UN SISTEMA PLANETARIO, RECENTEMENTE DECUBERTO, PERMITE ENTREVER O FUTURO TRAS A MORTE DO SOL

Recreación dun planeta gasoso cercano a unha anana branca / W. M. Keck Observatory/Adam Makarenko

Un grupo internacional de científicos, coa participación do Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA-CISC), descubriu un sistema planetario formado por un planeta joviano, é dicir, similar a Xúpiter, que orbita unha anana branca. Este planeta gasoso ten un 40% máis de masa que Xúpiter e a anana branca ten un 60% da masa do Sol. A investigación foi publicada pola revista Nature.

Padiola Danielski, astrofísica do IAA-CSIC e unha das participantes no estudo, resalta que con este achado “hai garantía de que hai planetas do noso sistema que poden sobrevivir á evolución da estrela”. Isto podería albiscar o futuro do Sistema Solar cando o Sol estea a chegar ao seu fin e convértase en xigante vermella dentro de 5.000 millóns de anos.

O Sol, do mesmo xeito que o resto de estrelas similares, evoluciona co paso de miles de anos até converterse nunha anana branca, como a que forma o sistema planetario descuberto. Pedro Amado, investigador principal co telescopio Cármenes do CSIC, cuxa misión é a detección de exoplanetas, explica este proceso: “Estas estrelas de tipo solar [cando comezan a apagarse] pasan por unha fase de xigante vermella na que as capas externas vanse expandindo a medida que a estrela vai consumindo os materiais que ten para xerar a enerxía, e chega un momento no que estas capas máis externas emítense ao exterior. O que queda exposto é o núcleo da estrela, que é o que coñecemos como anana branca”.

O sistema planetario descuberto foi visto por primeira vez en 2010 a través da microlente gravitatoria, unha técnica que é sensible aos planetas fríos e que permite sondar obxectos ao redor de todo tipo de estrelas. A principal diferenza con outros métodos de detección é que esta técnica non depende da luz da estrela anfitrioa. Posteriormente, foi observado e fotografado en varias ocasións máis cun instrumento de infravermellos do telescopio Keck II en Estados Unidos. Ao tentar estudar a estrela anfitrioa, o equipo de científicos descubriu que a súa luz non era o suficientemente brillante como para tratarse dunha estrela adulta. Polas características descartaron tamén que se tratase dunha estrela de neutróns, un buraco negro ou unha anana marrón. Por tanto, tiña que ser unha anana branca.

Os investigadores aseguran que a separación entre os planetas xovianos e estas estrelas adoita ser de cinco ou seis unidades astronómicas (UA, a distancia media entre a Terra e o Sol). Nesta ocasión, con todo, a separación orbital é de 2,8 UA. Ademais, apuntan a que o planeta e a estrela anfitrioa naceron á vez.

Sobre as consecuencias deste traballo, Amado destaca que é un dos primeiros e máis importantes pasos para entender a historia completa do Sistema Solar, entendendo esta historia como “o que se producirá no futuro”, e engade que pode axudar a entender a evolución completa dos sistemas planetarios. En relación co que ocorrerá dentro de millóns de anos, Joshua Blackman, profesor da Universidade de Tasmania (Australia) e autor que encabeza o traballo, resume que a evolución do Sol destruirá a Mercurio e Venus e posiblemente a Terra. En cambio, Marte e os planetas xigantes gaseosos exteriores sobrevivirán. “O noso descubrimento evidencia que é probable que a imaxe estándar de como evolucionan os sistemas planetarios a medida que morre a súa estrela anfitrioa sexa correcta”, detalla. Sobre devandita supervivencia, Danielski puntualiza que ten que estar dentro dun abanico de separación entre estrela e planeta, nin demasiado preto como para que se coma ao planeta, nin demasiado lonxe como para que se perda no espazo.

Estes sistemas planetarios levan anos estudándose, pero con menor éxito ca neste último traballo. En setembro de 2020 publicouse outra investigación en Nature na que se presentaba un posible candidato a planeta xigante orbitando unha anana branca. Iste tiña o mesmo tamaño aproximadamente que Xúpiter e non era máis de 14 veces máis masivo, cunha certeza do 95%. Danielski asegura que o problema deste estudo está en que non se sabe exactamente a masa deste planeta. Só sábese con certeza o límite superior e, por tanto, podería ser, ou non, un planeta.

Pedro Amado, xunto con outros compañeiros do IAA-CSIC, mantén a súa intención de atopar outros sistemas planetarios coma iste. Nesta ocasión será a través do instrumento Espresso, un espectógrafo de moi alta resolución e precisión que está no VLT (un sistema de catro telescopios) en Chile. Esta ferramenta medirá a velocidade radial en metros por segundo. Segundo a Sociedade Española de Astrofísica (SEXA), a velocidade radial é “a velocidade coa que un obxecto celeste, normalmente unha estrela, afástase ou achega á Terra”. O obxectivo é detectar un planeta xoviano ao redor dunha anana branca, pero moitísimo máis preto e que se poida mirar “todas as veces que queiramos”, aclara o científico.

FONTE: Laura Camacho/elpais.com/materia