OS NEANDERTAIS TAMÉN ERAN PESCADORES

Entre as moitas crenzas estendidas sobre os neandertais, hai unha que os representa como aguerridos cazadores das rexións máis frías de Europa, carnívoros devoradores de mamuts, rinocerontes, búfalos e renos. É unha verdade a medias. En realidade, a maioría destes homínidos viviron no sur do continente, especialmente en Italia e a Península Ibérica e, como suxire un estudo que acaba de publicar a revista Science, alí o seu estilo de vida asemellábase máis ao dun pobo típico de pescadores. 

Restos atopados na cova de Figueira Brava, en Portugal, por un equipo internacional, demostran por primeira vez que hai máis de 80.000 anos os neandertais alí asentados tamén vivían do mar. Alimentábanse regularmente de peixes, mexillóns, crustáceos e outras especies mariñas. Ata o de agora, críase que nese momento só os nosos antepasados sapiens en África eran capaces de explotar os recursos mariños.

A cova de Figueira Brava atópase a 30 quilómetros ao sur de Lisboa nas ladeiras da Serra da Arrábida. Hoxe colga directamente da costa, pero cando os neandertais ocupábana situábase a uns dous quilómetros terra dentro. A metade da dieta dos seus habitantes estaba constituída por recursos costeiros: moluscos como lapas, mexillóns e ameixas; crustáceos como o boi de mar e a centola; peixes, entre eles quenllas, anguías, douradas e salmonetes... Tamén un bo número de aves  ánades reais, gansos, corvos mariños ou alcatraces) e mamíferos mariños como golfiños e focas. O menú completábase coa caza de cervos, cabras, cabalos, uros e outras presas pequenas como tartarugas. Ademais, atopáronse carbonizadas oliveiras, viñas, figueiras e outras árbores e plantas típicos do clima mediterráneo, entre as cales a máis abundante era o piñeiro piñoneiro, cuxa madeira se usaba como combustible e cuxos piñóns se consumían abundantemente.

A antigüidade dos restos, de 86.000 a 116.000 anos, coñécese por dúas datacións: a das estalagmitas da cova co método do uranio-torio, e a dos sedimentos, cunha tecnoloxía baseada na luminescencia do cuarzo. Ambas as técnicas deron resultados 100% concordantes. Nesa época os  sapiens aínda non chegaran á península, así que as «sobras» destes festíns só podían ser deixadas por neandertais.

Pezas de ameixa Ruditapes decussatus, atopadas no sitio / Mariana Nabais/João  Zilhão

A introdución na dieta neandertal dos froitos do mar é interesante, xa que estes alimentos son ricos en omega-3 e outros ácidos graxos que promoven o desenvolvemento do tecido cerebral. Moitos investigadores especularon con que o consumo de peixe ou marisco puido aumentar as capacidades cognitivas das poboacións humanas en África, permitindo a aparición do pensamento abstracto e a comunicación simbólica. Isto, á súa vez, xustificaría a súa suposta superioridade e «triunfo» sobre os neandertais que, máis incapaces, estaban en inferioridade fronte aos sapiens e víronse abocados á extinción.

"O noso estudo demostra que esa hipótese non é máis que un conto. Se o consumo de recursos mariños foi clave no desenvolvemento do cerebro e a  cognición, o foi para toda a humanidade, incluídos os neandertais", explica o autor do estudo. "O máis probable, con todo, é que a importancia desa dieta esaxerouse moito. Sinxelamente, utilizouse como un argumento para xustificar a narrativa da superioridade dos sapiens", engade.

Unha idea coa que, desde logo, o paleoantropólogo non está de acordo. As probas acumuladas na última década suxiren que os neandertais tamén tiñan unha cultura material simbólica. Hai dous anos, o mesmo investigador codirixía un estudo publicado en Science que indicaba que as pinturas rupestres máis antigas do mundo foran feitas por neandertais hai máis de 65.000 anos en tres covas españolas: A  Pasiega en Cantabria, Maltravieso en Cáceres e Ardales en Málaga. Noutro artigo, este en Science Advances, mostraba que hai máis de 115.000 anos, estes homínidos xa utilizaban cunchas mariñas perforadas como colgantes. Apareceron na cova dos Avións, en Murcia.

Para o autor do estudo, todos estes achados "apoian unha visión sobre a evolución humana na que as variantes fósiles coñecidas, como os neandertais en Europa e os seus contemporáneos africanos de anatomía máis similar á nosa, deben entenderse como restos dos nosos antepasados, non como especies diferentes unha superior e outra inferior".

Ademais, ao seu xuízo, o descubrimento de Figueira Brava reflicte que a familiaridade dos humanos co mar é máis antiga e máis ampla do que se pensaba. "Para os neandertais que vivían no litoral dos continentes, o mar era unha fonte de recursos igual que a terra, e todo o que o mar podía dar e podíase explotar coa tecnoloxía da época, explotouse efectivamente", conclúe o investigador. Probablemente, esta relación podería axudar a explicar como, entre 45.000 e 50.000 anos atrás, os humanos puideron cruzar o Mar de Timor para colonizar Australia e Nova Guinea, e logo, hai uns 30.000 anos, as illas máis próximas ao Pacífico occidental.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia