ALICE CATHERINE EVANS, A PIONEIRA DA LEITE SEGURA

Ás veces ocorre que certas tendencias do momento poden ameazar o progreso que a ciencia nos brindou. É o caso da moda de beber leite cru, unha práctica que pon en risco a seguridade alimentaria e contra a que alertaron expertos e autoridades. E é un motivo oportuno para lembrar á pioneira a quen lle debemos o leite seguro, a microbióloga estadounidense Alice Catherine Evans, autora dun achado histórico que se abriu paso contra quen recelaban dunha muller sen un doutoramento nin un título en medicamento.

Evans (29 de xaneiro de 1881 – 5 de setembro de 1975) viviu nunha época en que a microbioloxía era unha ciencia nova. O francés Louis Pasteur describira en 1864 o seu sistema de conservación dos líquidos por calor, a pasteurización, pero por entón aplicábase ao viño ou á cervexa, non ao leite. Esta críase segura sempre que non se contaminase, aínda que a rapidez con que se estragaba convertíaa nun alimento moi perigoso. Antigamente existían vaquerías nas cidades para reducir o tempo entre a produción e o consumo, pero a desaparición destes establecementos levou nalgúns casos ao emprego de adulterantes para disimular a deterioración, como bicarbonato, azucre, melaza ou mesmo xiz.

Alice C. Evans na súa graduación / National Library of Medicine

Por entón, o coñecemento das enfermidades asociadas ao leite cru aínda era moi escaso. Sabíase que unha bacteria, Bacillus abortus, contaxiábase entre animais, provocando abortos. Nos humanos, as febres de Malta viñan causadas por Micrococcus melitensis, atopado no leite das cabras maltesas. Con todo, a ninguén se lle ocorreu relacionar estas dúas doenzas. Ata que unha bacterióloga do Departamento de Agricultura de EEUU (USDA), dedicada a investigar a flora bacteriana do leite, atou os cabos.

O camiño percorrido por Evans ata aquel laboratorio tivo que sortear o obstáculo da súa falta de medios para custearse unha carreira. Iniciouse no estudo das ciencias naturais grazas a un curso que a Universidade de Cornell impartía gratuitamente aos mestres rurais, a súa ocupación entón. Fascinada pola bioloxía, aproveitou unha oportunidade que Cornell ofrecía para estudar a carreira de agricultura tamén sen custo, e que lle permitía elixir unha especialidade científica, a bacterioloxía. Pero á hora de escoller entre un doutoramento ou un posto de investigación na División de Lácteos do USDA, decantouse polo segundo.

Evans descubriu que o leite cru normal podía causar enfermidade en humanos / Pikrepo

Evans descubriu que B. abortus estaba presente no leite cru de forma habitual, en contra da idea imperante de que este produto era seguro. Ao estudar e comparar este microbio co M. melitensis das cabras, observou que eran case idénticos. En 1917 presentou as súas conclusións á Sociedade de Bacteriólogos Estadounidenses, e ao ano seguinte publicounas na revista Journal of Infectious Diseases. A proclama de Evans de que o leite cru normal podía causar enfermidade en humanos, e de que este risco eliminábase coa pasteurización, foi recibida con incredulidade por científicos, médicos e veterinarios; no caso dos gandeiros, chegaron a acusala falsamente de ter intereses en equipos de pasteurización.

O traballo de Evans foi corroborado por outros expertos, e en 1920 propúxose un novo xénero, Brucella, para englobar aos antigos B. abortus e M. melitensis. Este último, reconvertido en Brucella melitensis, acabou contaxiando á propia investigadora, que desde 1922 sufriría unha infección crónica durante máis de 20 anos. A pesar de todo, había quen aínda negaban as súas conclusións: o reputado médico e investigador Theobald Smith resistíase a crer que a brucelose afectase os humanos. “Non estaba afeito considerar unha idea científica proposta por unha muller”, escribiría Evans sobre el. Anos máis tarde, ambos colaborarían nun comité sobre enfermidades infecciosas abortivas.

Colonias de Brucella melitensis / Wikimedia

O recoñecemento das teses de Evans conduciu a que se impuxese a pasteurización do leite a partir dos anos 30, e levou á investigadora a converterse en 1928 na primeira muller presidenta da Sociedade de Bacteriólogos Estadounidenses (hoxe Sociedade Estadounidense de Microbioloxía). Foi pioneira e combativa por vocación: no colexio xogaba ao baloncesto, e montou en avión un ano despois da travesía atlántica de Lindbergh. En 1966, aos seus 85 anos, denunciou que era inconstitucional obrigar a que se revelasen as filiaciones comunistas na solicitude do seguro público de saúde Medicare. Ao ano seguinte, este requisito foi retirado.

FONTE: Javier Yanes/bbvaopenmind.com/ciencia