A NOITE MÁIS MÁXICA DO ANO

Hoxe, 5 de xaneiro, é unha noite na que os corazóns infantís palpitan aceleradamente e cando pechan os ollos soñan con ilusión que os Reis Magos de Oriente tráianlles os agasallos ansiados. Esperan que a carta que enviaron hai tanto tempo co encabezamiento "Queridos Reis Magos, Melchor, Gaspar e Baltasar" chegue ao seu destinatario sen problemas.

É tanta a emoción e o nerviosismo dos máis pequenos que, no silencio da noite, de tanto pensar neles, parécelles oír o son dos seus pasos e o rozamento das súas túnicas de seda polos corredores.

Pero, sabemos cal é a orixe dos Reis Magos? A única alusión que temos a estes personaxes aparece no Evanxeo de San Mateo, no que se menciona a uns "magos", de quen non dá nomes, nin di que fosen reis e nin moito menos que fosen tres. O Evanxeo conta que uns magos chegados de Oriente foron guiados por unha estrela para que adorasen ao rei dos xudeus que acababa de nacer.

Ao decatarse desta noticia, Herodes o Grande, que por esa época era o rei de xudea, mandounos chamar para interrogalos, e fíxolles prometer que unha vez achasen ao neno comunicaríanllo para que puidese adoralo el tamén.

Tras abandonar o palacio e ser guiados pola estrela, os magos atoparon ao neno nun cortello en Belén, xunto a María e xosé. Ao prostrarse ante el e ofrecerlle ouro, o metal dos reis; incenso, a ofrenda dos deuses; e mirra, como anuncio dos seus futuros padecimientos, foron advertidos por un anxo de que non volvesen ao palacio de Herodes xa que este só quería acabar coa vida do neno.

Os evanxeos ofrecen moi poucos datos sobre os Reis Magos;en realidade, a historia sobre os "Magos de Oriente" aparece ben definida nos Evanxeos Apócrifos, moi ricos en descricións sobre estes personaxes. Neles, o termo "meigo" hase de interpretar como un sinónimo de astrólogo, un sabio que pode, a través da lectura das estrelas, predicir acontecementos.

Quinto Sétimo Tertuliano, pai de la Iglesia no século III, creu ver unha mención aos tres Reis Magos no Salmo 72 do Antigo Testamento, que di o seguinte: "Que os reis de Sabá e Arabia tráianlle presentes, que lle rendan homenaxe todos os reis". O feito de que fosen tres vincúlase tanto á Santísima Trindade como ao número de agasallos que estes personaxes levaron ao neno xesús.

A pesar das respostas que se poidan atopar na Biblia, a orixe dos Reis Magos tal como coñecémolos na actualidade ten a súa orixe nunha longa tradición medieval que os "bautizou" cos nomes de Melchor, Gaspar e Baltasar.

En España, e grazas aos testemuños escritos e artísticos que se gardan na Biblioteca Nacional de España, somos testemuñas do nacemento desta lenda ao longo dos séculos, en concreto nunha das pezas máis excepcionais da literatura española do sigo XII, o chamado Auto dos Reis Magos, unha obra fundamental na historia da literatura española por ser o texto teatral máis antigo que se conserva en lingua castelá. Na devandita obra aparecen Melchor, Gaspar e Baltasar, pero non son definidos como "reis", senón como steleros, é dicir, astrólogos.

Os nomes de Melchor, Gaspar e Baltasar apareceron por primeira vez no famoso mosaico do século VI na basílica de San Apolinar o Novo na cidade italiana de Ravena. Segundo un manuscrito do século XIII, críase que os Magos podían protexer contra a epilepsia, e bastaba con rezar unha breve oración ao oído dun enfermo pronunciando o nome dos tres ReIs para curalo.

Nalgúns puntos de Europa, o día 6 de xaneiro inscribíanse as súas iniciais, GBM, en todas as portas das casas e nos cortellos para salvagardar ás persoas e aos animais contra o ataque de demos e bruxas.

A adoración dos Reis foi un motivo pictórico que alcanzou o seu máximo esplendor durante o Renacemento. Grandes mestres como Masaccio, Fra Angelico, Gozzoli ou Botticelli, en Italia; Van der Weyden, Memling, O Bosco e Rubens, en Flandes, e O Greco, Velázquez e outros, en España, recrearon a famosa escena. A imaxe era sempre a mesma na tradición cristiá: tres reis vestidos con áureos traxes e acompañados de exóticos séquitos, axeonllados nun humilde cortello de Belén.

Na actualidade, a festividade dos Reis Magos vén cargada de tradicións como a da Cabalgata do día 5 de xaneiro, na que, como antesala do que ocorrerá durante a noite, os tres Reis Magos desfilan en marabillosas carrozas acompañados dos seus séquitos. Os Magos reparten caramelos e os paxes de cada rei recollen as cartas dos nenos máis atrasados.

Outro costume da Noite de Reis é deixar os zapatos de cada membro da familia no balcón para que As súas Maxestades depositen doces no seu interior. Isto ten a súa orixe nunha curiosa lenda: dous amigos do neno Xesús, apenados de verlle sempre descalzo debido á pobreza da súa familia, quixeron darlle os seus propios zapatos; pero como eran usados, nun intento de que parecesen novos, e para que tivesen mellor aspecto, os xenerosos nenos esforzáronse en limpalos ao máximo, así que os lavaron e deixáronos pola noite no balcón para que se secasen.

Ao día seguinte, milagrosamente os zapatos apareceron cheos de agasallos e doces como premio ao seu bo corazón. Os Reis Magos pasaran aquela noite por alí e recompensaran a bondade dos dous nenos.

Tampouco se debe esquecer deixar auga e pan para os camelos, e unha copiña de licor ou un vaso de leite e turróns para que os cansos Reis recuperen forzas. Pero non todos os nenos recibirán un agasallo polo seu bo comportamento. Está establecido que os Reis deixarán un anaco de carbón a todos os nenos que se portaron mal durante o ano (na actualidade déixase ao neno traveso un anaco de azucre que imita ao carbón).

Para acabar o día máis marabilloso do ano non pode faltar o doce por excelencia: a "Rosca" ou "Tortell" de Reis. Consiste nun bolo en forma da raia adornado con froita escarchada, e aínda que o orixinal prepárase con mazapán, na actualidade pode encherse de crema, nata e mesmo de chocolate. Sobre a rosca, disporase unha coroa de rei meigo que coronará ao afortunado que atope a figurita escondida no seu interior. Por contra, a quen descubra o faba non quedará máis remedio que pagar o prezo do doce..

A pesar de vivir na era da tecnoloxía, hai tradicións que perduran co tempo, de modo que non queda outro remedio que deitarse pronto, deixar os zapatos ben limpos, comida para os camelos e un detalle para As súas Maxestades de Oriente.

FONTE: J.M.Sadurní/historia.nationalgeographic.com.es