RIO TINTO: O MELLOR ANÁLOGO XEOQUÍMICO E MINERALÓXICO DE MARTE

“É o Urium dos romanos, o Aceche dos  baladíes, o tremendo río das bágoas, de cuxas linfas non se logra ningún xénero de peixes nin outros seres vivos, nin a xente bébea nin  alimañas, nin se serven dela os pobos para cousa ningunha…”. Así describía río Tinto o clérigo Diego Delgado ao rei Felipe II en 1556. E é que estas terras onubenses onde se asentan algunhas das explotacións mineiras máis antigas que puidesen documentarse (o ser humano leva extraendo mineral deste lugar desde a Idade de Bronce), é unha paraxe peculiar, estraño, fascinante… case como extraterrestre.

Houbo un tempo no que as minas de río Tinto chegaron a dar traballo a 17.000 operarios e 150 locomotoras funcionaban para transportar a prata, o ouro e o cobre ao porto de Huelva. Foron os anos da ‘Rio Tinto  Company  Limited’, empresa constituída para explotar unhas minas practicamente abandonadas e adquiridas ao goberno español de entón por algo máis de 92 millóns de pesetas nos albores do século  XX. Como en todas as grandes historias, e esta o é, en río Tinto hai asombro, drama e un certo compoñente  mundano. Porque pasados os anos tartesos, romanos e musulmáns, pasado o longo esquecemento, chegaron os ingleses e todo cambiou. Aqueles anos de exuberancia británica na rexión trouxeron certa prosperidade económica, unha convivencia nada fácil entre os traballadores e os donos das minas e mesmo o inicio dun protoecoloxismo nado como defensa fronte á voracidade da revolución industrial,  devoradora de xentes e paisaxes. Tamén deixou en herdanza, claro, o fútbol. Deporte que hoxe consideramos algo tan noso porque é xa un fenómeno universal. Porque foron os ingleses que chegaron a Huelva nestes anos os que fundaron o primeiro club de fútbol en España.

Toda gran historia ten tamén outra característica: que se proxecta ao futuro. Que non se acaba, senón que se  ramifica e medra. Río Tinto está agora nese plano. Porque en realidade o clérigo Diego Delgado estaba equivocado: certo que non hai no río formas de vida como as que estamos afeitos ver habitualmente. Non vemos peixes nin cágados nas súas augas. Pero o río Tinto está moi vivo porque nel hai infinidade de microorganismos, algunhas algas e fungos que son precisamente os responsables da súa característica cor vermella, debido a que o seu metabolismo provoca a  oxidación da pirita. Ricardo  Amils, catedrático de  microbioloxía, que dedicou tres décadas ao estudo do río, considera que nos atopamos ante ”o mellor análogo xeoquímico e mineralóxico de Marte” e cre que “se houbese vida en Marte sería algo parecido ao que vemos aquí” debido a que o lugar comparte moitos dos minerais cos que se documentaron no planeta Vermello. Non só  Amils cre que isto é así. A NASA e a ESA, que están admiradas polos estudos levados a cabo polo científico español, tamén coincide con el. Así que o río Tinto pasou de ser unha xigantesca mina da que extraer minerais a converterse nun inmenso laboratorio de microbioloxía que pode ter a chave para entender o que podemos atopar en Marte. As peculiares paisaxes vermellas onubenses son tan similares ao que puidemos ver a través das observacións espaciais que Felipe Gómez, bioquímico e enxeñeiro no CAB (Centro de Astrobioloxía dependente do  CESIC), asegura que “é unha gran maqueta de Marte”.  Amils está convencido de que a posibilidade de haxa vida aí fóra non só é unha cuestión científica ou tecnolóxica: “esperemos que deica pouco haxa vontade política para poder perforar en Marte se queremos atopar vida”. Cando o fagamos, e se atopamos algo vivo, unirase entón un antigo e gran misterio, o dos desaparecidos  tartesos, con outro que agora comeza. O devandito: unha gran historia.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es