EXISTEN PLANETAS QUE NON ORBITEN AO REDOR DUNHA ESTRELA?

Unha recreación de dous planetas errantes sen estrela nai descubertos por científicos do Observatorio Europeo Austral / EFE/ESO

Si existen, e de feito inspiraron historias de ciencia ficción e reciben nomes tan poéticos e sonoros como planetas errantes, nómades, vagabundos, solitarios, orfos… Desde o punto de vista científico son obxectos de masa planetaria que non están gravitacionalmente ligados a ningunha estrela, e que por tanto están a flotar polo espazo  interestelar, orbitando pola súa conta en torno ao centro da galaxia. Por iso chámaselles tamén planetas interestelares, ou en inglés free-floating planets, planetas que flotan libres.

Como chegaron estes corpos ata aí? Os chamados planetas errantes pódense formar de dúas maneiras diferentes. En primeiro lugar, poden ser corpos que se formaron como planetas normais, pero que fosen expulsados dos seus sistemas planetarios. Cando unha estrela fórmase, ao seu redor pódese crear tamén un disco de po e gas, chamado disco protoplanetario, no que o material se vai xuntando en pequenos corpos que darán lugar aos planetas. Durante a primeira fase de formación da estrela e os planetas nese disco hai moito movemento, con moita interacción entre os corpos ata que se alcanza un equilibrio e os novos planetas asíntanse nas súas órbitas definitivas. Pode ocorrer que, debido a todas esas interaccións, algún dos planetas non quede ligado ao sistema planetario senón que salga expulsado del, e convértase nun planeta errante. Este proceso pode ter lugar especialmente nesas primeiras fases do sistema planetario, pero tamén durante as fases finais da vida da estrela central, cando esta sae da súa etapa adulta, que chamamos secuencia principal, e cambia a súa luminosidade ou o seu tamaño. Estes cambios provocan que todo o sistema planetario reordénese, e nese proceso pode haber de novo algún planeta expulsado.

A segunda opción é que estes corpos errantes fórmense tal como fórmanse as estrelas, é dicir, mediante unha nube de gas que se compacta. No caso dunha estrela, ten suficiente masa como para que no seu centro alcáncense temperaturas moi altas, e dispárense as reaccións nucleares. Para isto é necesario que o obxecto estelar teña polo menos unha masa de ao redor de 13 veces a masa de Xúpiter. Se a masa é máis pequena entón non se dan as reaccións nucleares, e temos un corpo coa masa típica dun planeta, pero que non se formou orbitando ao redor de ningunha estrela, e non se vincula gravitatoriamente a ningunha. A este tipo de corpos chámaselles subenanas marróns, pero coinciden en características cos planetas errantes, ou vagabundos, dos que estabamos a falar.

Sabemos que hai moitos destes planetas errantes, pero é difícil saber exactamente cantos porque son enormemente difíciles de estudar. Como non emiten luz propia, nin están a recibir a luz nin interaccionando con ningunha estrela próxima, non poden observarse con telescopios convencionais. Para poder detectalos e estudar as súas propiedades usamos as chamadas microlentes gravitacionais. Cando un planeta errante pasa por diante dun obxecto brillante, por exemplo unha estrela, que está moito máis lonxe, a súa presenza  distorsiona a luz que estamos a recibir desa estrela afastada. O noso planeta errante vai facer de lente, debido para o efecto da interacción entre a súa masa e a luz da estrela que está detrás. Se analizamos a distorsión que sofre a luz da estrela podemos obter información sobre a masa do corpo que está no medio, e desta forma estudar algunhas das características dese planeta errante. Para facer isto hai equipos de investigación que analizan millóns de estrelas coa intención de atopar uns poucas miles delas nas que se observan estas lentes gravitacionais e estudar os corpos que as producen, que poden ser planetas errantes. É como atopar unha agulla nunha palleira. Pero o Universo é unha palleira enorme, cheo de agullas que merece a pena atopar.

FONTE. Marina Rodríguez Baras/elpaís.com/ciencia