QUEN FOI A PRIMEIRA CIENTÍFICA ESPAÑOLA?

Mentres noutros lugares de Europa resoan os nomes de científicas como a astrónoma británica Caroline Herschel (irmá de William Herschel), descubridora de varios cometas e que recibiu a Medalla de ouro da Real Sociedade Astronómica, ou a matemática, física e filósofa francesa Émilie du Châtelet, tradutora de Principia de Isaac Newton, en España, hai un nome moi destacado pero quizá pouco coñecido dunha matemática moi especial: María Andresa Casamayor de La Coma.

A historia da ciencia está repleta de figuras que desafiaron convencións e derrubado barreiras, achandando o camiño para as xeracións futuras. Precisamente hoxe achegámonos á figura dunha delas, María Juana Rosa Andresa Casamayor de La Coma (1720-1780), que foi a primeira muller en España que publicou un texto científico que chegou ao noso días. É máis, destacou nun campo no que, durante o século XVIII, estaba circunscrito aos homes.

Esta zaragozana, naceu nunha época na que as oportunidades para as mulleres na ciencia eran extremadamente escasas. A Ilustración estaba a estenderse por toda Europa, traendo consigo novas ideas sobre a razón, a ciencia e o potencial humano. Con todo, as convencións sociais seguían dominando e confinando ás mulleres sobre todo ao ámbito doméstico.

Por fortuna para nosa protagonista, medrou nunha familia numerosa pero con posibles e na que se valoraba a educación dos nenos. O seu pai foi un mercador francés procedente de Oloron-Sainte-Marie e asegurouse de que recibise unha educación completa, algo moi pouco común para as mulleres novas do século XVIII. Sobre todo tendo en conta que era a sétima de nove fillos. Aquí comezou a xurdir, desde moi pequena, o seu talento para as matemáticas e as ciencias. Parece que a súa paixón polos números e o mundo natural era máis que palpable e decidiu loitar por esa paixón científica a pesar das trabas sociais.

A súa achega máis destacada á ciencia foi publicada en 1738 cando tiña apenas 17 anos. Esta obra serviu como guía didáctica da aritmética, destinada a facer máis accesibles os conceptos matemáticos aos estudantes. Tratábase dun manual práctico repleto de instrucións e exemplos, sobre aritmética básica (suma, resta, multiplicación e división) que demostraba a capacidade de Andresa Casamayor para simplificar ideas complexas con fins educativos. As súas achegas sentaron as bases para futuros desenvolvementos na educación matemática, destacando a importancia da claridade e a accesibilidade no ensino.

A súa capacidade para relacionarse coa comunidade científica estaba limitada polo seu xénero (persoalmente nunca chegou a casar nin a ingresar na Iglesia, que era común entre as mulleres solteiras da época, polo que tivo que traballar e ’gañarse o pan’ toda a súa vida). Por iso é polo que a súa obra, Tyrocinio aritmético, instrución das quatro regras chairas está asinada cun pseudónimo masculino, Casandro Mamés de La Marca e Araioa, que é un complexo e interesante anagrama do seu propio nome (son as mesmas letras pero en distinta orde). A súa outra obra, O Parasi só, é un manuscrito de aritmética avanzada que non chegou a publicarse nin se conserva. Do primeiro, si que se conserva un exemplar na Biblioteca Nacional de España. É o primeiro manual científico escrito por unha muller en España e que aínda se conserva unha obra.

María Andresa Casamayor de La Coma sentou un precedente para as mulleres na ciencia, demostrando que a destreza intelectual e a investigación científica non estaban limitadas polo xénero. A súa determinación de perseguir os seus intereses nun campo dominado polos homes inspirou a futuras xeracións de mulleres a seguir os seus pasos, como moitas outras mulleres fixeron, fixeron e seguen facendo, como Lise Meitner, a nai da física nuclear cuxo traballo sobre a fisión nuclear revolucionou a nosa comprensión da ciencia atómica nunha época na que a miúdo se desalentaba ás mulleres para cursar estudos superiores (século XIX), ou Rosalind Franklin, a heroína anónima do ADN, unha química e cristalógrafa de raios X cuxa investigación foi fundamental para comprender a estrutura molecular do ADN. A pesar da falta de recoñecemento no seu momento, o traballo de Franklin foi celebrado desde entón polo seu papel crucial na resolución dos misterios do material xenético.

Respecto a Casamayor, non cabe dúbida de que a súa historia é igualmente un poderoso recordatorio da importancia da perseveranza e o impacto que unha persoa pode ter na sociedade. Para celebrar a súa figura, o Concello de Zaragoza nomeou un grupo de vivendas co seu nome; tamén podemos atopar unha rúa en honra desta científica zaragozana e un colexio público tamén nomeado na súa honra.

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.com   Imaxe: es.wikipedia.org