A INCRIBLE HISTORIA DO METEORITO TOMANOWOS

Esta é a fascinante historia dunha rocha cun nome milenario: Tomanowos. Significa o visitante do ceo no extinto idioma dos indios clacamas, para quen veu para unir o ceo, a terra e a auga.

Hoxe xace no Museo de Historia Natural de Nova York. Con todo, cando os colonos europeos atopárona hai máis de cen anos xunto a Portland (Oregón), protagonizou unha das historias máis graciosa en xeoloxía, froito da atracción fatal que unha rocha rara como esta produce nos humanos.

Tomanowos é un raro meteorito de 15 toneladas composto de ferro e níquel (Fe 91%, Ni 7,6 %). Estes átomos de Fe e Ni formáronse mediante fusión nuclear no núcleo de estrelas. Convertidas en supernovas, sufriron xigantescas explosións que os esparexeron polo espazo.

Hai uns 4.500 millóns de anos, estes átomos pululaban nunha nebulosa de detritos cósmicos que comezaba a agregarse para formar protoplanetas no sistema solar. Tomanowos foi parte do núcleo dun destes protoplanetas, en cuxo centro se acumulan sempre os metais máis pesados.

Máis tarde, hai uns 4.000 millóns de anos, unha colisión entre dous deses protoplanetas devolveu a nosa peza de museo á soidade espacial. Sabémolo porque un choque é a única maneira coñecida de extraer unha masa de 15 toneladas do centro dun protoplaneta.

hai apenas 17.000 anos, a órbita de Tomanowos finalmente cruzouse coa terrestre. Como resultado deste billar cósmico, o meteorito entrou na nosa atmosfera, coa sorte de aterrar plácidamente nun casquete glaciar en Canadá. O xeo glaciar adoita ser unha importante fonte de meteoritos ben preservados.

Durante as seguintes décadas, o glaciar transportou lentamente a Tomanowos cara a unha lingua glaciar que nese momento bloqueaba o río Fork en Montana (EE. UU.).

O xeo obstruía o val fluvial formando unha barreira de 600 m de altura que deu lugar augas arriba o enorme lago Missoula. Aínda que xa non quedan restos desa barreira, coñecemos a súa existencia porque na década de 1920 atopárinse os sedimentos do enorme lago que ocupou o val.

Arrastrada polo glaciar, a rocha chegou á presa de xeo xusto o ano en que esta colapsou pola presión da auga. Provocou unha dos maiores asolagamentos xamais documentados: as inundacións de Missoula, que deron forma aos Scablands e transformaron a paisaxe do estado de Washington. O fenómeno alcanzou unha intensidade equivalente a varios miles de cataratas do Niágara.

Ao caer o dique glaciar, o meteorito quedou atrapado nun bloque de xeo e foi arrastrado flotando na inundación. Cruzou os estados de Idaho, Washington e Oregón seguindo o leito do desbordado río Columbia a velocidades de máis de 20 m/ s, segundo simulacións numéricas do evento. Cando flotaba xa á altura da actual Portland, a  carcasa de xeo rompeu e a rocha afundiuse baixo as augas.

Tras a inundación, Tomanowos quedou exposto á atmosfera. Durante miles de anos, a choiva reaccionou cun mineral raro na Terra pero común nos meteoritos, a troilita (FeS). A auga disolveu lentamente o ferro, formando as cavidades da rocha.

Os  clacamas chegaron a Oregón probablemente pouco despois da inundación. Sabían que as rochas de níquel proveñen do ceo? Intrigáballes a ausencia dun cráter no lugar do meteorito? Albiscaron a posibilidade de que unha inundación leváseo ao lugar, unha teoría que tardaría miles de anos en ser desenvolta pola xeoloxía? En calquera caso, o nome que lle deron ao meteorito lémbranos que as culturas precientíficas non eran parvas. Ou polo menos non o eran máis que as posteriores.

A historia que segue confirma dalgunha maneira esta hipótese. En 1902 un colono chamado Ellis Hughes decidiu apropiarse en segredo da rocha de ferro trasladándoa ás súas terras. Pero non é fácil mover 15 toneladas máis dun quilómetro sen espertar sospeitas, nin sequera en Oregón. Durante os tres meses de penoso transporte nocturno, o meteorito sufriu severas mutilacións. Despois de acabar coa mudanza de Tomanowos, Hughes construíu unha cabana ao redor do meteorito, anunciou que o atopaba na súa propiedade e comezou a cobrar vinte e cinco centavos por velo.

Noutro despregamento de insensatez, un veciño demandou a Hughes alegando que a rocha aterrara na súa propiedade. E para apoiar a súa reclamación mostrou aos investigadores un enorme cráter no seu terreo. O caso houbo de ser desestimado cando un terceiro veciño da zona informou dunha gran explosión escoitada uns días antes.

Ironicamente, o propietario lexítimo do lugar do meteorito resultou ser a Compañía de Ferro de  Oregón. A empresa descoñecía a súa existencia ata o momento, pero pronto contratou a un garda que sentou encima da rocha cunha arma ata que a vendeu ao museo de Nova York.

As autoridades, que xa decidiran  relocalizar aos Clacamas nunha reserva, decidiron tamén recolocar a Tomanowos na outra costa dos EE. UU. Hoxe, os descendentes dos clacamas conservan aínda o dereito para visitar ao visitante que reuniu ao ceo, a auga e a terra na última parada do seu billar cósmico.

Incrible!

FONTE: Daniel García-Castellanos/abc.es/ciencia Imaxe: AMNH Museum