O OSÍXENO, CULPABLE DA SEGUNDA EXTINCIÓN MASIVA

Un quitinozoo fósil malformado do xénero Ancyrochitina (esquerda) xunto a un conxénere normal. Ambos os dous extraídos en Libia e datados en 415 millóns de anos atrás.

A vida é extraordinariamente pertinaz. Xurdiu pronto na historia do planeta (hai máis de 3.500 millóns de anos, un cuarto da idade do universo) e aquí seguimos malia os inmensos escollos que supón ese lapso de tempo. Pero a gran cadea do ser que conduce ata nós perigou gravemente cinco veces dende que xurdimos os animais hai 600 millóns de anos: nas Big Five, as cinco extincións masivas da historia do planeta. É crucial comprender as súas causas. A segunda das cinco grandes, a brutal extinción ordovícico/silúrico, debeuse ao derrubamento do nivel de osíxeno nos océanos, segundo revela unha investigación internacional. Bo é sabelo.

Segundo esta investigación esa causa esencial da extinción masiva do ordovícico/silúrico (O/S, para abreviar) merece unha mención á parte. Foron os monstros en que se converteran os individuos que formaban o plancto na época os que os conduciron ao seu descubrimento.

O plancto fósil datado daquela época mostra as malformacións típicas do plancto actual alí onde o mar se contaminou de metais tóxicos, algo que por desgracia non é tan infrecuente nos nosos días. Iso quere dicir que a segunda extinción masiva da historia planetaria, a que marca o fin do ordovícico e o principio do silúrico, hai 420 millóns de anos, foi causada probablemente pola escaseza de osíxeno e o conseguinte exceso de metais tóxicos nos océanos. Ata agora atribuíase a unha glaciación. Cuxa existencia ninguén dubida, por outra parte.

Pero, se a extinción masiva O/S debeuse ao derrubamento do osíxeno nos océanos (anoxia), a que se debeu o derrubamento de osíxeno nos océanos? "Hai moitas ideas sobre os procesos terrestres que puideron disparar unha anoxia global", responde un dos autores da investigación. "Moitas delas implican un incremento da produción primaria". Iso é o uso directo da enerxía solar para sintetizar corpos de plantas, ou a transformación da luz en materia biolóxica. Execútano as algas e as plantas, e os demais beneficiámonos comendo ás algas, as plantas e a calquera animal que comese antes as algas e as plantas. Todos os animais somos parasitos planetarios, polo menos nese sentido.

"Empezamos a considerar que a anoxia e o conseguinte incremento de metais tóxicos poderían ter resultado nunha retroalimentación (retroacción) positiva que puido contribuír a propagar a anoxia polos océanos; non obstante, entender de todo estes sucesos vai requirir unha colaboración interdisciplinaria continuada, que está en marcha".

A extinción masiva máis famosa é sen dúbida a que extinguiu os dinosauros hai 68 millóns de anos. O seu nome técnico é extinción K/T (o tránsito do cretácico, que se escribe con K en alemán, e o terciario), e non só eliminou aos dinosauros (agás aos que evolucionaron para xerar as aves actuais), senón á maior parte das especies que existían no cretácico. A causa máis popular desta catástrofe foi o impacto dun cometa xigantesco na península do Yucatán, pero tamén estalou en aqueños anos unha orxía horrorosa de actividade volcánica. Por que hai causas múltiples para as extincións, coma se cunha non fose suficiente?

"Estudar os sistemas terrestres implica tratar de entender o xogo de interaccións completas entre todos os elementos do sistema, incluídos os océanos, os sedimentos, a atmosfera e a biosfera; os mecanismos que propoñemos para o paleozoico medio son moi diferentes dos que implican o impacto dun meteorito, como a extinción K/T".

Sairá o sol mañá? Se un tivese que apostar, faría mellor en poñer os seus cartos no lado do si. Pero hai veces, algo así como unha vez cada 100 millóns de anos, en que as cousas xeolóxicas tórcense e as apostas máis sensatas empezan a fallar. Os científicos non saben aínda a que se deben. Pero máis vale que o descubran antes da próxima, non cren?

FONTE: Javier Sampedro/Materia/Xornal El País