O SOL ACADOU A FASE MÁXIMA DESTE CICLO

O Observatorio de Dinámica Solar da NASA capturou esta imaxe dunha labarada solar (como se ve no escintileo brillante da dereita) o 5 de agosto de 2023. A imaxe mostra un subconxunto de luz ultravioleta extrema que resalta o material extremadamente quente nas labaradas e que está coloreado en vermello e laranxa / NASA/SDO

O Sol é unha enorme bóla de gas que, con todo, non sempre se está no mesmo estado: os científicos descubriron que a súa actividade aumenta e diminúe. E non o fai de forma errática, senón que o máximo e o mínimo prodúcese unha vez en cada ciclo solar, un período dura aproximadamente once anos. Neste tempo, no seu punto álxido, os polos magnéticos do Sol invístense e a nosa estrela pasa dun estado de calma a un estado activo, propicio para as tormentas solares.

Pois ben, a NASA, a Administración Nacional Oceánica e Atmosférica (NOAA) e o Panel Internacional de Predición do Ciclo Solar anunciaron que o momento chegou: atopámonos no máximo solar do actual ciclo. Un fenómeno que se alongará ata o próximo ano, segundo explicaron os expertos nun comunicado.

Pero, como sabemos que estamos nun máximo solar? As manchas que observan os astrónomos na superficie da nosa estrela teñen a clave: os científicos rastrexan a cantidade e superficie destes puntos para determinar e predicir o progreso do ciclo e, en última instancia, a actividade solar. Aínda que poida soar contraditorio, as manchas solares son rexións máis frías do Sol causadas por unha concentración de liñas de campo magnético. Estes puntos son o compoñente visible das rexións activas, áreas de campos magnéticos intensos e complexos que se retuercen e estalan, e que son a fonte das erupcións solares.

"Durante o máximo solar, a cantidade de manchas solares e, por tanto, a cantidade de actividade solar, aumenta", explica Jamie Favors, director do Programa de Meteoroloxía Espacial na sede da NASA en Washington. "Este aumento da actividade brinda unha gran oportunidade para aprender sobre a nosa estrela máis próxima, pero tamén causa efectos reais na Terra e en todo o noso Sistema Solar".

Á esquerda, imaxe do Sol con luz ultravioleta extrema nun período de mínimo solar; á dereita, a mesma imaxe pero tomada nun período de máximo solar, onde se poden apreciar os arcos producidos pola actividade do campo magnético solar / NASA/SDO

A actividade solar inflúe fortemente nas condicións do espazo: é o que se coñece como clima espacial. Entre os fenómenos que ocorren no Sol, un dos que máis afectan son as execcións coronais de masa, nas que o Sol envía chorros de partículas fortemente cargadas que, aínda que non afectan directamente á vida na Terra, se chocan contra o noso campo magnético, que é unha sorte de ’rosquilla’ invisible ao redor do noso planeta e xerada desde o núcleo. Con estes impactos, se deforma nos seus polos (ou onde estaría o ’buraco’ da rosquilla magnética) pola acción da radiación emitida polo Sol.

Este chorro enerxético choca cos átomos de osíxeno e nitróxeno do noso campo magnético, deformándolo e emitindo as características cores verdosos e púrpuras preto do ’buraco’ da rosquilla, as coñecidas como auroras boreais. Pero, en momentos de forte actividade solar, como leva ocorrendo nos últimos meses, estes vistosos fenómenos poden observarse en latitudes afastadas dos polos, como xa pasou o pasado mes de maio, no que se avistaron auroras desde España e outros puntos do mundo máis próximos ao ecuador.

Aínda que non afectan á vida terrestre, si poden danar satélites, naves espaciais (mesmo aos propios astronautas se nese momento atópanse nunha camiñada espacial), sistemas de comunicacións e navegación (como a radio e o GPS) e ás redes eléctricas na Terra.

A tormenta solar máis potente xamais rexistrada coñécese como o evento Carrington, descuberto por Richard Carrington en 1859. O campo magnético terrestre deformouse por completo, permitindo a entrada dunha labarada solar que provocou inmensas auroras boreais e cortes na incipiente rede de telégrafo transoceánica.

Con todo, alcanzar o máximo solar non significa que esteamos tamén no pico de actividade solar. "Aínda que o Sol alcanzou o período solar máximo, o mes en que a actividade solar alcanza o seu pico máximo non se identificará ata dentro de meses ou anos", explica Elsayed Talaat, director de operacións de clima espacial na NOAA.

Entón, cando nosa estrela chegará ao seu punto máximo de actividade? Resposta curta: non se sabe. Resposta longa: os científicos non poden determinar o pico exacto deste período máximo solar durante moitos meses porque só é identificable despois de rastrexar un declive constante na actividade solar despois dese pico. Con todo, se se coñece que os últimos dous anos foron parte desta fase activa do ciclo solar, debido ao número constantemente alto de manchas solares durante este período. É por iso que os expertos anticipan que a fase máxima durará outro ano máis ou menos antes de que o Sol entre na fase de declive, que conduce de novo ao mínimo solar.

Con todo, e aínda que cada ciclo é único (algúns ciclos teñen picos máis longos e máis breves, e outros teñen picos máis pequenos que duran máis), este en particular (o número 25 desde que se teñen rexistros, alá polo século XVII, cando Galileo observou por primeira vez as manchas solares) está a ser moi desafiante: os astrofísicos solares predixeron que sería tranquilo, do mesmo xeito que os dous anteriores, e mostrou signos de todo o contrario desde o inicio.

Ademais, o máximo solar prefíxose para o ano pasado, pero finalmente adiantouse, tal e como xa sospeitaban algúns expertos. "A actividade das manchas solares do ciclo solar 25 superou lixeiramente as expectativas", afirma Lisa Upton, copresidenta do Panel de Predición do Ciclo Solar e científica principal do Instituto de Investigación do Suroeste en San Antonio, Texas. "Con todo, a pesar de ver algunhas tormentas grandes, non son máis grandes do que poderiamos esperar durante a fase máxima do ciclo".

A labarada máis potente do ciclo solar ata o momento foi unha X9.0 o 3 de outubro (a clase X indica as labaradas máis intensas, mentres que o número proporciona máis información sobre a súa forza). A NOAA prevé tormentas solares e xeomagnéticas adicionais durante o actual período de máximo solar, o que xerará oportunidades de observar auroras nos próximos meses, así como posibles impactos tecnolóxicos. Ademais, aínda que con menos frecuencia, os científicos adoitan ver tormentas bastante significativas durante a fase de declive do ciclo solar.

Por iso, misións como Parker Solar Probe, da NASA, ou Solar Orbiter, da Axencia Espacial Europea, están a achegarse ao Sol (no caso da primeira, en decembro realizará a aproximación máis próxima xamais feita pola tecnoloxía humana; e no da segunda, fotografará por primeira vez os polos da nosa estrela) axudarán no labor de desentrañar os seus misterios.

FONTE: Patricia Biosca/abc.es/ciencia