SABÍAS QUE... CANDO APARECEU O PRIMEIRO RELOXO MECÁNICO?

Ilustración dun reloxo desde Acta Eruditorum, 1737 / Wikicommons

 

Na Europa do século X a vida viraba en torno ao ritmo das oracións e o traballo manual. Os mosteiros benedictinos, centros de coñecemento e relixiosidade, eran os encargados de marcar o paso do tempo con campás que ecoaban ao longo do día e a noite.

Hai que ter en conta que, alá polo século VI, San Benito estableceu as Horas Canónigas dentro dos muros dos mosteiros benedictinos, e con elas creou unha nova realidade temporal ao dividir ao día en sete partes: maitines, laudes, terzas, nonas, vésperas, sexta e completas.

Agora ben, as campás eran accionadas manualmente e, ademais, non eran do todo precisas. Os cambios de estación, as condicións climáticas e, mesmo, o estado de ánimo do campanero podía afectar o seu ritmo. Por este motivo, os monxes benedictinos, ávidos de precisión e orde, non cesaron no seu empeño de atopar unha solución máis fiable.

É aí onde entra en escena Gerberto de Aurillac, un monxe benedictino francés cunha mente prodixiosa. A finais do século X, Gerberto, quen máis tarde se convertería no Papa Silvestre II, ideou un sistema para medir o tempo con maior precisión: o primeiro reloxo mecánico.

O seu invento baseábase no uso de pesas que, ao descender, proporcionaban a forza necesaria para mover un sistema de engrenaxes. Estas engrenaxes, á súa vez, facían virar unha roda dentada que indicaba o paso do tempo.

Aínda que o deseño de Gerberto era rudimentario, se o comparamos cos reloxos mecánicos posteriores, marcou un fito sen precedentes na historia da reloxería. A súa invención permitiu aos benedictinos xestionar mellor o seu tempo e optimizar as súas actividades diarias.

O enxeño de Gerberto sentou as bases para o desenvolvemento de reloxos mecánicos máis complexos e precisos. No século XIII, a invención do escape de foliot, un mecanismo que regulaba o movemento das engrenaxes, supuxo outro avance significativo. Nada volvería ser igual desde entón. As nubes podían paralizar o reloxo do sol, o xeo podía deter o reloxo de auga nunha noite invernal, pero o reloxo mecánico carecía de obstáculos meteorolóxicos capaces de impedir aquilo para o que estaba deseñado.

A pesar de todo, habería que esperar ata o século XVII para que o reloxo mecánico alcanzase o seu apoxeo. A incorporación do péndulo, inventado por Galileo Galilei, permitiu medir o tempo cunha marxe de erro de só uns segundos ao día.

A campá, outrora o único indicador do tempo, converteuse nun complemento perfecto do reloxo mecánico. As badaladas, agora sincronizadas co movemento do péndulo, marcaban as horas e servían como sinal para as actividades diarias da comunidade.
Un legado revolucionario

O nacemento do primeiro reloxo mecánico non só transformou a forma en que mediamos o tempo, senón que tamén tivo un profundo impacto na sociedade: a precisión coa que se podía medir permitiu unha mellor organización do traballo, a navegación e a comunicación.

Aos poucos os reloxos mecánicos convertéronse en obxectos de gran valor e prestixio, símbolos de poder e status. A súa elaboración requiría dunha gran habilidade artesanal e coñecementos matemáticos e físicos avanzados.

Dalgunha forma cada tic-tac actual lémbranos o enxeño dos monxes benedictinos e a procura constante da humanidade por comprender e medir o tempo, ese elemento intanxible que define as nosas vidas e impúlsanos a seguir adiante.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia