COMO SE MIDE A ALTURA DAS MONTAÑAS?

O xeógrafo galés George Everest (1790-1866) / bbvaopenmind.com/ciencia

Como se medía a altura das montañas ao principio? Hai un par de séculos, utilizábase a variación da presión atmosférica. Por exemplo, en 1802 Alexander von Humboldt mediu a altura do volcán Chimborazo, que está no Ecuador. Para facelo utilizou un barómetro. Subiu ata o cume e simplemente usando as leis de Torricelli, como a presión diminúe coa altitude non de maneira totalmente lineal pero case, puido calcular a altura aínda que só aproximadamente. O problema con este método é que as condicións meteorolóxicas locais tamén fan que varíe a presión polo que é impreciso.

Máis tarde houbo toda unha corrente á que pertencía George Everest, o topógrafo británico que deu nome á montaña do Himalaya nos anos cincuenta do século XIX, na que se empezou coa triangulación. Isto como funciona? Se vostede está nun punto ao pé da montaña e coñece perfectamente a distancia que o separa dela, cun aparello que mide con moita exactitude os ángulos e que se chama teodolito podes coñecer o ángulo formado pola liña que une o cumio da montaña co punto no que estás e a horizontal. Así, coñecendo un lado do triángulo (a distancia horizontal á montaña ou cateto adxacente) e a tanxente do ángulo, por trigonometría, podes calcular a altura da montaña (o cateto oposto). Pero este método tamén tiña problemas porque a máis distancia do pé da montaña, máis imprecisión na altura calculada. Para obter medidas máis fiables, o que facían era unha serie de pequenos triángulos rectos intermedios para obter a altura total.

Pero tamén neste caso pode haber controversia porque, onde pomos o 0? E é que a altura mídese con respecto a un referente. Antigamente xa se sabía que o nivel do mar, que podía ser un excelente 0, oscilaba. O que se facía era unha media entre os niveis máximos e mínimos das mareas. Actualmente, sabemos algunhas cousas máis. A primeira é que a Terra non é perfectamente esférica. É un elipsoide que está achatado nos polos e é máis ancho no ecuador simplemente pola rotación. E iso inflúe nas medidas das montañas. Se ti mides o Everest con respecto ao centro da Terra, está máis baixo que o Chimborazo porque o Everest non está no ecuador, mentres que o Chimborazo si o está, así que con respecto ao centro da Terra, está máis “alto” que o Everest nuns 1.800 metros.

Tamén sabemos agora que os niveis do mar varían da orde duns 100 metros debido á diferenza de atracción gravitatoria xerada pola distribución heteroxénea das masas no interior do planeta. Este efecto tense que engadir á atracción da Lúa responsable das mareas… Entón, onde pomos o 0 para medir as montañas? No que se chama o xeoide. Imaxinamos que debaixo do Everest, ou calquera outra montaña, segue a auga dos océanos. A altura deste suposto océano adoptaría o que se chama unha equipotencial de gravidade. É dicir que a gravidade sería a mesma ao longo de toda esa superficie. Isto calcúlase con gravimetría. Tomando a gravidade en diferentes puntos pódese dicir a que altura teórica estaría o nivel do mar imaxinario, o xeoide: esa é a superficie de referencia para calcular a altura dun cumio.

Pero este paso evítase co GPS, que é o método que usamos ao día de hoxe para medir a altura das montañas. Neste caso tamén se mide mediante triangulación pero a diferenza é que contamos cun referente externo. Os satélites do GPS fan como unha especie de rede de referencia. Con respecto a esa rede de referencia mídense distintos puntos con precisións que son impresionantes, da orde de milímetros a distancias de centenares de quilómetros.

FONTE: Ana Crespo-Blanc/elpais.com/ciencia