación dos humanos co seu planeta que hoxe designamos cunha palabra: sustentabilidade.

O Félix público comezou a xurdir en 1964, cando o seu triunfo nunha competición de cetrería levouno como convidado a un programa de Televisión Española (TVE) / Marín Collection , cortesía de GureGipuzkoa por Hauxe Fonte/ Kutxa Fototeka/ CC-BY-SA 3.0.

O Félix público, o personaxe que chegou a converterse en celebridade e ídolo para millóns de nenos, comezou a xurdir en 1964, cando o seu triunfo nunha competición de cetrería levouno como convidado a un programa de Televisión Española (TVE). Entrou no estudo cun falcón sobre a luva do seu puño. Cóntase que os espectadores quedaron tan fascinados polo seu magnetismo e o seu talento divulgativo que a cadea recibiu un aluvión de cartas pedindo o seu regreso, e ao pouco incorporouse como colaborador no programa Fin de semana.

Pero antes do nacemento da estrela, Félix xa era un profesional consolidado a partir dunha afección á marxe da súa ocupación orixinal. Nado como fillo de notario nun pobo da Castela rural dos anos 20 (Poza de la Sal, Burgos), a natureza que lle rodeaba cativouno desde pequeno, pero debía seguir os leitos marcados pola familia tradicional: licenciouse en Medicina e especializouse en Odontoloxía, profesión que deixou pouco despois de morrer o seu pai para abrazar a súa vocación pola natureza; sobre todo a cetrería, unha práctica abandonada en España que el recuperara a partir de fontes medievais.

Félix foi o impulsor das primeiras leis españolas de protección da natureza e de conservación de especies ameazadas como as rapaces, o lobo ou o lince ibérico / RamonCarretero/Getty Images.
 

En 1961 fundou un centro de cetrería e foi chamado como asesor para a superproducción de Anthony Mann O Cid, rodada en España con Charlton Heston e Sophia Loren. Pouco despois publicaba os seus primeiros libros e presentaba os seus estudos sobre o falcón peregrino en España, o que levouno a gañarse un prestixio entre a comunidade ornitolóxica europea. O goberno franquista encargoulle capturar dous falcóns para o rei Saúd de Arabia Saudita, quen a cambio financioulle a produción do seu primeiro documental, Señores do espazo (1966).

A partir de entón proliferaron as súas colaboracións en radio e prensa, as súas coleccións en forma de cadernos de campo e enciclopedias traducidas a 14 idiomas, e sobre todo a carreira televisiva que lle levou á fama: series como Fauna ou Planeta Azul, pero moi especialmente os 124 episodios de O home e a Terra (1973-80), divididos en tres bloques, serie ibérica, suramericana e norteamericana. Non había textos escritos nin escaletas; todos os seus monólogos e narracións eran improvisados, xurdidos directamente do seu impecable oratoria. Os programas de Félix emitíronse en máis de 40 países, con 800 millóns de espectadores.

Pero non foi só unha celebridade da televisión. Fóra dos focos deixou un inmenso labor ambiental: cofundador da Sociedade Española de Ornitoloxía, fundador e vicepresidente da rama española do World Wildlife Fund (WWF), impulsor das primeiras leis españolas de protección da natureza e de conservación de especies ameazadas como as rapaces, o lobo ou o lince ibérico. Nunha época en que o desenvolvemento atropelaba a natureza sen miramientos, a súa oposición a un plan de urbanización das marismas de Doñana foi un apoio crave á iniciativa liderada polo biólogo José Antonio Valverde para que este precioso humidal adquirise o status que hoxe o protexe. Félix criticaba a “civilización do lixo” cando ninguén tomara conciencia deste problema. E deixou tras de si toda unha xeración de mozos colaboradores que despois foron á súa vez figuras da ecoloxía en España, como Miguel Delibes de Castro, Javier Castroviejo, Joaquín Araújo e outros.

Programas de televisión como Fauna ou Planeta Azul, pero moi especialmente os 124 episodios de O home e a Terra (1973-80) emitíronse en máis de 40 países, con 800 millóns de espectadores / O home e a terra © RTVE.

En 1980 atopábase en Alaska rodando unha carreira de zorras tiradas por cans para O home e a Terra. O 14 de marzo, o día dos seus 52º aniversarios, subiu a unha avioneta xunto cos colaboradores Teodoro Roia e Alberto Mariano Huéscar, e co piloto Warren Dobson aos mandos. Cóntase que antes de embarcar dixo: “Que lugar tan fermoso para morrer”. Pouco despois a avioneta estrelábase, matando a todos os seus ocupantes.

A figura de Félix non estivo exenta de críticas como o uso nos seus documentais de trucos de escenografía e animais acuñados, afeitos convivir cos humanos; esta era unha práctica habitual na época. Tampouco faltaron as especulacións sobre a súa morte. Pero aínda que non hai figura brillante sen claroscuros, as súas luces eclipsan calquera sombra.

A figura de Félix non estivo exenta de críticas, entre outras, polo uso nos seus documentais de trucos de escenografía e animais acuñados, afeitos convivir cos humanos / Gianni Ferrari/Cover/Getty Images.
 

Segundo a súa filla Odile, a menor das tres que tivo coa súa esposa e colaboradora Marcelle Parmentier, e principal continuadora do seu labor, Félix hoxe levaría as mans á cabeza ante a gravidade do cambio climático e a escaseza de divulgación. Un dos seus biógrafos, Benigno Baleas, apuntaba que a ambición de Félix era recuperar a relación harmoniosa coa súa contorna que tiñan os humanos do Paleolítico, un consumo sostible dos recursos en comuñón coa natureza.

FONTE: Javier Yanes/bbvaopenmind.com