23 DE FEBREIRO: DÍA DE ROSALÍA DE CASTRO

Rosalía de Castro e poema  / cuadernosdelatorre.es

O Día de Rosalía converteuse nos últimos anos nunha das datas máis sinaladas do calendario cultural galego e, por primeira vez, neste curso escolar 2021/2022 inclúe a celebración desta efeméride na súa programación. Unha data que ata o de agora, e diante o descoñecemento do día exacto do nacemento da poeta, celebrábase o 24 de febreiro, día en que recibiu o bautismo.

Este cambio prodúcese despois de que a investigadora galega Sagrario Abelleira revelase o pasado ano nova documentación que acredita a data de nacemento real: 23 de febreiro de 1837. Iste ano celebramos o seu 185 aniversario.

Seguro que a maior parte de nós coñecemos os datos máis relevantes sobre ela, a saber: Naceu o 23 de febreiro de 1837 no Camiño Novo, un arrabalde da cidade de Compostela. Súa nai, María Teresa de la Cruz de Castro y Abadía, proviña dunha familia fidalga vida a menos. A súa paternidade atribúese a José Martínez Viojo, crego de profesión; e o seu coidado, durante a nenez, ás tías paternas. Con todo, non existen probas que avalen estas afirmacións, aínda que si sabemos da infancia leda de Rosalía nas vilas de Ortoño e Padrón, pois así o lembra a autora nun dos seus poemas de Cantares Gallegos. Posteriormente, arredor do ano 1850, nai e filla trasládanse a Santiago de Compostela. Na cidade comeza a recibir formación musical e literaria na Sociedad Económica de Amigos del País e participa nas actividades do Liceo de la Juventud, lugar de encontro dos intelectuais comprometidos co movemento provincialista.

En 1856 Rosalía marcha a Madrid, onde vive cunha curmá. As súas primeiras obras comezan entón a ver a luz: o libro de poemas La Flor, en 1857, e a novela La hija del mar, en 1859. En 1858 casa co excelso investigador Manuel Murguía. Ao ano seguinte ambos regresan a Galicia no que será o inicio dunha vida itinerante, debido aos cargos de funcionario de Murguía, que levarán á parella e aos seus once fillos a vivir en diversos lugares.

A década de 1860 foi un período de efervescencia intelectual e política na que Rosalía e Murguía participaron seguindo a corrente federalista e republicana. Neste contexto, no ano 1863, a autora publica Cantares Gallegos, marcando o inicio do Primeiro Rexurdimento. Rosalía era xa unha escritora profesional que colaboraba en diversas publicacións, ao tempo que atendía as obrigas familiares entre Castela e Galicia, onde se instalará definitivamente na década dos 70. O seu derradeiro libro de poemas en galego, Follas Novas, foi publicado en 1880.

En castelán publicou La flor (1857), A mi madre (1863), En las orillas del Sar (1884) e a novela El caballero de las botas azules (1867), todas elas encadradas no movemento romántico.

A existencia de Rosalía estivo sempre marcada polos problemas económicos, derivados da inestabilidade laboral de Murguía, e pola súa feble saúde. Un cancro remataría coa vida da autora o 15 de xullo de 1885, dez anos despois de instalarse en Padrón. Os seus restos repousan actualmente no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval.

Pero hoxe, quixérame parar nas OUTRAS ROSALÍAS ESQUECIDAS, como as chamaba Mar Mato nun artigo publicado hai uns días no Faro de Vigo.

Filomena Dato, Pura Vázquez, Herminia Fariña e María Mariño, as outras Rosalías / farode vigo.es

Filomena Dato Muruais, nada en Ourense o 26 de xullo de 1856 e finada na Coruña o 27 de febreiro de 1926. Pouco se sabe da súa vida, e a meirande parte dos seus datos biográficos están relacionados co seu labor social e cultural. Colaborou con composicións poéticas en xornais como El Heraldo Gallego, Galicia Recreativa ou o Album Literario. Igualmente, participou do movemento literario que iniciara Valentín Lamas Carvajal en Barbaña. En 1906, foi nomeada membro correspondente da Real Academia Galega.

Filomena foi unha fervente feminista. Canda Rosalía de Castro, é unha das máis senlleiras representantes da lírica feminista do século XIX, un momento en que o machismo era a ideoloxía dominante, non só entre a xente sen formación cultural, senón tamén entre a intelectualidade. Cuestións como se as mulleres tiñan alma, conciencia e remorsos, ou se eran as portadoras do pecado por herdanza de Eva eran comúns nos debates sociais e filosóficos nesa altura.

As súas reivindicacións feministas están patentes no poemario Follatos (1891), o seu único libro en lingua galega. Morreu cega aos 69 anos de idade.

Carmen Pura Vázquez Iglesias, nada en Ourense (no barrio do Polvorín) o 31 de marzo de 1918 e finada na mesma cidade o 25 de xullo de 2006, foi unha poetisa galega. Representante da poesía de posguerra, apostou por unha saída lírica e existencialista fronte a liñas máis combativas. Poetisa en galego e castelán, e irmá da escritora Dora Vázquez, tamén se conta entre as escritoras vencelladas á emigración. Foi a primeira muller que comezou a publicar en galego nos xornais e revistas de Galiza e da emigración tras a guerra civil. Tamén foi unha das pioneiras no eido da literatura infantil e xuvenil.

Estudou a carreira de Maxisterio. Desempeñou a primeira escola, logo da oposición, en diversas localidades da provincia ourensá e logo por Segovia, Toledo, Sevilla ou Madrid. Nesta última capital xubilouse en 1985, cando enviuvou, e regresou definitivamente a Ourense, onde viviu os seus derradeiros vinte anos de vida.

En 1955 viaxou por primeira vez a Venezuela, onde foi encargada polas autoridades venezolanas de organizar e dirixir un xardín de infancia piloto en Caracas. Un ano despois, é chamada pola Universidade Central para ser secretaria da Escola de Xornalismo, que daquela funcionaba dentro da Facultade de Letras. Alí tamén mantivo contactos co ámbito literario da emigración galega. Regresou á docencia na península en 1968.

Comezou a escribir e publicar desde moi nova, en revistas e prensa galegas, fundamentalmente ourensás. En 1944 a Deputación de Ourense publicoulle o seu primeiro libro de poesía en castelá. Antes, en 1943, publicáranlle xa persoas particulares unha edición de 18 exemplares doutro libro tamén escrito en castelán, pero que incluía xa nove poemas en galego, o que para aquela data era algo insólito. Neste idioma publica tamén xa entón contos e poesías en xornais e revistas galegas de Galiza e da emigración, como no Centro Gallego de Buenos Aires.

En 1952 editouse como número dous da Colección Xistral, o seu libro Íntimas totalmente xa escrito en galego. En Galiza, e logo en Castela e en Venezuela, seguiu publicando poesía, alternando o galego co castelán. Posteriormente atravesou un intervalo de preto de nove anos sen escribir, por motivos familiares e de saúde.

Xa xubilada e volvida para a casa familiar das Mercedes, en Ourense, publicou en 1990 e 1991 unha antoloxía poética en castelán e outra en galego, onde recolleu parte da obra que fora editando en todos os seus anos anteriores. A partir dese momento, seguiu publicando poesía, fundamentalmente en galego. Moitas das súas obras foron editadas por ela mesma, fóra de editoriais comerciais, e escritas a miúdo a catro mans coa súa irmá Dora Vázquez.

Herminia Fariña Cobián, nada en Santiago de Compostela o 4 de abril de 1904^[1] e finada en Simes (Meaño) o 16 de outubro de 1967. Filla de José Fariña González, militar, e Regina Cobián Tejo, viviu a infancia en diferentes cidades pola profesión do pai. Aos dez anos trasládase a Simes, Meaño, á casa da avoa materna, onde comeza a desenvolver a súa vocación literaria.

Os seus versos apareceron nas revistas Vida Gallega, da que foi asidua colaboradora, e Gloria Femenina. O seu primeiro libro foi Cadencias, un poemario en castelán publicado en Pontevedra en 1922. En 1924 publicou Seara, con poemas en galego.

Tamén publicou en galego o poema dramático Margarida a malfadada e a peza cómica O soldado froita e outros diálogos e monólogos. Margarida a malfadada, xunto coa comedia en castelán La marquesa de Miraflores, foron estreadas no Teatro Principal de Santiago o 23 de marzo de 1927.

Colaborou en La Temporada en Mondariz e publicou nesa vila Pétalos líricos en 1927. Foi elixida membro non numerario da Real Academia Galega en 1925.

Marchou a Buenos Aires, onde colaborou en publicacións como Céltiga, La Razón ou El Mundo de Montevideo. Tamén publicou alí Bajo el cielo porteño (1930) e Hosanna (1931). Regresou a Galicia en xaneiro de 1932 e escribiu unha zarzuela en tres actos e un cadro, O avarento, con música de José Jané. Foi vivir co pai, destinado en Calatayud, onde fundou e dirixiu a revista Fortaleza dende febreiro de 1935. A finais de 1935 malvivía en Madrid, e mesmo se chegou a solicitar colaboración popular para aliviar a súa situación.

En 1937 publicou ¡Por España y para España! (El libro del combatiente), con 14 poemas de exaltación relixiosa e franquista, dez deles en castelán e catro en galego. O libro foi utilizado como propaganda polo bando sublevado. Ante o goberno franquista de Burgos publicitábase como orfa de pai, "asasinado polo bando republicano". Colaborou en La Noche, Sonata Gallega e Ciudad. En 1950, con motivo das festas de Vigo, publicou o folleto Cantiga serea con tres poemas.

A principios da década de 1960 instalouse definitivamente en Simes, Meaño, onde morreu o 16 de outubro de 1966.

María Mariño Carou, nada en Noia o 8 de xuño de 1907 e finada en Seoane do Courel (Folgoso do Courel) o 19 de maio de 1967, con escasa obra (poética en galego e narrativa en castelán), foi unha das escritoras galegas máis importantes do século XX, encadrada na xeración do 36, reivindicada para a literatura galega pola xeración Brais Pinto, especialmente por Uxío Novoneyra e Xosé Luís Méndez Ferrín. Da súa autoría son Palabra no tempo (1963) e Verba que comenza (1990).^[8] Compaxinou a súa actividade intelectual cunha vida discreta e moi apartada dos cenáculos literarios. En plenario do 7 de xullo de 2006, os membros da Real Academia Galega decidiron dedicarlle o Día das Letras Galegas do ano 2007.

No fondo destes día adicado a Rosalía e  neste caso, unha lembranza doutras mulleres, nas que faltan moitas por sinalar, ás outras Rosalías está o máis importante,  a defensa do noso idioma: O GALEGO!

FONTE: rag.gal e gl.wikipedia.org