DETECTADA A MAIOR COLISIÓN ESTELAR DO UNIVERSO

Representación da fusión de dúas estrelas de neutróns captada polo detector LIGO / LIGO

Un dos instrumentos científicos máis precisos que se construíron xamais detectou o pasado 25 de abril unha ínfima deformación do espazo-tempo. Os dous raios de luz láser do detector LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory), en EE UU, desprazáronse unha distancia menor que a milésima parte do tamaño dun protón. Tras meses de análises, os responsables do experimento acaban de anunciar que o sinal era unha onda gravitacional producida por un dos fenómenos máis violentos do universo: a fusión de dúas estrelas de neutróns.

Todo sucedeu a unha distancia de 500 millóns de anos luz da Terra ou, o que é o mesmo, hai 500 millóns de anos, cando os primeiros animais (milpiés do tamaño dun dedo) comezaban a moverse polo noso planeta. Cando as estrelas máis grandes que o Sol esgotan todo o seu combustible, explotan en potentes supernovas. As capas externas da estrela saen despedidas esparexendo polo universo elementos químicos esenciais para a vida. Mentres, a codia interior do astro esborrállase sobre si mesma e os protóns e os electróns esmáganse uns contra outros ata converterse en neutróns. A estrela queda transformada nunha esfera que concentra máis masa que o Sol, pero que ten apenas un diámetro de 10 quilómetros. Cada cucharadiña de estrela de neutróns pesa máis de mil millóns de toneladas.

Os fenómenos máis violentos do cosmos producen ondas gravitacionais que se expanden á velocidade da luz en todas direccións como as ondas dun estanque ao tirar unha pedra. A intensidade destas ondas ao chegar á Terra é ínfima, pero suficiente para estimar que fenómeno produciunas. Segundo os sinais captados por LIGO, nesta ocasión trátase de dúas estrelas de neutróns cunha masa aproximada de 1,5 e 1,7 veces a do Sol que formaban un sistema estelar binario. Estes obxectos concentran tanta masa e densidade que nada pode escapar á súa forza de gravidade, nin sequera a luz, por iso non se lles pode ver con telescopios convencionais. A observación fíxose co detector de LIGO en Livingston (EE UU) e a súa localización no ceo afinouse grazas á participación do detector de ondas gravitacionais europeo Virgo. Os resultados publicáronse na páxina web de LIGO e foron enviados á revista Astrophysical Journal.

En 2017, por primeira vez na historia, puidéronse captar luz e ondas gravitacionais causadas por unha fusión de dúas estrelas de neutróns lixeiramente máis pequenas que as detectadas agora, o que supuxo un fito en astronomía pois permite observar un mesmo fenómeno con luz e ondas gravitacionais. Ese mesmo ano os pais de LIGO, Rainer Weiss, Barry Barish e Kip Thorne, gañaron o Nobel de Física polo seu traballo neste detector.

Nesta ocasión só detectáronse ondas, e só fíxose desde un dos dous detectores de LIGO, co que a precisión das medidas non é tan alta e hai unha pequena posibilidade de que a fusión non fose entre estrelas de neutróns, senón entre buracos negros de moi pequeno tamaño.

LIGO ten previsto funcionar ata maio deste ano. Despois comezará unha fase de renovación e perfeccionamento dos detectores que durará un ano aproximadamente. Tamén Virgo e outros grandes detectores pararán este ano co mesmo obxectivo.

FONTE: Nuño Domínguez/elpaís.com/ciencia