Irène Joliot-Curie: unha física comprometida

Ser a filla de Marie Curie pode parecer unha condena para pasar unha vida á sombra dunha das científicas máis importantes de todos os tempos. Con todo, o talento de Irène Joliot-Curie brilla por si só e o seu nome non necesitou de ninguén para pasar á historia da ciencia.

Irène naceu o 12 de setembro de 1897, en París. Desde moi pequena demostrou gran interese e habilidade polas matemáticas. Na súa infancia non asistiu ao colexio, pois os seus propios pais e as amizades destes ensináronlle todo o necesario, en algo parecido a unha cooperativa de ensino. Os estudos de secundaria si os fixo de forma regrada, no Colexio de Sévigné e ingresou na Facultade de Ciencias da Universidade de París en 1914, con dezasete anos. Alí estudou Física e Matemáticas, pero tivo que interromper temporalmente os seus estudos debido á Primeira Guerra Mundial. Neste período da súa vida axudou á súa nai para servir no servizo de radioloxía coas petites curies, aquelas ambulancias equipadas cun aparello de raios X portátil inventado polo español Mónico Sánchez. Acabou dirixindo o desenvolvemento dos dispositivos de raios X nas instalacións de hospitais militares de Bélxica e Francia. Unha vez finalizada a guerra, recibiu a Medalla Militar.

En 1918 pasou a ser asistente da súa nai no Instituto do Radio (actual Instituto Curie) en París, onde completou a súa tese doutoral sobre os raios alfa do polonio. Dita tese foi dirixida por Paul Langevin, colega e amigo dos seus pais. É o momento no que coñeceu a Jean Frédéric Joliot, con quen casaría en 1926. Ambos tomaron o apelido Joliot-Curie. Ao ano seguinte nacía Hélène e en 1932, Pierre. O matrimonio pronto comezou a investigar en conxunto, especialmente no ámbito da física nuclear. Investigaron a estrutura do átomo e en particular a do núcleo.

No seu tempo descubríronse o neutrón (1932) e o positrón (1932). No ano 1934 conseguiron producir por primeira vez elementos radioactivos de forma artificial. Lográrono bombardeando boro, aluminio e magnesio con partículas alfa. A partir de aquí puideron demostrar que hai isótopos inestables que emiten radiación no seu proceso de descomposición. Grazas a este descubrimento engadíronse á táboa periódica máis de 400 radioisótopos. As aplicacións actuais esténdense desde a investigación científica ata os usos médicos.

A relevancia do seu descubrimento é de tal envergadura que as consecuencias non se fixeron esperar, pois en 1935 recibiron ambos o Premio Nobel de Química, polas súas sínteses de elementos radioactivos. A súa nai, Marie Curie, que obtivo o mesmo recoñecemento en 1911, non puido celebrar o novo triunfo familiar: morrera só un ano antes.

O matrimonio Joliot-Curie tamén investigou as reaccións en cadea e mesmo traballou nun posible reactor nuclear. Irène foi nomeada por Léon Blum en 1936 como subsecretaria de Estado de Investigación Científica, pero apenas tres meses no cargo decidiu deixalo debido ás súas diverxencias, sendo sucedida polo físico Jean Perrin, premio Nobel en 1926. Dez anos despois asumiría a cátedra de Física Xeral e Radioactividade da Sorbona e a dirección do Laboratorio Curie do Instituto do Radio. Pero en 1951 foi apartada da Comisión Francesa de Enerxía Atómica polas súas simpatías co Partido Comunista Francés.

Aos poucos, o matrimonio foise involucrando activamente en política e no debate do impacto social do uso da radioactividade. Irène participou no Comité de Vixilancia contra o Fascismo, fundado polo seu director de tese, Paul Langevin. En 1948 viaxou a Estados Unidos para dar conferencias en favor dos republicanos españois exiliados. Durante esta viaxe, foi retida en Ellis Island, pero tras a súa liberación, esperábaa en Princeton o mismísimo Albert Einstein.

Durante a Segunda Guerra Mundial decidiu quedar en Francia, sobre todo polos seus problemas de saúde, que a obrigaban a acudir con frecuencia ao sanatorio de Dordoña ou o de Alta Saboya. Con todo, trasladou aos seus fillos a Suíza durante varios meses en 1944. Ao ano seguinte aceptou a vicepresidencia da Unión de Mulleres Francesas e adheriuse ao Comité Mundial para a Paz e o Desenvolvemento. As bombas sobre Hiroshima e Nagasaki empuxárona a converterse en militante contra o uso militar da enerxía nuclear, unha postura que compartiron centos de científicos da época.

En 1954 dirixiu a construción dun acelerador de partículas para a Universidade de Orsay, que se puxo en marcha poucas semanas antes do seu falecemento. Irène Joliot-Curie morreu o 17 de marzo de 1956 en París, vítima de leucemia causada pola súa exposición á radiación durante as súas investigacións.

FONTE: Eugenio M. Fernández Aguila/muyinterasnte.com